صادرات ریالی چرا موفق نشد؟/ مساله چیست اقتصاد یا نرخ بهره؟

به گزارش سرویس پول و سرمایه اقتصاد 100 -میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی  با اشاره به الگوگیری ایران از مدل محدودسازی صادرات گاز در روسیه با دریافت روبل گفت: در راستای حمایت، صیانت و ارتقای ارزش پول ملی، صادرات ریالی در ایران نیز مطرح شده است.

وی ادامه داد: به همین منظور ابتدا باید فرآیند و مسیری که ماه‌های گذشته در مدل روسیه اتفاق افتاده بررسی شود و پس از شناسایی ویژگی‌های منحصربه فرد روسیه، نتیجه گرفت که امکان پیاده‌شدن این مدل در اقتصاد ایران وجود دارد یا خیر؟ البته بررسی‌ها نشان می‌دهد که میان اقتصاد ایران و روسیه برای موفقیت در این حوزه، شباهتی وجود ندارد.

مروری بر تفاوت‎های اساسی میان اقتصاد روسیه و ایران

مهرپور با اشاره به عوامل تعیین‌کننده نرخ ارز در اقتصاد کشور‌های مختلف تشریح کرد: افزایش نرخ ارز در یک اقتصاد، معلول شاخص‌هایی نظیر میزان حجم نقدینگی و میزان نرخ تورم است، بنابراین نوسانات نرخ ارز در اقتصادی همراه تورم و نقدینگی بالا، با اقتصاد دیگری که تورم به ‌شدت پایین‌تری دارد، متفاوت است.

این کارشناس اقتصادی افزود: اقتصاد ایران و روسیه در دو مسئله نرخ نقدینگی و تورم شباهتی با یکدیگر ندارد؛ به طور مثال انباشت نرخ تورم روسیه در سه سال اخیر به 20 درصد هم نرسیده است؛ اما در ایران به حدود 150 درصد می‌رسد و این موضوع در مقایسه میان نقدینگی دو کشور نیز صادق است.

صادرات ریالی یک نسخه با نتایج متناقض

مهرپور با اشاره به وابستگی اروپا به گاز روسیه تشریح کرد: ممکن است یک نسخه مشخص در دو اقتصاد، پاسخ‌های گوناگون و متناقض داشته باشد. دلیل موفقیت روسیه در الزام فروش گاز به کشورهای اروپایی با روبل، وابستگی بالای کشورهای اروپایی به گاز روسیه و نبود جایگزین برای تأمین آن بود؛ به همین خاطر روسیه در این تبادل توانست این شرط را تعیین کند.

وابستگی اروپا به گاز، دلیل اصلی موفقیت صادرات روبلی

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: به طور مثال اگر روسیه این شرط را برای صادرات قطعات خودرو می‌گذاشت، از سوی واردکنندگان پذیرفته نمی‌شد؛ زیرا کشورهای دیگری برای جایگزین‌شدن روسیه وجود داشتند.

وی ادامه داد: در فرض اینکه باکیفیت‌ترین و ارزان‌ترین کالا فقط در اختیار یک کشور باشد، می‌تواند نحوه فروش و قیمت کالا را صادرکننده به خریدار تحمیل کند؛ اما در حالتی که ده‌ها کشور دیگر هم آن کالا را داشته باشند دیگر تنها کشور صادرکننده تعیین‌کننده شرایط نیست.

مهرپور با بیان اینکه روسیه در حوزه فروش گاز به کشورهای اروپایی، ویژگی انحصار را دارا بود، گفت: اما روسیه نمی‌توانست این قاعده را برای سایر کالاهای صادراتی خود بگذارد؛ کشور ما هم در هیچ یک از بازارها ویژگی منحصربه‌فرد بودن را ندارد تا بر اساس آن بتواند شرط جدیدی برای صادرات کالا تعیین کند.

واکنش مؤثر روسیه در مهار تحریم‌ها

این کارشناس اقتصادی با اشاره به تقابل روسیه و اوکراین بیان کرد: در زمان آغاز جنگ هر دلار آمریکا تقریباً برابر 80 روبل روسیه بود؛ اما پس از چند روز ارزش روبل روسیه با کاهش شدیدی روبرو شد به‌طوری‌که هر دلار تقریباً با 140 روبل مبادله می‌شد و در آن زمان بیش از 40 درصد از ارزش پول روسیه از دست رفت.

وی در همین رابطه افزود: اما روسیه به ‌مرور زمان شرایط را تغییر داد؛ به‌نحوی‌که رکورد 6-7 سال اخیر روسیه شکست و برابری هر دلار به 55 روبل رسید. البته به نظر می‌رسد این مسئله تا حدودی دستوری و با مدیریت دولت روسیه انجام شد تا به لحاظ روانی تبعات تحریم از اقتصاد روسیه دور شود.

مهرپور گفت: طبیعتاً  تحریم در کوتاه‌مدت نمی‌تواند منجر به افزایش ارزش یا قدرت پول ملی یک کشور شود؛ اما این اتفاق در روسیه افتاد؛ ولی به‌هرحال نمی‌توان واکنش و اقدامات مناسب دولت روسیه را در مقابله با تحریم‌ها را انکار کرد.

این کارشناس اقتصادی با مقایسه میان اقتصاد ایران و روسیه گفت: حجم و سهم اقتصاد روسیه در دنیا به نسبت اقتصاد ایران بیشتر است، همچنین وجود محصولی مانند گاز که سایر کشورها وابستگی شدیدی نسبت به آن دارند مخصوص روسیه است؛ همین دو مورد دلیلی برای تقویت ارزش پول روسیه در دوران تحریم اقتصاد این کشور شده است.

وی با بیان اینکه برخی از اقدامات روسیه خارج از قواعد علمی بود، گفت: عرف کشورهای توسعه‌یافته در شرایط عادی این‌گونه است که افزایش یا کاهش نرخ بهره با رقم‌هایی کمتر از 1 درصد باشد؛ اما واکنش بانک مرکزی روسیه به تحریم‌ها، دوبرابر شدن نرخ بهره و افزایش آن از حدود 10 درصد به 20 درصد بود.

مهرپور در پایان ابراز کرد: اگر یک اقدام در اقتصاد کشوری موفقیت‌آمیز باشد دلیلی بر موفقیت آن در اقتصاد دیگری با ویژگی‌ها و مختصات متفاوت نیست؛ به همین دلیل، مدل موفق پیاده شده در اقتصاد روسیه امکان اجراشدن در ایران را ندارد.

انتهای پیام/