منتظر دلار ۱۰۰ هزار تومانی با روی کار آمدن ترامپ باشیم؟

«مرتضی افقه» اقتصاددان معتقد است این ثبات صرفا از طریق خواب تنش‌های سیاسی رخ داده و دولت از بعد اعمال تحریم‌ها تنها توانسته سمت تقاضای بازار را مدیریت کند. با ژست‌هایی چون عرضه ارز مسافرتی برای آن که جو روانی بازار را کنترل کند.

قیمت دلار چرا ثابت ماند؟

مرتضی افقه درباره سیاست‌های ارزی دولت می‌گوید: نرخ ارز در شرایط فعلی قبل از اینکه تحت تاثیر اقدامات دولت باشد تحت تاثیر تحولات خارجی است و ریشه اش عمدتا در همان تداوم تحریم‌ها، روابط خارجی ایران و مساله FATF است که اجازه نمی‌دهد روابط تجاری به صورت عادی در جریان باشد. ارز به هر حال کالایی است که با صادرات وارد کشور می‌شود. وقتی صادرات دچار مشکل شود، تعیین قیمت در بازار به عهده همان مسئله تحریم خواهد بود. تلاش دولت‌ها چه در این چهار سال چه در دوره دولت قبلی معطوف به کنترل تقاضا و محدود کردن آن بوده است، چرا که قیمت هر کالایی تحت تاثیر عرضه و تقاضاست. دولت بعد از تحریم تقریبا اختیار چندانی بر عرضه ارز نداشت، چون به اندازه کافی ارز ندارد که بتواند بازار را مدیریت کند.

به گفته او البته در حال حاضر فروش نفت به صورت دور زدنی و انجام مبادلاتی به صورت پایاپای کمی تاثیرگذار بوده است، ولی به هر حال اینکه الان می‌بینیم چند روزی قیمت دلار ثابت است به خاطر این است که تحول خاصی در روابط خارجی یا تنش‌های منطقه رخ نداده است. همین امروز اگر یک نظرسنجی جدید اعلام شود که ترامپ در انتخابات آبان ماه آینده پیروز می‌شود بلافاصله نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند. یا مثلا در منطقه یک تنش جدیدی اتفاق بیفتد یا تنشی تشدید شود بلافاصله قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند. یا اگر فردا اعلام بکنند که در غزه قرار است آتش بس اعلام بشود این نرخ رو به پایین حرکت می‌کند. ثابت بودن دلار به معنی سرکوب آن نیست، چرا که دولت الان توان این سرکوب را ندارد.

ارز مسافرتی یک ارز رانتی است

آن طور که این کارشناس اشاره می‌کند، ارز مسافرتی نیز در سمت مدیریت تقاضا بوده است. او توضیح می‌دهد: برای من باعث تعجب بود که در این شرایط ارزی چرا دولت یک چنین اقدامی کرد. اگرچه من موافق این هستم که ارز ارزان به بیمارانی که ناچارند به خارج کشور بروند یا حتی به دانشجو‌هایی که در خارج تحصیل می‌کنند تعلق گیرد، اما برای سفر‌های تفریحی در شرایط فعلی موافق نیستم ارز ترجیحی یا ارز رانتی بدهند. من فکر می‌کنم در شرایطی که قیمت ارز داشت افزایش می‌یافت، دولت می‌خواست یک ژستی بگیرد دال بر اینکه به اندازه کافی ارز دارد. شاید هدفش بیشتر اثر روانی این اقدام بود تا قیمت کنترل بشود.

کنترل دلار در گرو حل مشکل FATF

به گفته افقه برای سال آینده اگر دولت نتواند مشکل تحریم‌ها را حل کند و به دنبال حل مشکل FATF نباشند، به دو دلیل از نظر من قیمت ارز رو به افزایش خواهد بود؛ یکی اینکه مجلس جدیدی که آمده یک مجلس تندرو است. از این منظر می‌گویم تندرو که هم در سیاست خارجی خیلی علاقه‌ای به حل مشکل تحریم‌ها ندارند و هم عمدتا سیاست‌هایشان با توجه به مصاحبه‌هایی که اخیرا داشتند، تنش زا است، یعنی تفکرشان در مسائل خارجی تنش‌زاست. از آن طرف در آمریکا هم هرچه به آبان ماه نزدیک می‌شویم، آن طور که نظرسنجی‌ها اعلام می‌کند حزب جمهوری‌خواه چه ترامپ چه هر کسی که آن‌ها حمایت کنند، احتمالا برنده آتی باشند. همین اثر روانی‌اش باعث می‌شود که نرخ ارز افزایش پیدا کند.

کسری بودجه سد راه کنترل بازار ارز

مرتضی افقه در ادامه به کسری بودجه شدید دولت تاکید و خاطرنشان می‌کند: مالیات‌هایی که دولت در این بودجه پیش بینی کرده پنجاه درصدش قابل تحقق نیست؛ بنابراین کسری بودجه بیشتری پیدا می‌کند. لذا ناچار می‌شود از بانک مرکزی استقراض کند. خود این دوباره منجر به تورم شده و به افزایش قیمت ارز منجر می‌شود؛ بنابراین اگر مشکلات تحریم‌ها حل نشود که فعلا نشانه‌ای هم وجود ندارد وضع همین خواهد بود.

به گفته وی در روز‌های اخیر فقط گفتند ایران و آمریکا در عمان به صورت محرمانه دارند مذاکره می‌کنند. بعد معلوم شد عمدتا برای کنترل حوثی‌ها بوده نه مسئله تحریم‌ها؛ بنابراین اگر مشکل تحریم حل نشود قیمت ارز در سال آینده حتما افزایشی است و اگر در آبان ماه ترامپ انتخاب شود که بانی برهم زدن برجام بود، من تصورم این است که نرخ ارز از ۱۰۰ هزار تومان هم عبور می‌کند!