دستاوردهای سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ایران!

اهداف کلان سند چشم‌انداز

سند توسعه ۲۰ ساله ایران، اهداف کیفی و کلی متعددی دارد که در اینجا به بررسی اهداف اقتصادی آن می‌پردازیم. بر اساس این سند ایران تا سال ۱۴۰۴ قرار بود:

کشوری توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه باشد.

برخوردار از دانش پیشرفته و توانایی در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی .

دارای تعامل سازنده و موثر با جهان بر مبنای اصول عزت، حکمت و مصلحت.

برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی ، تامین اجتماعی و فرصت‌های برابر.

رسیدن به اشتغال کامل و ارتقای سطح درآمد سرانه.

دست یافتن به جایگاه نخست اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه آسیای جنوب غربی.

اهداف کلان اقتصادی مجمع تشخیص مصلحت نظام

مجمع تشخیص مصلحت نظام اهداف اقتصادی زیر را برای این سند تعیین کرده بود:

قرار گرفتن در زمره ۱۰ اقتصاد برتر جهان.

دستیابی به تولید ناخالص داخلی ۲۰۰۰ میلیارد دلاری.

افزایش درآمد سرانه هر ایرانی به قدرت خرید ۳۰ هزار دلار.

کاهش شکاف طبقاتی به کمک کاهش ضریب جینی .

پیاده‌سازی نرخ تورم و نرخ بیکاری تک رقمی پایدار.

ارتقای شاخص توسعه انسانی و دستیابی به قدرت اول علم و فناوری در منطقه.

مقایسه اهداف و عملکرد کنونی

وضعیت رشد اقتصادی

طبق سند چشم‌انداز، نرخ رشد اقتصادی باید به رقمی پایدار و مثبت (حدود ۸) برسد. اما در تمامی برنامه‌های توسعه این هدف تحقق نیافته است. داده‌های زیر نمایانگر رشد اقتصادی در چندین برنامه توسعه است:

عنوان برنامه متوسط رشد اقتصادی (%)

برنامه اول	۱۳۷۲-۱۳۶۸	۷.۴
برنامه دوم	۱۳۷۸-۱۳۷۴	۳.۲
برنامه سوم	۱۳۸۳-۱۳۷۹	۶.۱
برنامه چهارم	۱۳۸۸-۱۳۸۴	۴.۴
برنامه پنجم	۱۳۹۴-۱۳۹۰	-۳۸%
پاییز ۱۴۰۳	-	۱.۶

وضعیت نرخ تورم

هدف سند مشخصاً کاهش نرخ تورم به سطح تک رقمی پایدار بود. اما داده‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم طی دو دهه گذشته عمدتاً دو رقمی بوده است:

عنوان برنامه نرخ تورم (%)

برنامه اول	۱۳۷۲-۱۳۶۸	۱۸.۸
برنامه دوم	۱۳۷۸-۱۳۷۴	۲۵.۶
برنامه سوم	۱۳۸۳-۱۳۷۹	۱۴.۲
برنامه چهارم	۱۳۸۸-۱۳۸۴	۱۵.۳۸
برنامه پنجم	۱۳۹۴-۱۳۹۰	۲۲.۸۴
سال ۱۴۰۳	-	۳۵.۵

وضعیت نرخ بیکاری

نرخ بیکاری نیز در اهداف سند، باید تک رقمی باشد. اما داده‌ها نشان می‌دهد این هدف تنها در برنامه اول تحقق یافته است:

عنوان برنامه نرخ بیکاری (%)

برنامه اول	۱۳۷۲-۱۳۶۸	۹.۱
برنامه دوم	۱۳۷۸-۱۳۷۴	۱۳
برنامه سوم	۱۳۸۳-۱۳۷۹	۱۲.۶
برنامه چهارم	۱۳۸۸-۱۳۸۴	۱۱.۲
برنامه پنجم	۱۳۹۴-۱۳۹۰	۱۱.۲۸
پاییز ۱۴۰۳	-	۷.۲

وضعیت ضریب جینی

براساس سند، ضریب جینی باید به زیر ۳۵% برسد؛ اما داده‌های اخیر کاهشی بودن این شاخص را نشان نمی‌دهد:

عنوان برنامه ضریب جینی (%)

برنامه اول	۱۳۷۲-۱۳۶۸	۳۹.۸
برنامه دوم	۱۳۷۸-۱۳۷۴	۳۹.۹
برنامه سوم	۱۳۸۳-۱۳۷۹	۴۰.۶
برنامه چهارم	۱۳۸۸-۱۳۸۴	۳۹.۶
برنامه پنجم	۱۳۹۴-۱۳۹۰	۳۷.۵
سال ۱۴۰۲	-	۳۹.۷

دیگر شاخص‌های اقتصادی

بر اساس این سند، ایران باید در زمره ۱۰ اقتصاد برتر جهان قرار می‌گرفت. اما بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، ایران در حال حاضر در رتبه بیست‌وسوم جهان قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ به رتبه ۳۷ برسد. همچنین، جایگاه نخست منطقه‌ای در اقتصاد و فناوری نیز محقق نشده است.

به نظر می‌رسد تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ ساله نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی کشور دارد.