چه کسی به قلعه دختر تجاوز کرد؟

سیاوش آریا (کنشگر و پژوهشگر میراث‌فرهنگی) با اشاره به تخریب‌های وارد به آثار تاریخی از جمله سنگ نگاره الیمایی شماره دو در «تَنگ سَروَک» که شاهکار یادمان‌های این دوره تاریخی است، گفت: چپاولگران و غارتگران اموال تاریخی و فرهنگی به بهانه‌های خیال‌انگیز و پوچ یافتن گنج، درصدد شکستن و تخریب این سنگ نگاره تاریخی برآمده‌اند. این درحالی است که «تنگ سروک» نام محوطه‌ای باستانی است و در بخش «لیکک» شهر بهمئی در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. در این محوطه چهار سنگ‌نگاره از دوره «الیمایی‌ها» وجود دارد که همگی در سال ۱۳۸۶خورشیدی با شماره ۱۹۹۴۶ درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. 

او ادامه داد: در این میان، سنگ‌نگاره شماره دو که چندین صحنه تاریخی را در یک سنگ مکعب مستطیل شکل به نمایش گذاشته است، از اهمیت بیشتری نزد کارشناسان و پژوهشگران برخوردار است و آن را شاهکار نقش برجسته‌های این دوره تاریخی به شمار می‌آورند. همچنین از دیدگاه هنر، تاریخ اجتماعی، آیینی و باستان شناختی این سنگ‌نگاره دارای اهمیت بسیار فراوانی است. اما درتازه‌ترین بازدیدی که در اردیبهشت ماه امسال از این سنگ نگاره داشتم، متوجه شدم که بخشی از جبهه شمال باختری سنگ نگاره در صحنه پایینی آن پیکره فردی را نشان می‌دهد که دست راست خود را رو به جلو دراز کرده است که بخش بزرگی از آن در زمانی ناروشن از سوی چپاولگران و غارتگران میراث فرهنگی شکسته شده است. 

آریا با تاکید برآنکه پس از دیدن این شکستگی، درصدد جستجو در عکس‌ها و تصاویری برآمده که چندین سال پیش در بایگانی خود نگه داشته، گفت: بعد از بررسی‌ها متوجه شدم که که این شکستگی باید در بازه زمانی یکی دو سال گذشته رخ داده باشد که مایه افسوس و دریغ است و آسیب برگشت ناپذیری بر پیکره یکی از مهمترین یادمان‌های تاریخی دوره «الیمایی» وارد شده است. 

قلعه دختر ساوه نیز توسط حفاران غیر مجاز کند و کاو شد

این کنشگر میراث‌فرهنگی همچنین به دست درازی حفاران غیر مجاز و قاچاقچیان به بنای قلعه دختر ساوه اشاره کرد و گفت: نه تنها سنگ‌نگاره‌ها بلکه محوطه‌های باستانی و قلعه‌های تاریخی نیز از چپاول سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی به بهانه‌های خیال‌انگیز و پوچ یافتن گنج در امان نیستند. چنانکه در جای جای عرصه وحریم بنای قلعه دختر ساوه نیز شاهد گودال‌های ژرفی هستیم که حاصل حفاری‌های غیر مجاز است. 

آریا یادآورشد: قلعه دختر که در زبان بومی مردم منطقه به «قز قلعه» معروف است، یکی از دژهای بسیار ارزشمند و مهم در استان مرکزی به شمار می‌آید که برفراز کوهی در یکی از روستاهای شهر ساوه جای گرفته است. با این وجود، این مجموعه نیازمند رسیدگی است چراکه گذشت زمان و تاثیر عوامل طبیعی در این بنا مشهود است و هر آن ممکن است شاهد ریزش بخشی از این بنا باشیم. 

تخریب گورهای کهن شهسوار

او همچنین به تخریب شیرهای سنگی و گورهای کهن و تاریخی گورستان «شَهسوار» ایذه خوزستان اشاره کرد که چندی پیش خبری شده بود و گفت: هر روز شاهد چنین تخریب‌هایی در آثار تاریخی و فرهنگی کشور هستیم درحالی که برخی از آن‌ها خبری می‌شوند و برخی دیگر در سکوت خبری می‌مانند. 

این کنشگر میراث‌فرهنگی خاطرنشان کرد: چندین سال پیش که از این محوطه دیدن کردم تعداد شیرهای سنگی بسیار بیشتر از این روزها بود چراکه هر روز قاچاقچیان اشیاء تاریخی بیش از گذشته درصدد شکستن و تخریب این آثار برمی‌آیند و حتا گورها را به خیال یافتن گنج تخریب می‌کنند. 

به گفته آریا، گورستان تاریخی «شهسوار» نزد کارشناسان، پژوهشگران و دوستداران میراث فرهنگی از ارزش بسیار بالایی برخوردار است اما همچنان مورد تاراج و هجمه حفاران غیر مجاز قرار می‌گیرد و لایه‌های باستانی آن تخریب می‌شود. این درحالی است که این اثر با شماره ۲۵۹۶ در فهرست میراث ملی ثبت شده با این وجود شاد تخریب سنگ قبرها و شیرهای سنگی آن هستیم که در نهایت بعد از تخریب و غارت به حال خود در گوشه و کنار محوطه رها می‌شوند. این شیرهای سنگی که وابسته به خاندان بختیاری ایران است، درگذشته در بالای سر مردگان به نشانه احترام گذاشته می‌شد. شیرهای سنگی بیشتر در شمال خوزستان و چهارمحال بختیاری به نشانۀ دلاوری و پهلوانی (شجاعت) و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکارشیر و تیراندازی درجنگ و مهارت درسوارکاری، بر آرامگاه بزرگان این تیره یا جمعیت جای داده شده است.