تشدید مهاجرت سرمایه و نخبگان طی دو سال گذشته

به گزارش گروه کسب وکار؛ چند سالی است که خروج سرمایه از کشور شتاب بیشتری گرفته است. آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می دهد که تا پایان سال ۱۴۰۰ بیش از ۹ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده؛ البته کارشناسان و فعالین اقتصادی معتقدند که تمایل ایرانی ها برای انتقال سرمایه های خود به خارج از کشور در قرن جدید شتاب بیشتری گرفته است. مسعود خوانساری رییس پارلمان بخش خصوصی تهران پیشتر در اینباره گفته بود که ظرف ۴ سال گذشته چیزی حدود خروج ۴۵ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده است. به گفته فریال مستوفی رییس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی این آمار زمانی نگران کننده تر می شود که نگاهی به وضعیت سرمایه گذاری ها در داخل کشور داشته باشیم.

او در گفتگو با بازار می گوید: برخی تصور می کنند که داشتن ظرفیت های بالقوه یا پتانسیل های مناسب به تنهایی می تواند سرمایه خارجی را جذب و سرمایه های داخلی حفظ کند، غافل از اینکه مهم ترین فاکتور برای سرمایه گذاری در حوزه ای امنیت و ثبات است. اما طی سال های گذشته نه تنها نتوانستیم سرمایه های خارجی را جذب کنیم، بلکه در حفظ سرمایه های داخلی هم عاجز شده ایم به طوری که بسیاری از تولیدکنندگان و فعالین اقتصادی در حال راه اندازی واحدهای تولیدی خود در کشورهای همسایه بوده و نیروهای متخصص و توانمند در فکر مهاجرت هستند.

او ادامه داد: نگاهی به تجربه سایر کشورهای موفق در زمینه های اقتصادی و جذب سرمایه نشان می دهد که رشد و توسعه تنها با حضور بخش خصوصی و کاهش تصدی گری بخش دولتی شدنی است. اما متاسفانه در ایران بخش خصوصی به بازی گرفته نمی شود. متن کامل گفتگوی بازار با فریال مستوفی رییس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران را در ادامه می خوانید:

مهم‌ترین فاکتور در جذب سرمایه‌گذار ثبات و امنیت اقتصادی است نه پتانسیل ها و ظرفیت های اقتصادی

* آمارهای مختلفی از نیاز کشور به سرمایه گذاری اعلام می شود. به عنوان مثال تنها در بخش گاز حدود ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است. چرا با وجود ظرفیت های متعددی که در ایران وجود دارد، در جذب سرمایه گذار خارجی موفق نبوده ایم؟

باید توجه داشته باشیم که سرمایه گذار، سرمایه خود را جایی می برد که امنیت و ثبات اقتصادی وجود داشته باشد. این همان خلایی است که طی سال های گذشته به آن بی توجه بودیم. برخی از مسئولین تصور می کردند چون پتانسیل های بالقوه فراوانی داریم، سرمایه گذاران برای ورود به کشور ما دست و پا می شکنند. اما حالا شاهد هستیم که بی توجهی به فاکتورهای اصلی باعث شده که با وجود پتانسیل های بالایی که داریم در عمل از نعمت سرمایه های خارجی بی نصیب بمانیم. متاسفانه پتانسیل های زیادی در بخش های مختلف از انرژی گرفته تا معادن و نیروی کار ارزان در ایران وجود دارد که متاسفانه همگی بلا استفاده باقی مانده و دلیل آن نبود امنیت سرمایه گذاری است. تصور ما این است که دسترسی به نفت و گاز و معادن و آب های آزاد و همسایگی با کشورهای مختلف به تنهایی می تواند به رونق سرمایه گذاری در ایران منجر شود. این در حالی است که ما بالاترین رتبه ریسک سرمایه گذاری در دنیا یعنی ۷ را به خود اختصاص داده ایم. به همین دلیل با وجود همه پتانسیل هایی که داشتیم موفق به جذب سرمایه گذار خارجی نشدیم. مقدار سرمایه جذب شده در چند دهه اخیر حتی معادل یک سال سرمایه جذب شده در سایر کشورها هم نیست.

مساله دیگر که به ریسک بالای سرمایه‌گذاری در کشور دامن می‌ زند، عدم شفافیت و فساد است. در گزارش سازمان شفافیت بین‌الملل در بین ۱۶۸ کشور مورد بررسی، ایران در کشورهای انتهای لیست از نظر شاخص ادراک فساد قلمداد شده است که خود توضیح‌دهنده مسائل بسیاری است. همه این موارد باعث شده ایران محیط جذابی برای جذب سرمایه‌ گذاری خارجی و حتی داخلی نباشد.

تغییرات مداوم و خلق‌ الساعه دستور العمل‌های مربوطه، از دیگر مسائلی است که چالش های متعددی را در زمینه جذب سرمایه گذار ایجاد کرده و بارها و بارها با در نشست با مسئولین و نمایندگان مجلس عواقب آن را هشدار داده ایم. با این وجود بازهم مسئولین به سراغ تصویب قوانین می روند که شرایط را سخت تر می کند. یکی از این قوانین، قانون مالیات بر عایدی سرمایه است که بدون شک تبعات منفی زیادی را در این حوزه ایجاد خواهد کرد.

تصویب و وضع مالیات بر عایدی سرمایه در اقتصاد ایران حتی ممکن است به نوسانات و شوک‌های بیشتر قیمتی بینجامد؛ چرا که بخش‌هایی از جامعه با هدف مالیات مذکور به سوداگری و سفته‌ بازی متوسل خواهند شد

*اما برخی از کارشناسان می گویند که اجرای این طرح می تواند سرمایه گذاری در بخش های مولد را افزایش داده و فعالیت در بازارهای غیر مولد و دلالی را کاهش می دهد؟

نباید فراموش کرد که مردم برای نجات و در امان نگه‌ داشتن پس‌ اندازها و حفظ ارزش دارایی و پول خود به‌ناچار به سمت دارایی غیر مولد می‌ روند. بنابر این تصویب این طرح راه را برای معاملات غیررسمی و اقتصاد زیرزمینی و گسترش سفته‌بازی و همچنین خروج سرمایه از کشور فراهم کرده و اقتصاد کشور را بیش از پیش با مشکل مواجه می‌کند. تصویب و وضع مالیات بر عایدی سرمایه در اقتصاد ایران حتی ممکن است به نوسانات و شوک‌های بیشتر قیمتی بینجامد؛ چرا که بخش‌ هایی از جامعه با هدف مالیات مذکور به سوداگری و سفته‌ بازی متوسل خواهند شد. دریافت مالیات بر عایدی سرمایه بدون کسر تورم عادلانه نیست و اگر دولت در چنین شرایطی از تورم بالا به بهانه اخذ مالیات، درآمدزایی کند، قطعا به سیاست‌های تورم‌زای خود ادامه خواهد داد.

*به نظر شما در شرایط تحریمی چگونه می توانیم نیاز کشور به سرمایه را تامین کنیم؟

نگاهی به تجربه سایر کشورهای موفق در زمینه های اقتصادی و جذب سرمایه نشان می دهد که رشد و توسعه تنها با حضور بخش خصوصی و کاهش تصدی گری بخش دولتی شدنی است. اما متاسفانه در ایران بخش خصوصی به بازی گرفته نمی شود. به عنوان مثال نبود تکنولوژی‌ های مناسب برای استخراج اصولی در معادن و عدم سرمایه‌ گذاری در بخش فناوری‌ های نوین، باعث شده تا ضایعات زیادی در این بخش وجود داشته باشد در حالی که کشورهایی مثل چین و ایتالیا با سرمایه‌ گذاری روی همین ضایعات سنگ، مصنوعات بسیار ارزشمندی را تولید می‌کنند. باید اشاره کنم که ما نیاز مند یک بازنگری اساسی در سیاست های اقتصادی خود هستیم در غیر این صورت هر سال شرایط کشور بدتر و سخت تر خواهد شد.

در نشستی که با موسسه فریزر داشتیم به ما می گفتتند شما چرا به دنبال جذب سرمایه گذار خارجی هستید، اولین کاری که شما باید انجام دهید حفظ سرمایه گذاران داخلی و نیروهای متخصصتان است

*آیا می توان بدون حضور سرمایه گذار خارجی به توسعه دست یافت؟

ما نیازمند ورود سرمایه گذار خارجی به کشور هستیم. البته نه صرفا برای ورود سرمایه، بلکه دسترسی به تکنولوژی روز دنیا هم مستلزم داشتن ارتباط با سایر کشورهاست. دیر یا زود باید استانداردهای بانکی دنیا را بپذیریم. ما نیازمند الحاق به FATF هستیم. برخلاف آنچه ادعا می شود الحاق به FATF یک مساله سیاسی نیست یک استاندارد بانکی است که برای بهبود مراودات تجاری و اقتصادی خود با سایر کشورها ملزم به رعایت آن هستیم اما متاسفانه ما نه تنها موفق به جذب سرمایه گذار خارجی نبودیم بلکه در نگه داری و حفظ سرمایه های داخلی هم عاجز شدیم. آمارهای منتشر شده از مهاجرت کارشناسان و نخبه ها و متخصصین کشور خبر می دهد. به عنوان مثال تعداد زیادی از پزشکان ما به کشور عمان و تولیدکنندگان به امارات و متخصصین برخی از حوزه ها همچون فرش به ترکیه مهاجرت کردند. ما در نشستی که با موسسه فریزر داشتیم به ما می گفتتند شما چرا در حال جذب سرمایه گذار خارجی هستید؟ اولین کاری که شما باید انجام دهید حفظ سرمایه گذاران داخلی و نیروهای متخصصتان است. سرمایه گذار داخلی چراغ راه سرمایه گذاران خارجی است، در کشوری که تولیدکننده و فعال اقتصادی داخلی حاضر به فعالیت نیست چطور می تواند انتظار حضور خارجی ها را داشت؟!

۸