ورود گواهی سپرده نفت خام به بورس/ بازاریابی بخش خصوصی جهت تقویت جایگاه ایران در تجارت نفت جهان با سیاست جدید

اوراق سلف برای تأمین مالی است و گواهی سپرده‌ کالایی که اخیراً به عنوان بستری به منظور ورود نفت به معاملات بورسی مطرح شده، در ارتباط با فروش دارایی است و با یکدیگر فرق دارند. اوراق سلف در ارتباط با آینده فروشی است. چیزی را که در آینده به دست می‌آوریم، الان می‌فروشیم، اما اوراق کالای سپرده در مورد کالای موجود است.

در اوراق سلف سود و سررسید مشخص وجود دارد. باید افراد در سررسید و با شرایط معینی کالا را خرید کنند. در این طرح، اساساً کالا نمی‌فروشیم، به پشتوانه‌ کالایی که در آینده به دست می‌آید و قیمتش معلوم می‌شود، الان نقدی تأمین مالی می‌کنیم. گواهی سپرده کالایی هیچ ارتباطی با اوراق سلف ندارد و هیچ شباهتی به یکدیگر ندارند. بازار آن‌ها با یکدیگر فرق دارد.

اوراق سلف در بازار بورس و فرابورس فروخته می‌شود و گواهی سپرده‌ی کالایی در بورس انرژی فروش می‌رود. در گواهی سپرده با کالا سر و کار داریم و در اوراق سلف نفتی تأمین مالی درآمد‌های ثابت مطرح است. خریدار اوراق گواهی فعالان حرفه‌ای هستند که می‌خواهند کالایشان را تحویل بگیرند. فعال اوراق سلف سفته بازان بازار یا کسانی هستند که پول‌های سبد‌های بزرگ ریالی دارند. طرح گشایش نفتی دولت روحانی در واقع آینده فروشی نفت با قیمت غیرمعلوم بود که تبدیل به اوراق می‌شد و به مردم تحویل می‌دادیم. اوراق سلف نفتی به ایجاد یک بدهی برای دولت بعدی منجر می‌شود.

نظرات محمدعلی خطیبی، مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران را در خصوص مزیت‌های گواهی سپرده‌ی کالایی جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

خطیبی در خصوص گواهی سپرده‌ی کالایی که بستری برای حضور بخش خصوصی در خرید و فروش نفت خام است، تصریح کرد: ما سابقه‌ی فعالیت بخش خصوصی را در حوزه‌ی انرژی در کشورمان داریم. مثلاً در زمینه‌ی پتروشیمی این بخش فعال است، اما در حوزه‌ی نفت خام به دلیل حساسیت‌هایی که وجود دارد، با مشکلاتی مواجه بوده ایم. به همین دلیل، ورود بخش خصوصی به خرید و فروش نفت خام محدودتر بوده است. اما در زمینه‌های دیگر انرژی شاهد حضور بخش غیردولتی بوده ایم.

وی در پاسخ به این که آیا حضور بخش خصوصی در حوزه‌ی خرید و فروش نفت خام در قالب طرح گواهی سپرده‌ی کالایی می‌تواند در تنوع بخشی به مبادی فروش نفت کشورمان موثر باشد یا خیر، تصریح کرد: سیاست جدید گواهی سپرده نفت خام با حضور بخش خصوصی در مبادلات نفتی کشور به فروش نفت کشور کمک خواهد کرد. بخش خصوصی خریدار گواهی سپرده نفت خام با پیدا کردن بازار‌های جدید به افزایش مبادی فروش نفت کشور اقدام می‌کند و این بازاریابی جدید و غیرانحصاری اتفاق خوبی را رقم می‌زند. در واقع خریداران این گواهی‌ها تبدیل به بازاریاب‌های نفتی کشور می‌شوند و این امر کمک کننده خواهد بود.

مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های بازار‌های بورسی این است که معاملات در آن‌ها بدون محدودیت و با شفافیت بالا صورت می‌گیرد. باید تلاش کنیم تا جایی که می شود، محدودیت‌ها را کاهش دهیم و معاملات در بازار بورس کشور و از جمله در حوزه‌ی گواهی سپرده‌ی کالایی نفتی با شفافیت حداکثری صورت بگیرد؛ مثلا، الان فقط بخش حقوقی و سبد‌های سرمایه گذاری می‌توانند به خرید این گواهی‌ها بپردازند که خودش یک محدودیت محسوب می‌شود. باید در آینده بستری فراهم کنیم که تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی بتوانند برابر به این معاملات ورود کنند.

خطیبی گفت: قبلاً طرح اوراق سلف نفتی مطرح شد. در این طرح، ما چیزی را می‌فروختیم که هنوز تولید نشده بود؛ اما در قالب گواهی سپرده‌ی کالایی به فروش نفتی می‌پردازیم که فیزیکی در انبار موجود است. این امر یکی از مزیت‌های گواهی سپرده محسوب می‌شود. باید در عمل تمهیداتی را پیش بینی کنیم که از ایجاد رقابت منفی برای فروش نفت کشور جلوگیری شود. مثلاً باید برای خریداران گواهی سپرده‌ی نفتی این موضوع را تعریف کنیم که نباید به فروش نفت به مشتریان فعلی مبادرت کنند، بلکه باید به سمت بازاریابی‌های جدید بروند. یکی دیگر از مزیت‌های گواهی سپرده‌ی کالایی این است که تسویه‌ها با قیمت روز ارز است و این موضوع بخش زیادی از ریسک‌ها را برای خریداران پوشش می‌دهد.