چالش های ناتمام پزشکیان با تصمیمات اقتصادی دولت رئیسی /کالابرگ به تاریخ پیوست؟

به گزارش اقتصاد 100، « طیبه حسینی » سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها روز شنبه ۲۸ مهر ماه آب پاکی را روی دست دریافت‌کنندگان طرح کالا برگ ریخت و گفت:«فعلاً دستوری در این خصوص به سازمان هدفمندی یارانه‌ها ابلاغ نشده است.»

اظهارات اخیر حسینی در حالی است که ۷ شهریور ماه علیرضا عسگریان، معاون وزیر کار وعده داده بود که در مورد نحوه اجرای کالابرگ الکترونیکی در دولت پزشکیان هفته آینده تصمیم‌گیری می‌شود.

او بیان کرده بود که «دولت جدید هنوز در مورد کالابرگ الکترونیک تصمیم‌گیری نکرده و احتمالاً در جلسه آینده وزارت اقتصاد، نحوه اجرای کالابرگ مشخص خواهد شد».

چالش کسری بودجه برای معیشت مردم 

با این حال نزدیک به دو ماه از این وعده گذشته و مردم هنوز کالابرگ خود را دریافت نکرده‌اند. این در حالی است که مسعود پزشکیان، نهمین رئیس‌جمهور ایران، در دوران تبلیغات انتخاباتی خود وعده‌هایی در خصوص حل مشکلات اقتصادی، به ویژه معیشت مردم و انجام اصلاحات ساختاری داده بود.

در این شرایط برخی از اقتصاددانان با اشاره به اظهارات اخیر عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد مبنی بر کسری ۸۵۰ هزار میلیارد تومانی بودجه ۱۴۰۳ بر این عقیده‌اند که هزینه‌های یارانه‌ها برای دولت بسیار سنگین است و پیشنهاد می‌کنند که مشکلات معیشتی مردم از طریق پرداخت‌های غیرنقدی و تأمین کالا‌های اساسی با قیمت‌های پایین‌تر حل شود.

در مقابل، گروهی دیگر بر این باورند که طرح کالابرگ الکترونیک موفق نبوده و به دلیل کسری بودجه، فشار مالی بیشتری بر اقتصاد کشور وارد کرده است.

جراحی اقتصادی در دولت رئیسی 

طرح کالابرگ الکترونیک در واقع یکی از میراث‌های دولت سیزدهم است که از زمستان ۱۴۰۰ مطرح شد؛ در آن زمان، دولت ابراهیم رئیسی مصمم بود تا دست به اصلاحات اقتصادی ( جراحی اقتصادی ) بزند؛ و به همین دلیل، تصمیم به حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ گرفت.

این ارز در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی به منظور حمایت از بخش‌های آسیب‌پذیر و کم‌کار جامعه در برابر افزایش قیمت‌ها، برای واردات کالا‌های اساسی به ویژه مواد غذایی نظیر گندم، جو، برنج، گوشت قرمز و سفید، روغن نباتی و تخم‌مرغ اختصاص یافته بود.

 دو شرط مجلس برای حذف ارز ترجیحی

با این وجود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسما دست رد بر سینه دولت زدند و این مسئله باعث ایجاد کشمکش میان بهارستان و پاستور شد.

در نهایت بهارستانی‌ها از موضع خود تا حدودی کوتاه آمدند و برای حذف ارز ترجیحی از لایحه بودجه ۱۴۰۱ دو شرط گذاشتند. نخست اینکه دولت قیمت‌ها را به شهریور ۱۴۰۰ بازگرداند و دوم اینکه برای صیانت از معیشت، کالابرگ الکترونیکی برای کالای اساسی به مردم بدهد.

دولت سیزدهم از شرط مجلس شانه خالی کرد!

در آن روز‌ها، بسیاری از تحلیلگران اقتصادی اجرای شرط اول را غیرممکن می دانستند و این موضوع جنجال‌های زیادی را به وجود آورد، زیرا قیمت‌ها به طور قابل توجهی افزایش یافته بود و کنترل آن‌ها دشوار بود. به همین دلیل، دولت تلاش کردند از زیر بار این شرط فرار کند و لایحه‌ای برای حذف آن به مجلس ارسال کرد. با این حال، نمایندگان مجلس به هیچ وجه حاضر به عقب‌نشینی از شروط خود نبودند.

اجرای آزمایشی طرح کالا برگ در این استان

البته اگرچه وکلای ملت همچنان بر لزوم بازگشت قیمت‌ها به شهریور ۱۴۰۰ تأکید داشتند، اما دولت بدون اجرای شرط اول، پس از چندین ماه، طرح کالا برگ را به صورت نیمه‌کاره آغاز کرد.

در همین راستا «سید احسان خاندوزی» وزیر اقتصاد و «صولت مرتضوی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در آذرماه ۱۴۰۱ اعلام کردند که دولت اجرای آزمایشی این طرح را در یکی از استان‌های جنوبی کشور (هرمزگان) آغاز کرده است. با این حال، به دلیل عدم فراهم شدن زیرساخت‌های لازم، این اقدام هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.

یارانه احمدی نژاد چند برابر شد 

بنابراین به جای اعطای کالابرگ، دولت مبلغ یارانه نقدی را تغییر داد و یارانه معیشتی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی را جایگزین یارانه ۴۵ هزار و پانصد تومانی زمان محمود احمدی نژاد کرد.

 آغاز رسمی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی

دولت تا خرداد ۱۴۰۲ به عدم اجرای دقیق قانون بودجه برای طرح کالابرگ ادامه داد و در نهایت، یک سال پس از تغییر نرخ یارانه نقدی معیشتی، اختصاص کالابرگ الکترونیک به برخی دهک‌ها آغاز شد.

این اقدام نه تنها با تأخیر زمانی مواجه بود، بلکه نحوه اجرای آن نیز با انتقادات جدی روبرو گردید. بنابراین، می‌توان گفت که خرداد ۱۴۰۲ به عنوان آغاز رسمی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی است.

جزئیات طرح کالابرگ الکترونیکی

بر اساس این طرح، افراد مشمول می‌توانستند ۱۱ نوع کالای اساسی شامل برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر را خریداری کنند.

در واقع اگر مشمولان به میزان ۲۰۰ هزار تومان خرید می‌کردند، یارانه تشویقی به مبلغ ۱۲۰ هزار تومان به کارت آن‌ها واریز می‌شد. به این ترتیب، قرار شد که دهک‌های اول تا سوم درآمدی که هر ماه ۴۰۰ هزار تومان یارانه نقدی دریافت می‌کنند، در مجموع ۵۲۰ هزار تومان و دهک‌های چهارم تا هفتم درآمدی که ۳۰۰ هزار تومان به حسابشان واریز می‌شود، ۴۲۰ هزار تومان دریافت کنند.

«کالابرگ فجرانه» کلید خورد اما...

البته این پایان جراحی اقتصادی نبود و دولت سیزدهم در بهمن ۱۴۰۲ طرح « کالابرگ فجرانه » را کلید زد که از ۱۷ بهمن تا ۱۸ اردیبهشت اجرا می‌شد.

در این طرح، شرط خرید ۲۰۰ هزار تومانی حذف و اعتبار تشویقی از ۱۲۰ به ۲۲۰ هزار تومان افزایش یافت.سبد کالای فجرانه شامل ۱۱ قلم برای تأمین حداقل نیاز‌های غذایی با قیمت‌های سال ۱۴۰۱ بود و مابه‌التفاوت قیمت‌ها از محل یارانه جدید دولت تأمین می‌شد.

اما در اوایل اردیبهشت، وزیر کار اعلام کرد که پرداخت یارانه تشویقی در حال بررسی است و در نهایت خبری از ادامه این طرح نشد.