زحمت بیشتر عیدی کمتر / چرا عدالت در پرداخت‌ها رعایت نمی‌شود؟

با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال، در بسیاری از محافل صحبت از عیدی کارگران به یکی از موضوعات داغ تبدیل شده است. متأسفانه، بسیاری از کارگران که در شرایط سخت و طاقت‌فرسا کار می‌کنند، به دلیل برخی مشکلات قانونی، عیدی‌ای کمتر از آنچه که شایسته‌شان است، دریافت می‌کنند.

طبق قانون، کارگران باید عیدی خود را دو برابر حقوق پایه دریافت کنند. اما در واقعیت، به دلیل شرایط کاری متفاوت و نوع قراردادها، برخی از کارگران همانند کارمندان عیدی می‌گیرند، نه بر اساس قانون کار. در حالی که این موضوع در بخش خصوصی بیشتر به چشم می‌آید، در بخش دولتی نیز کارگران با قراردادهای مختلف این مشکل را تجربه می‌کنند.

در بسیاری از کارگاه‌های خصوصی و دولتی، کارگران در شرایط دشواری به‌ویژه در آستانه سال نو، تنها به عیدی‌ای امیدوارند که قدری از زحمات‌شان را جبران کند. اما متأسفانه این امید، در بیشتر موارد محقق نمی‌شود و بسیاری از کارگران عیدی‌ کمتری از آنچه که شایسته‌شان است، دریافت می‌کنند.

یک کارگر ساختمانی در این‌باره می‌گوید: «عیدی ما به اندازه‌ای نیست که حتی بتوانیم بدهی‌هایمان را پرداخت کنیم، چه برسد به خرید عید برای خانواده‌مان. اما در عین حال می‌شنویم که برخی از کارمندان عیدی‌هایی دریافت می‌کنند که می‌تواند هزینه چند ماه زندگی‌شان را پوشش دهد.»

این تبعیض نه تنها موجب نارضایتی کارگران شده، بلکه باعث کاهش انگیزه و بهره‌وری آن‌ها نیز شده است. کارگری که در شرایط سخت کاری می‌کند، وقتی می‌بیند که عیدی‌اش با یک کارمند پشت‌میزنشین برابر است، دلسرد می‌شود.

از سوی دیگر، قوانین موجود نیاز به بازنگری دارند. نیاز به نظارت دقیق‌تر بر اجرای آن‌ها، به‌ویژه در بخش‌های خصوصی و در سازمان‌هایی که از پیمانکاران استفاده می‌کنند، امری ضروری است. کارگران خواستار اجرای صحیح قانون کار و اطمینان از دریافت عیدی و پاداش طبق قانون هستند تا بتوانند بدون دغدغه و با امید بیشتری به سال جدید قدم بگذارند.

با توجه به وضعیت اقتصادی سخت، پرداخت عیدی و پاداش منصفانه به کارگران می‌تواند برای آن‌ها در این روزها که بیشتر به شب عید نزدیک می‌شود، حس امیدواری و رضایت بیشتری به همراه داشته باشد. تا زمانی که این مشکلات حل نشوند، کارگران همچنان با عیدی‌های ناچیز و بدون انعکاس درست از تلاش‌هایشان به استقبال سال جدید خواهند رفت.

مبنای محاسبه عیدی و پاداش کارگران

مبنای محاسبه عیدی و پاداش سالانه کارگران در کارگاه‌هایی که طرح طبقه‌بندی مشاغل دارند، مزد گروه و پایه یا مزد مبنا و در واحدهای فاقد طرح طبقه‌بندی، مزد ثابت یعنی مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل خواهد بود.

*میزان پرداخت عیدی و پاداش آخر سال کارگران فصلی و کارمزدی

مبلغ پرداختی بابت عیدی و پاداش به کارگران کارگاه‌های فصلی مشمول قانون کار و همچنین کارگران سایر کارگاه‌های مشمول که کمتر از یک سال در کارگاه کار کردند، باید بر ماخذ 60 روز و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه شود. ضمناً مزد مورد عمل در محاسبه وجوه عیدی و پاداش پایان سال به کارگران کار مزدی عبارت از متوسط کارمزد دریافتی آنان بر حسب مدت ایام کارکرد در سال است.

*میزان عیدی و پاداش کارگران پاره‌وقت

بر اساس ماده 39 قانون کار، مزد و مزایای کارگرانی که به صورت نیمه وقت یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند، به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود که عیدی و پاداش نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست.

*میزان عیدی و پاداش کارگران ساعتی

در مورد کارکنان ساعتی که حقوق ماهانه ثابت نداشته و دستمزد آنها در ماه متغیر است، برای محاسبه عیدی و پاداش، میانگین حقوق سه ماه آخر خدمت آنان مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت.

*نحوه پرداخت عیدی کارگران مشمول قانون کار شاغل در واحدهای دولتی

قانونگذار با تصویب قانون نحوه پرداخت عیدی به کارکنان دولت مصوب سال 1374 اعتبار قانون تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار مصوب 1370 را لغو نکرده است، بنابراین حکم تعیین عیدی معادل 60 روز آخرین مزد مشمولان قانون کار کماکان به قوت خود باقی است؛ ضمناً کارگاه در قانون کار به اعتبار اشتغال کارگران در محل انجام کار تعریف می شود به این ترتیب کلیه کارگران مشمول قانون کار اعم از اینکه در بخش خصوصی و یا دولتی شاغل باشند از دو ماه عیدی و پاداش آخر سال موضوع ماده واحده قانون اسفند 1370 مصوب مجلس شورای اسلامی برخوردار خواهند بود .

عیدی کارگرانی که در طول سال با کارفرما قطع رابطه می‌کنند،کارگرانی که در طول سال از خدمت مستعفی، اخراج، بازنشسته یا به شکلی رابطه آنان با کارگاه قطع می‌شود، به نسبت مدت کارکردشان مستحق دریافت عیدی و پاداش سالانه خواهند بود.

 آنچه که مبنای محاسبه و پرداخت عیدی و پاداش پایان سال کارگران مشمول قانون کار قرار می‌گیرد، مزد و فوق العاده‌هایی است که کارگر به مناسبت اشتغال در شغل مربوط دریافت می‌کند؛ به عبارت دیگر مزایایی که افراد به نوعی در ارتباط با شغل دریافت می‌کنند از اجزاء مزد محسوب می‌شود لذا فوق‌العاده شغل، سختی کار و هر آنچه که به تبع شغل به کارگر داده می‌شود جزو مزد منظور شده و الزاماً باید در محاسبه عیدی و پاداش لحاظ شود.

تبعاً مزایای رفاهی و انگیزشی از قبیل کمک عائله‌مندی، کمک هزینه مسکن، بن خواربار و پاداش افزایش تولید جزو مزد به شمار نیامده و در پرداخت عیدی و پاداش لحاظ نمی‌شود.

با توجه به ماده واحده قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش سالیانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشــمول قانون کار مصوب مورخ سال 1370 مجلس شــورای اسلامی، همه کارگران مشمول قانون کار صرف نظر از محل اشتغال و نوع کارگاهی که در آن کار می‌کنند اعم از دولتی، خصوصی، تعاونی، صنعتی، خدماتی و ... به میزان مقرر در مصوبه فوق از عیدی و پاداش سالانه برخوردار خواهند بود.

منبع: تسنیم