گوگل 25 ساله شد؛ چگونه دو دانشجوی استنفورد دنیای تکنولوژی را متحول کردند؟

به گزارش گروه دانش و فناوری، در مورد تاریخچه گوگل از ابتدای پیدایش آن تاکنون چه می‌دانید؟ آیا می‌دانید این غول فناوری از آن زمانی که در یک گاراژ تأسیس شد تا به امروز که یکی از برجسته‌ترین و ثروتمندترین شرکت‌های حوزه فناوری است، چه اتفاقات، موفقیت‌ها و شکست‌هایی را پشت‌سر گذاشته و چه مسیری را طی کرده است؟ در این مطلب قصد داریم سرنوشت گوگل را از ابتدا تا به امروز که 25 ساله شده است، بیان کنیم.

بدون تردید گوگل یکی از پیشتازان بی‌رقیب دنیای فناوری بوده و با خدمات خود زندگی را برای ما بسیار آسان‌تر کرده است. امروزه تقریباً تمام افراد از موتور جستجوی گوگل برای یافتن مطالب مرتبط با موضوعات موردنظر خود استفاده می‌کنند یا برای مسیریابی از گوگل مپ کمک می‌گیرند. مرورگر گوگل کروم نیز در صدر محبوب‌ترین مرورگرهاست و میلیاردها کاربر در سراسر جهان درحال استفاده از آن هستند.

گوشی‌های اندرویدی نیز امروز تقریباً در دست هرکسی دیده می‌شوند و با استفاده از این گوشی‌ها پرداخت‌های الکترونیکی مختلفی را انجام می‌دهیم یا تاکسی اینترنتی می‌گیریم و بسیاری از کارهای روزمره دیگر خود را با آن‌ها انجام می‌دهیم. همچنین ممکن است از گوگل ترنسلیت برای ترجمه متون و کلمات استفاده کنیم یا هر روز، خود را با تماشای ویدیوهای یوتوب سرگرم کرده و از ویدیوهای آموزشی آن استفاده کنیم.

سرویس جیمیل گوگل نیز کاربران بسیار زیادی دارد و بسیاری از افراد سرویس جیمیل را به سایر سرویس‌های ایمیل ترجیح می‌دهند. همچنین امروزه بسیاری از افراد فعال در حوزه‌های مرتبط با تولید محتوای متنی برای مدیریت و نگهداری موضوعات مختلف، ذخیره‌سازی، سازماندهی، ویرایش و مدیریت اسناد متنی سرویس‌های گوگل شیتس و گوگل داکس استفاده می‌کنند؛ برای تایپ صوتی متون خود از سرویس تایپ صوتی گوگل (Google Voice typing) بهره می‌برند؛ تعداد زیادی از افراد نیز برای ذخیره‌سازی داده‌های خود در فضای ابری، از سرویس گوگل درایو استفاده می‌کنند.

برخی از افراد هم برای نمایش تبلیغات خود در فضای مجازی به بهترین شکل ممکن و متناسب با نیازها، سلایق و علایق مخاطبان هدف خود، از سرویس گوگل ادز استفاده می‌کنند؛ بنابراین گوگل تقریباً تمام جوانب فعالیت در فضای مجازی توسط افرادی که کم‌وبیش از فناوری‌های ایجادشده در این فضا استفاده می‌کنند، تحت تأثیر قرار داده است.

طبق آمار ارائه‌شده در آوریل ۲۰۲۲، ارزش گوگل حدود ۱۸۵۳ میلیارد دلار است. درآمد خالص این شرکت نیز در سال میلادی گذشته ۷۶ میلیارد دلار بوده است. این شرکت با ۱۳۵ هزار کارمند، اکنون یکی از امپراتوران دنیای فناوری محسوب می‌شود.

در ادامه خواهیم گفت که موتور جستجوی گوگل، اندروید، گوگل مپ، گوگل ترنسلیت، یوتوب و تمام سرویس‌های مهم گوگل که امروزه از آن‌ها استفاده می‌کنیم، چگونه به‌وجود آمده‌اند؛ اما اجازه دهید قبل از بیان  تاریخچه گوگل ، با مؤسسان آن و افرادی که دنیای فناوری را این‌گونه متحول کرده‌اند، آشنا شویم.

سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های گوگل

داستان تولد غول جستجو: گوگل در چه سالی تأسیس شد؟

در تاریخچه هر برندی، سال تأسیس از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ اما گوگل در چه سالی تأسیس شد؟ «لری پیج» (Larry Page) و «سرگی برین» (Sergey Brin) این غول فناوری و بزرگ‌ترین موتور جستجوی جهان را به‌وجود آورده‌اند. این دو نفر گوگل را در سال ۱۹۹۸ تأسیس کردند و تاریخچه گوگل از این زمان آغاز شد. سال تأسیس گوگل بی‌شک در تاریخ ماندگار است. زندگی این دو نفر پس از رشد و شکوفایی گوگل متحول شد و ظاهرا اسرارهای زیادی در مورد آن‌ها وجود دارد.

لری پیج (سمت چپ) و سرگی برین (سمت راست)

این دو نفر در آن سال دانشجوی مهندسی کامپیوتر در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا بودند. در آن زمان پیج روی پروژه جستجوی جذابی کار می‌کرد که با الگوریتم‌های جستجو در ارتباط بود. در سال ۱۹۹۶ این الگوریتم جستجو بک راب (Backrup) نام گرفت.

اگرچه ایده ایجاد یک موتور جستجو ایده جدیدی نبود و گوگل نیز نخستین شرکتی که در حوزه جستجو در اینترنت فعالیت می‌کرد، نبود، اما موتور جستجوی این شرکت در مدت کوتاهی به محبوب‌ترین موتور جستجو برای یافتن تمام موضوعات در اینترنت تبدیل شد. گوگل در سال‌های آغازین فعالیت به چندین مکان نقل‌مکان کرد؛ اما در سال ۲۰۰۳ به آمفی‌تئاتر پارک‌وی ۱۶۰۰ (1600 Amphitheatre Parkway) در شهر مانتین ویو اسباب‌کشی کرد و برای آغاز به کار خود ساختمانی را از شرکتی تحت عنوان سیلیکون گرافیک که اکنون دیگر وجود ندارد، اجاره نمود. این ساختمان بعدها بخشی از گوگل پلکس شد و امروزه صدها هزار مترمربع مساحت دارد.

این نسخه از گوگل در سال ۲۰۰۳ به‌سرعت رشد کرد و در سال ۲۰۰۴ نخستین خدمات عمومی خود را ارائه نمود و به یکی از مطرح‌ترین شرکت‌های دنیا تبدیل شد. درحقیقت فرایند تبدیل این شرکت به یک شرکت سهامی عام در سال ۲۰۰۴ شروع شد و در آن زمان قیمت هر سهم گوگل ۸۴ دلار بود. گوگل در آن سال توانست با فروش سهام‌های خود ۱.۹ میلیارد دلار درآمد کسب کند. این شرکت تعداد سهام‌های خود را در سال ۲۰۱۴ افزایش داد و درحال‌حاضر قیمت هر سهم آن ۱۲۱۴ دلار است.

داستان همکاری پیج و برین

پس از پاسخ به اینکه «گوگل در چه سالی تأسیس شد؟»، نوبت به نحوه شکل‌گیری ارتباط دو سازنده گوگل می‌رسد. همراهی و مشارکت این دو نفر واقعاً جذاب است. این دو دانشجوی کامپیوتر در دانشگاه یکدیگر را ملاقات و همکاری‌شان را آغاز کردند. این دو نفر حتی پس از فارغ‌التحصیلی همچنان با یکدیگر ارتباط داشتند. برین به‌خاطر مهارتش در ریاضی شهره بود و پیج هم به‌خاطر علاقه فزاینده‌اش به حوزه ارتباط با اینترنت شناخته‌شده بود و در راستای همین علاقه‌اش الگوریتمی تحت عنوان PageRank ایجاد کرد.

ایجاد این الگوریتم که هم‌نام پیج بود، جرقه آغازین به‌وجودآمدن موتور جستجوی گوگل و رده‌بندی نتایج جستجو در آن را شکل داد. این موتور جستجو نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶، یعنی دو سال قبل از سال تأسیس گوگل، در یک شبکه خصوصی در دانشگاه استنفورد به‌کار گرفته شد.

پیج و برین هر دو ذهن خلاقی داشتند و به‌دلیل ارتباط بسیار گسترده بین صفحات وب نام موتور جستجوی خود را ابتدا گوگول ( googol ) گذاشتند. این واژه یکی از اصطلاحات تخصصی ریاضی برای اشاره به عدد بزرگ ۱۰ به توان ۱۰۰ یا همان ۱ با صد صفر است.

انتخاب این نام به‌خوبی نشان‌دهنده رویکرد دو مهندس مؤسس گوگل بود. نام گوگول مدتی بعد به گوگل تغییر پیدا کرد و دامنه Google.com در سال ۱۹۹۷ ثبت شد. در پایان سال ۱۹۹۸، ۶۸ میلیون صفحه در گوگل ایندکس شد و با وجود اینکه هنوز نسخه آزمایشی این موتور جستجو درحال توسعه بود، اما عملکرد آن از رقبای خود، یعنی Hotbot یا Excite.com بهتر بود.

گوگل در سال ۱۹۹۸

تأمین سرمایه موردنیاز

مدتی بعد از ایجاد این موتور جستجو، گوگل به یک شرکت تبدیل شد و تلاش آن برای جلب‌توجه سرمایه‌گذاران و اعضای جامعه علمی آغاز گردید؛ اما چنین تلاشی برای جذب سرمایه در ابتدا نتیجه خوبی نداشت و تنها شخصی به نام «اندی بکتولشیم» (Andy Bechtolsheim) که امروزه یکی از سرمایه‌گذاران اصلی گوگل است، در سال ۱۹۹۸ تصمیم گرفت صد هزار دلار برای تأسیس این شرکت سرمایه‌گذاری کند.

اندی بکتولشیم

البته علاوه بر اندی بکتولشیم، مؤسسان و مدیرعامل‌های سایر شرکت‌های مطرح دنیای فناوری مثل «جف بزوس» (Jeff Bezos)، مؤسس و مدیرعامل آمازون و «رام شریرام» (Ram Shriram)، مدیر اجرایی قبلی آمازون و «دیوید چریتون» (David Cheriton)، استاد دانشگاه استنفورد نیز در جمع‌آوری این سرمایه صدهزار دلاری سهیم بودند. پیج و برین در ابتدای کار تقریباً هیچ سرمایه‌ای نداشتند؛ اما به‌لطف این سرمایه توانستند نخستین دفتر خود را راه‌اندازی کنند.

پس از این سرمایه‌گذاری، دو شرکت دیگر یعنی شرکت‌های سکویا کپیتال (Sequoia Capital) و کلاینر پرکینز (Kleiner Perkins) در سال ۱۹۹۹ نیز ۲۵ میلیون دلار سرمایه به گوگل تزریق کردند. این شرکت در سال ۲۰۰۰ شروع به فروش تبلیغات براساس کلیدواژه‌های جستجوشده کرد و به‌ازای هر کلیک روی تبلیغات، ۰.۰۵ دلار دریافت می‌کرد.

گوگل در سال ۲۰۰۰ برای نخستین‌بار در تاریخش، شرکتی به نام دجا (Dega) را خرید و با این خرید پایه و اساس گروه گوگل شکل گرفت.

جالب است بدانید که نخستین دفتر گوگل تنها یک گاراژ در منلو پارک، کالیفرنیا متعلق به «سوزان ووجیتسکی» (Susan Diane Wojcicki) بود که خوش در گوگل مشغول به کار شد و اکنون مدیرعامل یوتوب است.

دفتر کار گوگل در سال ۱۹۹۸

گوگل در این گاراژ کار خود را با یک کامپیوتر از رده خارج‌شده آغاز کرد!

نمایی از دفتر کار گوگل در سال ۱۹۹۸ گه توسط گوگل مپ منتشر شده است.

استخدام «اریک اشمیت» برای نظارت بر روند گوگل

اگرچه گوگل با سرعت خوبی درحال پیشرفت بود، اما پیج و برین تصمیم گرفتند فردی را برای نظارت بر روند فعالیت شرکت خود استخدام کنند تا به اهداف خود برسند؛ بنابراین در سال ۲۰۰۱ اریک اشمیت (Eric Schmidt) را برای هدایت گوگل استخدام کردند. او با نبوغ تحسین‌برانگیزش، در مدت کوتاهی پس از استخدامش یکی از اعضای هیئت‌مدیره شرکت شد. او در سال ۲۰۰۳ مدیرعامل گوگل شد و سه سال بعد گوگل به‌عنوان یک شرکت سهامی عام معرفی گردید.

اریک اشمیت

وی در سال ۲۰۰۴ چند سرویس‌های گوگل را که امروزه محبوبیت زیادی دارند (یعنی جیمیل، گوگل داکس و گوگل درایو)، برای نخستین‌بار معرفی کرد و ۱۰ سال مدیرعامل گوگل بود. اشمیت پس از اینکه اعلام شد گوگل دیگر نیازی به ناظر ارشد ندارد، ۱۰ سال مدیرعامل گوگل بود و پس از آن سکان هدایت گوگل را به دست پیج داد؛ زیرا به‌غیراز پیج که یکی از دو سازنده گوگل بود، هیچکس برازنده چنین سمتی نبود.

لری پیج

عرضه سهام اولیه گوگل

در اکتبر ۲۰۰۳ عرضه اولیه سهام شرکت آغاز شد و مایکروسافت معتقد بود که گوگل می‌تواند شریک خوبی برای این شرکت شود یا حتی این دو شرکت در یکدیگر ادغام شوند.

در اواخر این سال گوگل به درآمد ۹۶۱.۸ میلیون دلار دست یافت که ۱۰۵.۶ میلیون دلار آن سود خالص بود. در سال ۲۰۰۴، گوگل مسئولان دو شرکت مورگان استنلی (Morgan Stanley) و گلدمن ساکس (Goldman Sachs) را به خدمت گرفت تا با مشارکت یکدیگر پروژه‌ای را برای عرضه اولیه سهام با هدف جمع‌آوری سرمایه ۴ میلیارد دلاری آغاز کنند.

در اوایل سال ۲۰۰۴، گوگل اعلام کرد که تمام ۳۰۲۱ کارمند این شرکت به‌جز کارمندان موقت و پیمانکاران، سهامداران این شرکت خواهد شد. در همان سال تعداد سهام‌های خریداری‌شده به ۱۷۲.۸۵ میلیون سهم و در سال ۲۰۰۵ این عدد به ۲۷۳.۴۲ میلیون سهم رسید. در سال ۲۰۰۵ ارزش سهام‌های گوگل به ۵۲ میلیارد دلار رسید و این شرکت به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سهامی عام رسانه‌ای جهان تبدیل شد؛ البته روند تبدیل آن به یک شرکت سهامی عام در سال ۲۰۰۹ تکمیل شد.

مشارکت گوگل و یاهو با یکدیگر

قبل از اینکه  موتور جستجوی گوگل  محبوب‌ترین موتور جستجوی جهان شود، این جایگاه متعلق به موتور جستجوی یاهو بود؛ اما در سال ۲۰۰۰ گوگل به رشد بسیار چشمگیری دست یافت و به‌عنوان ارائه‌دهنده موتور جستجوگر مشارکت خود با یاهو را آغاز کرد.

در اوایل سال ۲۰۰۲، یاهو پیشنهاد خود برای خرید گوگل با مبلغ ۳ میلیارد دلار را مطرح کرد؛ اما گوگل با صراحت تمام این پیشنهاد را رد و اعلام کرد که ارزش این شرکت حداقل ۵ میلیارد دلار است. بااین‌حال، مشارکت این دو شرکت تا سال ۲۰۰۴ ادامه یافت و پس از آن یاهو موتور جستجوی اختصاصی خود را ایجاد کرد.

گوگل در سال ۲۰۰۲ خبر راه‌اندازی سرویس گوگل نیوز (Google News) را اعلام کرد. این سرویس حوزه توزیع و انتشار رسانه دیجیتالی در فضای وب را متحول کرد و به پلتفرمی محبوب برای جستجوی محتوای دیجیتال در فضای وب تبدیل شد.

معرفی آلفابت؛ شرکت مادر گوگل

افراد زیادی نمی‌دانند که آلفابت (Alphabet) شرکت مادر گوگل است. گوگل موفقیت بزرگ امروزی خود را مدیون آلفابت است؛ زیرا این شرکت بستری را فراهم کرد که گوگل دیگر تنها یک موتور جستجو نباشد و با گسترش فعالیت‌های خود به یک شرکت خوشه‌های فناوری بسیار بزرگ تبدیل و در شاخه‌های مختلف مرتبط با فناوری پیشتاز شود. درحال‌حاضر دفاتر مرکزی این شرکت نیز در شهر مانتین ویو قرار دارند. درحال‌حاضر ۲۰۰ شرکت زیرمجموعه گوگل محسوب می‌شوند که برخی از آن‌ها مانند یوتوب بسیار محبوب هستند و برخی دیگر اصلاً برای عموم مردم شناخته‌شده نیستند.

درحال‌حاضر گوگل سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را در چند شاخه مختلف کسب‌وکار ازجمله ایجاد سرویس‌های تبلیغاتی، نرم‌افزار، سخت‌افزار، رایانش ابری، گوشی و ساخت اپلیکیشن‌های دسکتاپ و موبایل انجام داده است. برخی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های گوگل، حوزه‌های فعالیت و سال تأسیس آن‌ها به شرح زیر هستند:

• شرکت کالیکو (calico): توسعه و تحقیق زیست‌فناوری با هدف مبارزه با پیری و بیماری‌های مرتبط با آن (۲۰۱۳)
• شرکت گوگل ونچر (Google Ventures): تأمین‌ منابع مالی شرکت‌های دارای ایده‌های بزرگ مثل خود گوگل (۲۰۰۹)
• شرکت گوگل ایکس (Google X): یک مرکز نیمه‌مخفی برای ایجاد فناوری‌های پیشرفته و پیاده‌سازی ایده‌های شگفت‌انگیز (۲۰۱۰)
• شرکت گوگل نست (Google Nest): تولید لوازم‌خانگی هوشمند با قابلیت‌های جذاب (۲۰۱۰)
• شرکت گوگل کپیتال (Google Capital): تأمین سرمایه لازم برای پیاده‌سازی فناوری‌های جدید و آینده‌نگرانه‌ای که در بلندمدت نتیجه‌بخش خواهند بود (۲۰۱۳)
• گوگل: ارائه خدمات مربوط به سرویس‌های تبلیغات (Ads)، گوگل مپس، یوتوب، اندروید، موتور جستجوی گوگل و اپلیکیشن‌های گوگل

نقل‌مکان گوگل به گوگل پلکس

گوگل پلکس

در سال ۲۰۰۳ که در روند افزایشی پیشرفت گوگل همچنان ادامه داشت، شرکت شروع به استخدام مهندسان جدید و گروه‌های فعال در حوزه تبلیغات و فروش کرد.

طبیعتاً با افزایش تعداد کارکنان شرکت و گسترش حوزه فعالیت آن، دفتر مرکزی شرکت باید به مکانی منتقل می‌شد که گنجایش بیش از هزار کارمند را داشته باشد. به همین دلیل کارمندان گوگل به دفتر مرکزی امروزی این شرکت، یعنی گوگل پلکس (Google Plex) منتقل شدند.

گوگل پلکس اکنون بزرگ‌ترین پردیس این شرکت است و گوگل قصد دارد آن را بیش از این میزان نیز گسترش دهد و ساختمان‌ها و فضاهای جدیدی را به آن اضافه کند.

در این سال اتفاق مهم دیگری هم برای گوگل رخ داد. این شرکت در سال ۲۰۰۳ شرکت Pyra Labs را خریداری کرد. این شرکت درواقع یک سایت پیشتاز در حوزه میزبانی وبلاگ بود و هدف گوگل از خرید آن، کسب اطلاعات از مطالب منتشرشده در ژورنال‌های آنلاین و افزایش سرعت نمایش نتایج جستجو و همچنین افزایش میزان مرتبط‌بودن نتایج با کلیدواژه‌های جستجوشده در موتور جستجوی این شرکت و سرویس گوگل نیوز بود.

آغاز به کار رسمی سرویس جیمیل در سال ۲۰۰۴

«پاول بوخهیت» (Paul Buchheit)، مبدع  جیمیل  که قبلاً تجربه کار روی سرویس‌های ایمیل را داشت، مطمئن بود که با استفاده از استانداردها و فناوری‌های وب اِیجکس (Ajax) که برای ایجاد سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های مبتنی بر وب طراحی شده است، می‌تواند یک سرویس ایمیل سریع‌تر و تعاملی‌تر ایجاد کند.

درنهایت جیمیل در تاریخ ا آوریل ۲۰۰۴ برای عموم کاربران راه‌اندازی شد که یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخچه گوگل محسوب می‌شود. سرویس ایمیل گوگل در آن زمان دارای ویژگی‌های بسیار خوبی مثل قابلیت جستجوی پیشرفته، ۱ گیگابایت فضای ذخیره‌سازی و ویژگی‌های بسیار زیاد دیگری بود که در آن زمان در سرویس‌های ایمیل رقیب وجود نداشت.

در آن زمان کاربران سرویس‌های ایمیل دقیق تنها امکان استفاده از ظرفیت‌های ذخیره‌سازی چند مگابایتی را داشتند و گوگل با ارائه فضای ذخیره‌سازی ۱ گیگابایتی که در آن زمان فضای زیادی محسوب می‌شد و چنین فضایی برای ذخیره‌سازی برای نخستین‌بار ارائه شده بود، توجه تعداد زیادی از مخاطبان را به سرویس ایمیل خود جلب کرد.

گوگل همچنین در این سال موفق شد ۸۴.۷ درصد از تقاضاهای مرتبط با جستجو در فضای وب را با مشارکت شرکت‌های فعال در این حوزه مثل یاهو، پاسخ دهد.

راه‌اندازی سرویس گوگل مپ

سرویس گوگل مپ در سال ۲۰۰۵ راه‌اندازی شد؛ اما مهم‌ترین و بهترین آپدیت‌های آن و مسیریابی جی‌پی‌اس برای گوشی‌های هوشمند در سال ۲۰۰۹ ارائه شد. مدت کوتاهی پس از راه‌اندازی این سرویس، کاربران به اهمیت آن برای تسهیل مسیریابی پی بردند. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، ۶۷ درصد کاربران برای مسیریابی با سرویس‌های مسیریابی، از گوگل مپ استفاده می‌کنند. سرویس گوگل ارث نیز در این سال آغاز به کار کرد.

از دیگر رویدادهای مهم تاریخچه گوگل در سال ۲۰۰۵ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• همکاری ناسا در زمینه‌های مختلف ازجمله مدیریت داده، توزیع قدرت محاسباتی، همگرایی نانوزیست‌فناوری و صنعت هوافضا
• همکاری با سان مایکروسیستمز (شرکت فعال در حوزه رایانه و نرم‌افزار)
• همکاری با AOL (شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی و رسانه‌ای) برای ارائه تبلیغات اینترنتی در سطح جهانی (گوگل در این پروژه یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد) و جستجوی ویدیو

خرید یوتوب

گوگل در سال ۲۰۰۶ موفق شد در رقابت با شرکت‌های مطرحی همچون یاهو و ویاکام (Viacom) پیروز شود و این سرویس استریم ویدیو را با مبلغ ۱.۶۵ میلیارد دلار بخرد. این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند بود؛ زیرا از یک‌سو ترافیک‌های مربوط به جستجوی ویدیو به‌سمت خود گوگل هدایت می‌شد و از سوی دیگر،  یوتوب  می‌توانست از منابع در دسترس گوگل استفاده کند. در این سال گوگل لوگوی یوتیوب را نیز خرید.

از دیگر رویدادهای مهم تاریخچه گوگل در سال ۲۰۰۶ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خرید گوگل پلکس با مبلغ ۳۱۹ میلیون دلار.
• افزوده‌شدن گوگل به فهرست S&P 500 (فهرست دربردارنده ۵۰۴ شرکت سهامی عام برتر در بازار بورس آمریکا).
• خرید یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات تبلیغات در رادیو به نام دی‌مارک برودکستینگ (dMarc Broadcasting) جهت امکان‌پذیر شدن تبلیغات در رادیو که باعث شد گوگل بتواند دو پلتفرم مناسب برای ارائه تبلیغات یعنی اینترنت و رادیو را با یکدیگر ترکیب کند.
• افزوده‌شدن واژه «Google» به فرهنگ لغت آکسفورد با معنی استفاده از گوگل.
• خرید شرکت آپ‌استارتلن (Upstartlen)، شرکت فعال در حوزه نگارش و ویرایش آنلاین متون، جهت ترکیب‌شدن خدمات این شرکت با ویژگی‌های سرویس گوگل شیتز (سرویس طراحی‌شده برای ویرایش و سازمان‌دهی و تحلیل اطلاعات متن) به‌منظور ایجاد گوگل داکس (سرویس نگارش ویرایش متون به‌صورت آنلاین).
• خرید شرکت جات‌اسپات (JotSpot)، شرکت فعال درزمینه ارائه نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های وب‌محور، جهت تثبیت جایگاه خود در بازار نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های وب‌محور و پیشتازشدن در این بازار.
• راه‌اندازی پرتال پژوهشی Google.mobi جهت ایجاد اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های موبایل.
• ایجاد یک پرونده حقوقی علیه گوگل با هدف ملزم‌کردن این شرکت به ایجاد یک‌سری تغییرات در دیتابیس خود و یک میلیون آدرس URL و متوقف‌کردن ۵۰ هزار آدرس URL و همچنین ایجاد تغییر در یک فایل کامپیوتری که باعث می‌شد متن تمام موارد جستجوشده در موتور جستجوی گوگل تا یک هفته باقی بمانند.
• آغاز به کار سرویس گوگل سوئیت (Google Suite) که مجموعه‌ای از ابزارهای لازم برای رایانش ابری و انجام فعالیت‌های لازم برای افزایش بهره‌وری و فعالیت‌های نرم‌افزاری گروهی در زمینه‌های مختلف است.
• راه‌اندازی سرویس گوگل ترنسلیت.
• راه‌اندازی سرویس گوگل ترندز (Google Trends): سرویس نمایش‌دهنده میزان جستجوی کلیدواژه‌های خاص در کشورها و مقاطع زمانی مختلف و مقایسه میزان جستجوی کلیدواژه‌های مختلف با یکدیگر. از این سرویس می‌توان برای انتخاب کلیدواژه‌های مناسب برای نوشتن عنوان و توضیحات متا استفاده کرد.

خرید شرکت دابل‌کلیک

گوگل در سال ۲۰۰۰ سرویس Google Ads را با نامی غیر از نام کنونی خود عرضه کرد و سپس نام آن را به گوگل ادز تغییر داد. امروزه این سرویس به یکی از بهترین ابزارها برای ارائه تبلیغات در فضای وب تبدیل شده است؛ البته این سرویس زمانی توانست در آغاز مسیر موفقیت کنونی خود قرار گیرد که گوگل در سال ۲۰۰۷ شرکت دابل‌کلیک (DoubleClick) را با مبلغ ۱.۳ میلیارد دلار خرید (تاریخ خرید این شرکت توسط گوگل در برخی از منابع سال ۲۰۰۸ بیان شده است) و به‌صورت جدی فعالیت خود در بازار ارائه تبلیغات را آغاز کرد.

خرید  دابل‌کلیک  درزمینه نمایش تبلیغات در فضای اینترنت به بهترین شکل ممکن، به گوگل کمک زیادی کرد و باعث شد این شرکت در این حوزه موفقیت زیادی را به‌دست آورد. با بهره‌مندی از خدمات دابل‌کلیک می‌توان تبلیغات کالاهای مختلف را که احتمال خرید آن‌ها توسط افراد مختلف بالاست، در پنجره‌های کوچکی در وب‌سایت‌ها نمایش داد. در این روش تبلیغاتی، برای نمایش تبلیغات متناسب با هریک از کاربران، از اطلاعات کوکی‌های وب‌سایت‌های مختلف و اطلاعات منتشرشده در سرویس Adsense استفاده می‌شود.

از دیگر رویدادهای مهم تاریخچه گوگل در سال ۲۰۰۷ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تأسیس یک مؤسسه غیرانتفاعی بشردوستانه به نام بنیاد گوگل یا گوگل.ارگ (google.org) و سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری در آن. این بنیاد برای تأمین بودجه سازمان‌های غیرانتفاعی فعال در حوزه استفاده از فناوری جهت حمایت از عدالت نژادی، فرصت‌های آموزشی، مدیریت بحران‌های ایجادشده پس از همه‌گیری بیماری‌های مختلف و بلایای طبیعی ایجاد شده است. بنیاد گوگل متعهد شده که سالانه ۲۰۰ میلیون دلار به چنین اهدافی اختصاص دهد.
• خرید شرکت ترندالایزر (Trendalyzer): این شرکت نرم‌افزاری به همین نام ارائه داده است که نرم‌افزاری تخصصی در حوزه فناوری اطلاعات محسوب می‌شود و با استفاده از آن می‌توان نمودارهای متحرک (جهت ارائه و تهیه آمارهای اطلاعاتی به شیوه‌ای نوین و متحرک) ایجاد کرد.
• آغاز همکاری گوگل و اسکای (Sky): اسکای یک شرکت ارائه‌دهنده برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی است که یک غول رسانه‌ای محسوب می‌شود.

ایجاد گوگل کروم

گوگل در سال ۲۰۰۸ تعدادی از توسعه‌دهندگان شرکت فایرفاکس را استخدام کرد تا یک مرورگر سریع و پایدار و همچنین یک موتور جستجوی کاربردی ایجاد کنند. تلاش این توسعه‌دهندگان منجر به توسعه گوگل کروم شد و این مرورگر با عملکرد بسیار خوب موفق شد تنها پس از گذشت ۴ سال از طراحی و ایجاد خود، عنوان محبوب‌ترین مرورگر پلتفرم‌های موبایل و دسکتاپ در سراسر جهان را از آن خود کند. اکنون که سال‌ها از آغاز عرضه این مرورگر گذشته است، به یکی از موفق‌ترین اپلیکیشن‌های گوگل تبدیل شده و به‌نوعی موتور محرک گوگل است.

پس از ایجاد گوگل کروم در سال ۲۰۰۸، در سال ۲۰۰۹ نیز موفقیت بسیار بزرگی برای گوگل رقم خورد و تعداد جستجوهای انجام‌شده در موتور جستجوی این شرکت در این سال به یک میلیارد جستجو در روز رسید.

خرید اندروید

گوگل در سال ۲۰۰۵ تصمیم گرفت  اندروید  را که یک شرکت عادی بود، با مبلغی در حدود ۵۰ میلیون دلار بخرد که تصمیمی عاقلانه و راهبردی محسوب می‌شد؛ اما گوگل این خرید خود را به سال ۲۰۰۸ موکول کرد (البته در برخی از منابع گفته‌ شده که گوگل در سال ۲۰۰۵ این شرکت را خریده، اما خبر آن را رسانه‌ای نکرده است) و در همان سال نخستین گوشی‌های اندرویدی، یعنی گوشی تی-موبایل جی 1 (T-Mobile G1) یا اچ‌تی‌سی دریم (HTC Dream) تولید و روانه بازار شدند.

تی-موبایل جی 1

چند ویژگی نخستین نسخه اندروید جزو ویژگی‌های اصلی و بسیار مهم اکثر سیستم‌عامل‌های امروزی هستند که از میان آن‌ها می‌توان به ویژگی‌های مرتبط با نوتیفیکیشن‌ها، ویژگی‌های مرتبط با ادغام بخش‌های مختلف با سرویس‌های گوگل، فناوری متن‌باز بودن و سایر موارد اشاره کرد.

تولید گوشی نکسوس وان

با آغاز محبوبیت اندروید، موتورولا، سامسونگ و اچ‌تی‌سی چند گوشی اندرویدی تولید کردند که ظاهر جذاب و عملکرد خوبی نداشتند؛ اگرچه این گوشی‌ها دارای سیستم‌عامل اندروید بودند، اما سخت‌افزار آن‌ها اصلاً قوی و کارآمد نبود. به همین دلیل خود گوگل وارد عمل شد و گوشی نکسوس وان را در سال ۲۰۱۰ معرفی و عرضه کرد. اچ‌تی‌سی این گوشی را با بهره‌گیری از فناوری گوگل ساخته بود و تقریباً همان عملکردی را داشت که گوگل برای دستگاه‌های اندرویدی متصور بود.

البته متأسفانه گوشی‌های نکسوس سرنوشت خوبی نداشتند و بعد از مدتی به تاریخ پیوستند؛ اما گوگل تسلیم نشد و در سال ۲۰۱۷ با عرضه نخستین نسل از گوشی‌های پیکسل خود، یعنی گوگل پیکسل و پیکسل ایکس‌ال، بار دیگر وارد میدان رقابت گوشی‌های هوشمند شد. امروزه گوشی‌های پیکسل بهترین تجربه از اندروید را در اختیار شما قرار می‌دهند و دوربین‌های فوق‌العاده خوبی هم دارند. گوگل اولین گوشی تاشوی خود یعنی گوگل پیکسل فولد را هم اخیرا روانه بازار کرده است.

سال گذشته میلادی، این غول فناوری تراشه پردازنده مرکزی موبایل خود، یعنی تنسور را معرفی و عرضه کرد تا در این حوزه نیز با اپل، کوالکام و سامسونگ نیز رقابت سختی را آغاز کند؛ گوگل قصد دارد در آینده گوشی‌های خود را با این پردازنده مرکزی روانه بازار کند؛ نتایج بنچمارک‌ها نشان داده که تنسور دارای عملکرد کاملاً قابل‌قبولی است و پردازنده‌های مشابه سامسونگ و کوالکام تنها کمی نسبت به تنسور برتر هستند. نسل جدید گوشی‌های پیکسل گوگل با نام پیکسل ۸ به‌زودی از راه خواهد رسید.

سال ۲۰۱۰ سال پرفرازونشیب تاریخچه گوگل

شروع سال ۲۰۱۰ اصلاً برای گوگل خوب رقم نخورد و کشف حمله پیچیده فیشینگ به زیرساخت داخلی وب‌سایت این شرکت در چین خبر شوکه‌کننده‌ای بود. این اتفاق باعث شد گوگل فعالیت موتور جستجوی خود را در چین متوقف کند و با وجود اینکه تعداد کاربران چینی اینترنت در آن سال درحال سبقت‌گرفتن از کاربران سایر کشورها بود، اما گوگل بر تصمیم خود مصمم بود و قصد بازگشت به چین در آینده نزدیک را هم نداشت.

اگرچه چنین تصمیمی از سوی گوگل واقعاً یک تصمیم ریسکی بود، اما گوگل خطر آن را پذیرفت؛ البته مدتی قبل از توقف فعالیت گوگل در چین، استفاده از موتور جستجوی آن در پکن ممنوع شده بود.

بدبیاری‌های گوگل در سال ۲۰۱۰ به همین موضوع ختم نشد. شرکت اوراکل (Oracle) یک پرونده حقوقی علیه اندروید تنظیم کرد که گوگل را به‌شدت به دردسر انداخت و این شرکت با وجود گذشت ۸ سال از تاریخ ایجاد این پرونده، هنوز تلاش می‌کند خود را در دادگاه تبرئه کند.

البته سال ۲۰۱۰ پایان خوبی برای گوگل داشت و این شرکت ۷ دستگاه خودروی هیبریدی پریوس تویوتا را به سنسورها و سیستم هوش مصنوعی لازم برای ایجاد فناوری خودران در این خودروها مجهز کرد و آن‌ها را به‌عنوان نخستین خودروهای خودران خود معرفی نمود. این خودروها علاقه‌مندان به خودروهای هوشمند در سراسر جهان را شگفت‌زده کرد.

از آن زمان تاکنون گوگل تحقیقات خود در حوزه خودروهای خود را با شرکت‌هایی همچون سیسکوسیستمز و IBM ادامه داده می‌دهد.

یکی دیگر از موفقیت‌های شاخص گوگل در سال ۲۰۱۰، آغاز پروژه گوگل ایکس بود. در این پروژه که توسط آلفابت طراحی شده بود، چند محصول جذاب ازجمله عینک واقعیت مجازی گوگل گلس با قابلیت کنترل صدا و حرکت کاربران ارائه شد.

این محصول به‌قدری جذاب بود که حتی برین را هم هیجان‌زده کرد؛ اما متأسفانه پروژه مربوط به این عینک به‌دلیل نقض حریم خصوصی و دلایل امنیتی در سال ۲۰۱۵ متوقف شد.

عرضه سیستم‌عامل کروم او‌اس

سال‌های پس از ۲۰۱۰، سال‌های خوش‌یمنی برای گوگل بود. این شرکت در آن سال‌ها نرم‌افزارها، سیستم‌ها و محصولاتی را ارائه کرد که واقعاً کاربران را شگفت‌زده کردند. یکی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخچه گوگل در سال ۲۰۱۱، انتشار سیستم‌عامل  کروم اواس  بود.

کروم اواس درحقیقت یک سیستم‌عامل متن‌باز محسوب می‌شود که توسط گوگل توسعه داده شده و عمدتاً بر پایه استفاده از اپلیکیشن‌های وب طراحی شده است. مدت کوتاهی پس از معرفی این سیستم‌عامل، نخستین کروم‌بوک‌های ساخته‌شده توسط سامسونگ و ایسر در رویداد Google I/O 2011 معرفی شدند.

کروم‌بوک‌ها  هنوز هم دستگاه‌های محبوب و متداول هستند و در زمینه‌های آموزشی به‌جای استفاده از لپ‌تاپ، بیشتر از کروم‌بوک‌ها استفاده می‌شود. درکل کروم‌بوک‌ها برای کسانی که می‌توانند نیازهای خود را با نسخه‌های وب اپلیکیشن‌های مختلف برطرف کنند و علاقه‌مند به سیستم‌عامل سبک هستند، گزینه‌های مناسبی محسوب می‌شوند.

کروم‌بوک

خرید شرکت موتورولا موبایل با مبلغ ۱۲.۵ میلیارد دلار که گران‌ترین خرید گوگل تا آن زمان بود، یکی دیگر از اتفاقات مهم تاریخچه گوگل در سال ۲۰۱۱ به شمار می‌رود. منصوب‌شدن پیج به سمت مدیرعاملی گوگل در سال ۲۰۱۱ نیز یکی از دیگر اتفاقات حائز اهمیت تاریخ این شرکت است. همچنین در این سال سرویس گوگل فلایت که پلتفرمی برای جستجوی خرید بلیت هواپیما جهت تسهیل خرید بلیت هواپیما از شرکت‌های شخص ثالث فعال در این حوزه است نیز در سال ۲۰۱۱ کار خود را آغاز کرد. گوگل در نسل جدید کروم او‌اس احتمالا هوش مصنوعی Bard را هم وارد بازی کند.

آغاز و پایان محصولات خاص گوگل

در سال ۲۰۱۳ برخی از محصولات خاص گوگل به پایان راه خود رسیدند و در مقابل محصولات جدیدی معرفی و عرضه شدند. به‌ عنوان‌ مثال، فعالیت فیدخوان گوگل، یعنی گوگل ریدر متوقف گردید اما از سوی دیگر، گوگل کروم کست برای نمایش محتوا روی وسایلی مثل تلویزیون معرفی شد. گوگل کروم کست هنوز هم یکی از گجت‌های متداول استریم محتوا روی وسایل مختلف محسوب می‌شود.

کروم کست گوگل

ورود به حوزه هوش مصنوعی در سال ۲۰۱۴

گوگل در این سال شرکت دیپ‌مایند، شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی را خرید. این اقدام که یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخچه گوگل محسوب می‌شود، گام بزرگی برای ورود گوگل به حوزه هوش مصنوعی بود و باعث شد این شرکت پس از چند سال، به یکی از شرکت‌های پیشتاز در حوزه بهره‌مندی از قابلیت‌های هوش مصنوعی تبدیل شود. گفته می‌شود که نسل جدید هوش مصنوعی گوگل با نام Gemini احتمالا اواخر سال جاری در دسترس عموم قرار گیرد.

مهم‌ترین رویدادهای تاریخچه گوگل از سال ۲۰۱۵ تاکنون

پیج در سال ۲۰۱۵ طی یادداشتی به سرمایه‌گذاران اعلام کرد که ساختار طراحی جدید آلفابت به شرکت کمک می‌کند که فعالیت‌های شفاف‌تری داشته باشد و بیشتر بتوان روی اهداف و فعالیت‌های آن حساب باز کرد. درضمن طبق گفته او، این ساختار زمینه فعالیت و رشد هریک از شرکت‌های زیرمجموعه گوگل را نیز فراهم می‌کرد که خواسته تمام شرکت‌ها و مجموعه‌های وابسته به گوگل بود. خوشبختانه تمام سرمایه‌گذاران ساختار طراحی آلفابت را پذیرفتند. اعلام این خبر و پذیرش ساختار جدید از سوی سرمایه‌گذاران باعث شد ارزش سهام گوگل در سال ۲۰۱۵، ۶ درصد رشد کند.

در آن سال، گوگل «سوندار پیچای» (Sundar Pichai) را که اکنون مدیرعامل این شرکت است، استخدام کرد که با هوش و استعداد خود مسبب کسب دستاوردهای بسیار خوبی برای گوگل شد. غول فناوری آمریکایی پس از این تصمیم مناسب در سال ۲۰۱۵ که یکی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخچه گوگل است، لوگوی خود را نیز تغییر داد.

سوندار پیچای، مدیرعامل کنونی گوگل

یکی دیگر از رویدادهای بسیار مهم گوگل در این سال، راه‌اندازی دستیار مجازی این شرکت، یعنی گوگل اسیستنت بود. بدون تردید این دستیار مجازی یکی از دستاوردهای بسیار بزرگ گوگل است و امیدواریم موفقیت‌های آن همچنان ادامه پیدا کند. در سال ۲۰۱۵ اتفاقات خوب دیگری هم برای گوگل رقم خورد که شامل تولید و عرضه چند وسیله خانگی هوشمند و همچنین چند دستگاه اندرویدی، موبایل و کامپیوتر می‌شود. دیگر رویدادهای مهم تاریخچه گوگل از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ به شرح زیر هستند:

• راه‌اندازی خط تولید اسپیکرهای خانگی هوشمند مجهز به دستیار مجازی گوگل اسیستنت در سال ۲۰۱۶

• افزایش درآمد گوگل به بیش از ۱۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷

• اعمال جریمه ۲.۷ میلیارد دلاری برای این شرکت از سوی قانون‌گذاران اروپایی
• وادارشدن این شرکت به توقف پروژه ماون (Project Maven) در سال ۲۰۱۸: این پروژه یک پروژه دولتی بود که دولت آمریکا قصد داشت با اجرای آن، از هوش مصنوعی برای خودکارسازی فیلم‌برداری توسط پهپادهای نظامی استفاده کند
• خرید شرکت HTC توسط گوگل پس از چند سال توقف فعالیت این شرکت با مبلغ ۱.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸
• منصوب‌شدن سوندار پیچای به سمت مدیرعاملی آلفابت در سال ۲۰۱۹
• تغییر لوگوی گوگل در سال ۲۰۲۰
• مشخص‌کردن میزان شیوع ویروس کرونا در نقاط مختلف جهان در گوگل مپ برای تسهیل کنترل میزان شیوع در سال ۲۰۲۰

گوگل به‌تازگی پلتفرمی تحت عنوان E-A-T ایجاد کرده است. این سه حرف، حروف اول کلمات Expertise (تخصص)، Authoritativeness (اعتبار) و Trustworthiness (اعتمادپذیری) هستند. این پلتفرم جهت ارزیابی محتوای وب‌سایت‌های مختلف براساس سه پارامتر مذکور است تا محتوای بی‌کیفیت دیگر در نتایج جستجو جایی نداشته باشد و سایت‌های دارای محتوای مناسب جایگزین سایت‌های بی‌کیفیت شوند. درضمن گوگل تلاش کرده است با ایجاد این پلتفرم به افراد فعال در حوزه تولید محتوا کمک کند سئوی محتوای خود را براساس معیارهای موردنظر گوگل تقویت کنند.

سایر رویدادهای مهم تاریخچه گوگل به شرح زیر هستند:

• برگزاری نخستین رویداد Google I/O 
•  در سال ۲۰۰۸ (رویداد سالانه مختص توسعه‌دهندگان گوگل که در آن جدیدترین دستاوردهای این شرکت مثل ویژگی‌های جدید اندروید و به‌روزرسانی‌های سیستم‌عامل‌های ایجادشده توسط این شرکت معرفی می‌شوند)
• آغاز به کار سرویس ذخیره‌سازی ابری گوگل درایو در سال ۲۰۱۲ که امکان دسترسی به فایل‌های ذخیره‌شده در فضای ابری را از طریق دستگاه‌های مختلف و تنها با اتصال آن‌ها به اینترنت فراهم کرد
• افزایش درآمد گوگل به بیش از ۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲
• آغاز به کار سرویس یوتوب موزیک (سرویس اختصاصی یوتوب برای استریم و به‌اشتراک‌گذاری موسیقی) در سال ۲۰۱۵

• شکست‌های گوگل

  مسلماً گوگل هم مانند هر شرکت بزرگ دیگری، شکست‌هایی در تاریخچه خود داشته است که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

  سرویس گوگل پلاس (+Google)

  این سرویس شبکه اجتماعی با هدف ایجاد یک شبکه اجتماعی مشابه فیسبوک و رشد فزاینده کاربران آن در مدت کوتاه ایجاد شد. پیوستن افراد به این شبکه اجتماعی تنها از طریق دعوت‌شدن آن‌ها از سوی افراد خاص امکان‌پذیر بود. قابلیت‌های این شبکه اجتماعی هم تنها به مشاهده و به‌اشتراک‌گذاری تصاویر و لینک‌ها و چت‌کردن افراد با گروه‌های دارای چند عضو معدود از دوستان در گوگل هنگ اوت محدود شده بود. متأسفانه استقبال کاربران از این شبکه اجتماعی اصلاً در حد استقبال از فیسبوک نبود. گوگل سال‌ها برای تغییر طراحی‌ها و ساختار گوگل پلاس تلاش کرد اما درنهایت نتوانست به نتیجه موردنظرش برسد و سال انجام در سال ۲۰۱۹ فعالیت آن را متوقف کرد.

  گوگل باز (Google buzz)

  گوگل باز یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی ایجادشده توسط گوگل برای به‌اشتراک‌گذاری پیام‌ها بود که در سال ۲۰۱۰ ایجاد شد. گوگل این شبکه اجتماعی را به تقلید از توییتر ایجاد کرد؛ اما متأسفانه ویژگی‌های زیادی در آن ایجاد نکرده بود و در مقابل توییتر برگ برنده‌ای نداشت که بتواند کاربران این شبکه اجتماعی را به خود جذب کند.

  از دیگر شکست‌های گوگل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گوگل لبز (Google Labs) از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱: پلتفرمی برای بررسی و آزمایش محصولات و پروژه‌های جدید گوگل توسط کاربران
• گوگل نو (Google Now) از ۲۰۱۲ تا سال ۲۰۱۶: دستیار هوشمند شخصی قابل استفاده در دستگاه‌های اندروید
• اورکات (Orkut) از ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴: یکی دیگر از شبکه اجتماعی شکست‌خورده گوگل
• گوگل الو (Google Allo) از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹: یکی دیگر از پیام‌رسان‌های شکست‌خورده گوگل
• پیکاسا (Picasa) از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۶: ابزار آنلاین به‌اشتراک‌گذاری و مشاهده، ویرایش، سازمان‌دهی و جمع‌آوری تصویر
• گوگل گاگلز (Google Goggles) از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸: ابزاری برای تشخیص عکس و جستجوی تصاویر گرفته‌شده توسط دوربین دستگاه‌های مختلف در اینترنت.

• انتهای پیام