از دست‌ رفتن قدرت خرید کارگران/کاهش چشمگیر حداقل دستمزد دلاری در ۱۴ سال گذشته + نمودار

بررسی‌های اکوایران مشخص کرده که این کاهش در دو دوره زمانی به طور محسوس رخ داده است. اولین دوره در سال ۱۳۹۲ و دومین دوره در سال ۱۳۹۸ اتفاق افتاده است. اما در فاصله سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷، حداقل دستمزد دلاری روند افزایشی داشته است.

محاسبات مربوط به حداقل دستمزد دلاری براساس میانگین نرخ دلار در هر سال انجام شده است.

ماهیت حداقل دستمزد در ایران

حداقل دستمزد در ایران، رقمی است که شورای عالی کار سالانه برای حمایت از معیشت کارگران تعیین می‌کند. این استاندارد بر اساس ماده ۴۱ قانون کار و با دو معیار اصلی یعنی نرخ تورم و سبد معیشت خانوار محاسبه می‌شود. هدف این سیاست، حمایت از زندگی حداقلی کارگران و جلوگیری از کاهش قدرت خرید آن‌ها در مواجهه با تورم است.

فرایند تعیین حداقل دستمزد در قالب مذاکرات سه‌جانبه میان نمایندگان دولت، کارگران و کارفرمایان صورت می‌گیرد. این مذاکرات بر پایه بررسی نرخ تورم سالانه و هزینه‌های زندگی یک خانوار متوسط انجام می‌شود. با این‌حال، به دلیل نوسانات اقتصادی، افزایش میزان دستمزد معمولاً از نرخ واقعی تورم عقب‌تر است. این چالش باعث کاهش قدرت خرید کارگران می‌شود.

ضعف‌ها و چالش‌های حداقل دستمزد

یکی از چالش‌های اصلی در اجرای حداقل دستمزد، مشکلات مالی برخی کارفرمایان به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک است. گاهی این موضوع منجر به تعدیل نیرو، عدم ثبت بیمه‌ای کارگران یا پرداخت دستمزد‌های غیررسمی می‌شود. همچنین، برخی کارشناسان معتقدند که تعیین حداقل دستمزد بدون توجه به بهره‌وری و شرایط اقتصادی ممکن است به افزایش هزینه‌های تولید و رشد بیکاری منجر شود.

با توجه به تورم بالا در سال‌های اخیر، اگرچه میزان حداقل دستمزد رشد داشته است، اما همچنان با هزینه‌های واقعی زندگی تناسب کافی ندارد. سیاست‌های جبرانی، نظیر افزایش حق مسکن، بن کارگری و یارانه‌های معیشتی برای مقابله با این نابرابری‌ها اجرا شده‌اند. اما، رفع این مشکلات نیازمند اصلاحات اقتصادی، کنترل تورم و رشد پایدار اقتصادی است.

حداقل دستمزد دلاری و تحلیل قدرت خرید

برای ارزیابی میزان دستمزد کارگری در کشورهای مختلف، حداقل دستمزد دلاری شاخص مهمی محسوب می‌شود. در ایران، این شاخص به دلیل جهش‌های ارزی دستخوش تغییرات قابل‌توجهی شده است. در واقع، اگر نرخ ارز افزایش یابد، حتی با افزایش دستمزد ریالی، ارزش دلاری این دستمزد ممکن است کاهش یابد، که نشان‌دهنده کاهش توان واقعی خرید کارگران به استانداردهای بین‌المللی است.

یک معیار دقیق‌تر برای سنجش قدرت خرید، شاخص برابری قدرت خرید (PPP) است که نشان می‌دهد با دستمزد داخلی، چه میزان کالا و خدمات در داخل کشور قابل خرید است. این روش، تفاوت قیمت‌ها میان کشورها را خنثی کرده و سنجه واقعی‌تری از قدرت خرید ارائه می‌دهد. با این‌حال، در سال‌های اخیر، حتی شاخص PPP نیز کاهش قدرت خرید کارگران را تأیید می‌کند.

روند حداقل دستمزد دلاری طی ۱۴ سال

جدول زیر روند تغییرات ارزش دلاری حداقل دستمزد در ایران را طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۴ نشان می‌دهد:

بررسی‌ها نشان می‌دهد که کاهش ارزش دلاری دستمزد در سال‌های اخیر معلول افزایش نرخ ارز و فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها بوده است. این کاهش بر معیشت کارگران اثرات منفی گذاشته و تأمین نیازهای اولیه آنها را دشوارتر کرده است