آغاز شمارش معکوس برای تهرانی ها / خطر بزرگ در کمین پایتخت نشینان !

با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال ۱۴۰۳، شرایط آبی کشور وارد مرحله‌ای بحران‌آفرین شده است. کاهش بارندگی‌ها، عدم مدیریت مناسب منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، و برداشت بی‌رویه توسط چاه‌های مجاز و غیرمجاز اوضاع را پیچیده‌تر کرده است. آنچه این بار بیش از هر نقطه دیگری جلب توجه می‌کند، وضعیت آب تهران است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار گرفته است.

بحران منابع آبی سدهای تهران

سدهای مختلفی که مسئول تأمین آب پایتخت هستند، اکنون با کمترین میزان ذخایر ممکن روبه‌رو شده‌اند. سد لار تنها یک درصد از ظرفیت خود پر شده و با ۱۱ میلیون مترمکعب در وضعیت بحرانی قرار دارد. سدهای لتیان، ماملو و امیرکبیر نیز به ترتیب ۱۰ درصد، ۱۲ درصد و ۶ درصد از ظرفیت‌شان پر شده‌اند. این داده‌ها نشان‌دهنده شرایطی خطرناک برای تأمین آب تهران است.

به گفته عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، بارش‌های سال آبی جاری در تهران در میان ۵۰ سال گذشته دومین دوره کم‌بارشی محسوب می‌شود و این امر باعث کاهش قابل توجه ورودی آب به سدها شده است. اکنون ذخایر آبی سدهای تهران به هیچ‌وجه مناسب ارزیابی نمی‌شود.

مدیریت مصرف؛ تنها چاره بحران

سخنگوی صنعت آب تأکید کرده است که تنها راه عبور از شرایط کم‌آبی، مدیریت مصرف است. به گفته او: «در حال حاضر، افت فشار آب در تهران از ساعت ۱۲ شب اعمال می‌شود، اما هنوز برنامه‌ای برای قطعی‌های جدی آب در دستور کار نیست. اگر مصرف آب اصلاح نشود، ناچارا قطعی‌های آب اتفاق خواهد افتاد.»

حال سؤال اینجاست که آیا بحران فعلی صرفاً ناشی از کاهش بارندگی است یا عوامل دیگری نیز در این شرایط دخیل هستند؟

مشکلات متعدد منابع آبی تهران

در سال‌های اخیر، عوامل مختلفی در بروز این مشکل نقش داشته‌اند. از جمله می‌توان به ویلاسازی گسترده، کشاورزی آب‌بر و فرسودگی خطوط انتقال آب اشاره کرد. به گفته هادی معماریان، پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست، این عوامل فشار زیادی بر منابع آبی وارد کرده‌اند.

ویلاسازی‌های گسترده در مناطق بالادست سدهای کرج و لتیان باعث شده است که منابع آبی این سدها بیش از پیش تحت فشار قرار گیرند. در همین مناطق، کشاورزی آب‌بر نیز بدون توجه به شرایط بحرانی آب ادامه دارد. به عنوان مثال، گیاهان آب‌بری مانند کاهو حداقل دو بار در سال در این نواحی کشت می‌شوند.

توسعه نامتوازن شهری و تأثیر آن بر مصرف آب

از دیگر عوامل بحرانی شدن وضعیت آب تهران می‌توان به توسعه شهری نامتوازن اشاره کرد. تمرکز مراکز مهم درمانی، بهداشتی، اداری و آموزشی در تهران، در کنار مشکلات اقتصادی در دیگر شهرها، مهاجرت جمعیت به پایتخت را تشدید کرده است. این افزایش جمعیت خود موجب افزایش سرانه مصرف آب شده است.

توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های آب‌رسانی نیز عامل دیگری است که بر شدت این بحران افزوده است. عدم وجود شبکه مجزا برای تأمین آب شرب و آب غیرشرب در بسیاری از مناطق کشور باعث شد که حتی مصارف غیرضروری مانند شستشو و آبیاری فضای سبز نیز از آب تصفیه‌شده شهری تأمین شود.

هدررفت آب و پیامدهای فرسودگی شبکه

فرسودگی شبکه‌های لوله‌کشی آب از دیگر دلایل بحران آب کشور است. به گفته کارشناسان، ۲۰ تا ۳۰ درصد آب در جریان انتقال از خطوط لوله نشتی دارد و به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد. این موضوع هشداری جدی در مورد سوءمدیریت منابع آبی است.

احتمال جیره‌بندی آب؛ تهدیدی برای پایتخت

با توجه به وضعیت کنونی، احتمال جیره‌بندی آب در تهران بسیار بالا است. به گفته کارشناسان، در صورتی که برف‌های بالادست سدها ذوب نشوند و بارش بهاری قابل توجهی رخ ندهد، منابع آبی موجود برای تابستان کافی نخواهد بود.

محمدابراهیم رئیسی، کارشناس آب، نیز تأکید کرده است که در صورت ادامه این وضعیت، چاره‌ای جز جیره‌بندی آب وجود ندارد. به گفته او باید هدررفت آب کاهش یافته و اصلاح شبکه‌های توزیع آب در شهرها در اولویت قرار گیرد.

در نهایت، باید گفت که قطعی‌های آب در کنار قطعی‌های مکرر برق، چالشی جدی برای مردم پایتخت خواهد بود. این بحران آب نشان‌دهنده ضعف در مدیریت منابع است؛ ضعفی که مسئولان باید هرچه سریع‌تر در راستای رفع آن اقدام کنند.