چرا لاستیک گران شد؟ / دست کوتاه تولیدکنندگان تایر از افزایش قیمت در بازار آزاد

موضوعی که در این روزها مطرح شده، بحث اختلاف سنگین قیمت میان کارخانه و بازار است. زیرا اخباری که از بازار به گوش می‌رسد، حاکی از افزایش چهار برابری قیمت لاستیک در 16 ماه گذشته است. اما آنچه از صحبت‌های مصطفی تنها، رئیس انجمن لاستیک برداشت می‌شود، متفاوت است. وی در گفت‌وگویی اذعان داشته است که این صنعت در سال جاری هیچ مجوزی مبنی بر افزایش قیمت نداشته است.

با این حال بررسی صورت‌های مالی تایرسازان این موضوع را تا حدودی رد می‌کند. چرا که اگر قیمت تایر یک شرکت به‌عنوان نماینده گروه، روی نمودار برده شود، مشخص می‌کند که قیمت این محصول به طور نامحسوسی صعودی‌ست. این در حالی‌ست که مصطفی تنها هرگونه افزایش قیمت را غیرقانونی دانسته است. اما ذکر این نکته نیز ضروری‌ست که رشد قیمت لاستیک در کارخانه با قیمت بازار تفاوت بسیاری دارد.

ثبات قیمت ماده اولیه لاستیک

موضوع دیگری که توجه اصحاب رسانه را به خود جلب کرده، ثبات قیمت استایرن بوتادین رابر یا کائوچوی مصنوعی است. ابتدا باید گفت استایرن بوتادین رابر به‌عنوان مهم‌ترین ماده اولیه تولید لاستیک نقش مهمی در بهای تمام‌شده تولید این محصول دارد.

اما همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، این محصول در 15 ماه گذشته نه تنها افزایش قابل توجهی نداشته بلکه روند نزولی داشته است. برای اثبات این موضوع باید نگاهی به گزارش‌های عملکرد ماهانه شرکت پتروشیمی تخت جمشید که تولیدکننده این محصول است انداخته شود.

نمودار زیر قیمت دو محصول استایرن بوتادین رابر (SBR) و پلی بوتادین رابر (PBR) را از اردیبهشت سال گذشته تا مردادماه امسال نشان می‌دهد.

همان‌طور که در نمودار مشخص است، قیمت استایرن بوتادین طی این مدت حدود 14 درصد و پلی بوتادین رابر 20 درصد پایین آمده است. تا اینجا، موضوع ثبات قیمت ماده اولیه لاستیک و رشد قیمت لاستیک می‌تواند قابل قبول باشد. اما کجای کار می‌لنگد؟

قیاس اشتباه قیمت دو محصول

برای پاسخ به سوالی که مطرح شد باید توجه داشت که اولا قیمت دو محصول متفاوت در دو بازار متفاوت در یک قیاس آمده‌اند که از لحاظ علمی شیوه درستی نیست. چرا که قیمت استایرن بوتادین رابر در بورس کالا و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و در نهایت سد بزرگی به نام نرخ تسعیر ارز 28 هزار و 500 تومانی در برابر معاملات این محصول وجود داشته است. اما در مورد قیمت لاستیک که عنوان شده در بازار آزاد حدود چهار برابر شده، نه تنها نظارتی بر جهش‌های قیمتی آن صورت نگرفته، بلکه قیمت آن با هر نوسان تولید، رالی صعودی جدیدی را آغاز کرده است. بنابراین مقایسه قیمت لاستیک در بازار آزاد با قیمت استایرن بوتادین رابر در بورس کالا مقایسه‎‌ای کاملا غیرمنطقی است.

اما داستان بهای تمام‌شده لاستیک به همین جا ختم نمی‌شود. چرا که بخش بزرگی از هزینه تولید لاستیک مربوط به کائوچوی طبیعی، نخ و دوده است که در یک سال گذشته به ترتیب حدود 17، 24 و 38 درصد گران شده‌اند. با این حال کماکان لاستیک در سال 1401 مجوز افزایش قیمت نگرفته است. این بدان معناست که افزایش چندین برابری قیمت لاستیک در بازار آزاد را نباید به پای سودآوری صنعت لاستیک‌سازی نوشت!

وضعیت سود ناخالص صنعت لاستیک و پلاستیک در سال 99 حدود سه هزار و یک میلیارد و در سال 1400 حدود دو هزار و 102 و در پایان سال 1401 حدود سه هزار و 47 میلیارد تومان بوده است. این بدان معناست که سودآوری این صنعت از تولید لاستیک طی دو سال تنها 1.5 درصد افزایش یافته است. در همین حال، قیمت دلار در این مدت جهش‌های سنگینی را تجربه کرده است.

بنابراین وضعیت کنونی بازار لاستیک نماینده اوضاع و احوال صنعت نبوده و تنها دلالان لاستیک هستند که از معاملات این روزهای تایر درآمدزایی می‌کنند.

منبع: تجارت نیوز