چرا اقتصاددان مشهور امریکایی از اقتصاد کمونیستی یوگسلاوی خوشش آمده بود/ تعداد خودروها در بلگراد از رم بیشتر بود!

به گزارش اقتصاد100، میلتون فریدمن، اقتصاددان بزرگ آمریکایی که جایزه نوبل علوم اقتصادی را نیز دریافت کرده است، در بخشی از کتاب  Two Lucky People: Memoirs که در آن مروری بر خاطرات خود و همسرش داشته، مدل اقتصادی یوگسلاوی را نیز مورد بررسی قرار داده است.

این بخش از خاطرات این اقتصاددان معروف از سوی یک کاربر در شبکه اجتماعی ایکس مورد توجه قرار گرفته و در چند پست منتشر شده است. این کاربر مجازی به نقل از کتاب خاطرات فریدمن می نویسد؛

میلتون فریدمن در خاطراتش می گوید چندبار به "جمهوری فدرال سوسیالیست یوگسلاوی" سفر کرده و با مسئولان بانک مرکزی دیدار داشته. یکی از تغییراتی که نظر فریدمن رو جلب کرد رشد چشمگیر خودروهای شخصی بین سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۳ در بلگراد بود که از رم سبقت گرفته بود.

چیز دیگری که نظرشو جلب کرده بود مدل اقتصادی یوگسلاوی ("اداره‌ی شورایی" و مدیریت کارگری) بود که با مدل "برنامه‌ریزی متمرکز" شوروی متفاوت بود. فریدمن از کارخونه‌های یوگسلاوی بازدید میکنه و میبینه که شوراهای متشکل از نمایندگان کارگرها مدیر شرکت رو انتخاب میکنن و این شوراهای کارگری در خصوص اختصاص دادن سود بنگاه بین افزایش سرمایه‌گذاری یا افزایش درآمد کارگرها تصمیم میگیرن. فریدمن معتقده که سیستم منحصربفرد یوگسلاوی رشد اقتصادی چشمگیری ایجاد کرده. در واقع یوگسلاوی سریع‌الرشدترین اقتصاد سوسیالیستی قرن بیستم بوده است.

اما از نظرش این سیستم "اداره شورایی" (مدیریت کارگری) مشکلاتی هم ایجاد کرده، مثلا بنگاه‌های کارگری انگیزه‌ای برای افزایش نیروی کارشون نداشتن چرا که افزایش نیروی کار یعنی افزایش شریک و سهم‌بران سود بنگاه، که باعث میشه همه سهم کوچکتری از سود بنگاه نصیبشون بشه.

بخاطر همینه که بیکاری یک معضل جدی یوگسلاوی بود (که در سایر کشورهای سوسیالیستی وجود نداشت). مشکل دیگه این بود شوراهای کارگری سود محدود بنگاه رو به جای افزایش سرمایه‌گذاری به افزایش دستمزد اختصاص میدادن و منابعی برای سرمایه‌گذاری باقی نمی‌موند.

این مشکل به این خاطر بود که کارگرها "مالکیت"ی بر بنگاه نداشتن و صرفا "مدیریت" بنگاه رو در اختیار داشتن و در سود شریک بودن.

این کاربر در ادامه این رشته توئیت خود آورده است؛

به همین خاطر توصیه فریدمن اینه که مالکیت بنگاه باید به کارگرها منتقل بشه و دارایی های سرمایه‌ای قابلیت معامله و نقل‌وانتقال داشته باشند.

چیز دیگری که نظر فریدمن رو جلب میکنه که همه شرکت ها در یوگسلاوی برای کارکنانشون واحد آپارتمان با اجاره‌ی خیلی ناچیز فراهم میکردن. مدل یوگسلاوی: مدیریت کارگری صنایع، به همراه کشاورزی خصوصی (با بخش کوچکی کشاورزی اشتراکی و تعاونی) با نقش محدود مکانیسم بازار.