ماجرای سرقت الماس دریای نور چه بود؟ / تاریخچه و علت سرقت این سنگ تاریخی

تاریخچه الماس دریای نور

الماس دریای نور از ارزشمندترین جواهرات دنیا، یکی از مهم‌ترین غنائمی است که نادرشاه افشار در سال 1160 قمری یا قرن 17 میلادی پس از لشکرکشی به هندوستان با خود به ایران آورد. برای بسیاری از افراد علاقه‌مند به تاریخ و جواهرات سلطنتی، این سوال مطرح است که الماس دریای نور کجاست؟ در پاسخ باید گفت این الماس صورتی‌رنگ پس از آن، به ترتیب به دست پادشاهان دیگر ایرانی رسید که هریک از آن‌ها این الماس گران‌بها را گرامی می‌داشتند و از آن برای زینت بخشیدن به تاج و تخت خود استفاده می‌کردند.

به طور دقیق‌تر، پس از سلسه افشاریه، الماس دریای نور به خاندان زندیه رسید که حاکمان این سلسله از جمله لطفعلی‌خان زند، این جواهر گران‌بها را در قابی مجلل به بازوی خود می‌بستند. پس از روی کار آمدن قاجاریه، الماس دریای نور نیز مانند بسیاری از جواهرات سلطنتی به این خاندان رسید که از آن در مراسم تاج‌گذاری خود و مراسمات رسمی یا به عنوان بازوبند استفاده می‌کردند.

در زمان فتحعلی شاه قاجار روی یک سمت این الماس ارزشمند، عبارت «السلطان صاحبقران فتحعلی شاه قاجار ۱۲۵۰» حک شد که موجب شد یک‌دستی این سنگ، تغییر کند. پس از او، سایر پادشاهان قاجار نیز از الماس دریای نور به عنوان بازوبند استفاده می‌کردند.  ناصرالدین شاه که دریای نور را میراث کوروش می‌دانست، این الماس را روی کلاه خود و یا سینه خود نصب می‌کرد، درحالی که الماس دریای نور را در قابی مجلل و مزین به الماس و یاقوت قرار داده بودند.

در ادامه پاسخ به این پرسش که الماس دریای نور کجاست باید گفت، محمدعلی شاه قاجار، نوه ناصرالدین شاه که کفایت لازم برای حل‌وفصل مسائل جاری در کشور در آن زمان را نداشت، به همراه جواهرات سلطنتی از جمله الماس دریای نور به سفارت روسیه پناه برد و قصد خارج کردن این جواهرات از کشور را داشت که با تلاش مشروطه‌خواهان و با واسطه‌گری انگلیس الماس دریای نور به خزانه بازگشت.

پس از پایان حاکمیت قاجار بر کشور و روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، طبق قوانینی که درباره نگه‌داری جواهرات سلطنتی وضع شده بود، جواهرات بدون استفاده، به خزانه بانک ملی سپرده می‌شدند. با این حال رضاه شاه و پسرش هردو در مراسم تاج‌گذاری از این الماس روی کلاه و تاج خود استفاده نمودند. پس از تاسیس بانک مرکزی، محمدرضاشاه دستور داد که جواهرات گران‌بها در نمایشگاهی مجزا در ساختمان بانک مرکزی نگه‌داری شوند.

از آن زمان تاکنون الماس دریای نور در کنار بسیاری از جواهرات گران‌بها و سلطنتی در گنجینه جواهرات بانک مرکزی قرار دارد. بنابراین در پاسخ به این سوال که الماس دریای نور کجاست باید گفت این سنگ ارزشمند و بی‌نظیر از زمان نادرشاه افشار تاکنون در ایران است و در حال حاضر نیز در موزه جواهرات ملی واقع در خیابان فردوسی تهران نگه‌داری می‌شود.

الماس دریای نورکه جزو ده الماس شناخته‌شده در دنیاست از جمله جواهرات سلطنتی است که از گذشته تاکنون توجه زیادی به آن وجود دارد. این که الماس دریای نور کجاست و یا کجا نگه‌داری می‌شود نیز از مهم‌ترین سوالاتی است که پیرامون این جواهر بی‌نظیر مطرح می‌شود. همان‌طور که در بخش پیشین اشاره شد، الماس دریای نور قریب به 300 سال است که در ایران قرار دارد و پس از این که نادرشاه افشار این الماس را به همراه سایر غنایم جنگی به ایران آورد، الماس دریای نور به دست پادشاهان سلسله‌های مختلف ایران رسیده است. درنهایت در زمان پهلوی مقرر شد این سنگ ارزشمند، در ساختمان بانک مرکزی و در گنیجنه مخصوص نگه‌داری جواهرات قرار گیرد. در حال حاضر نیز الماس دریای نور در موزه جواهرات ملی ایران در خزانه بانک مرکزی  واقع در خیابان فردوسی تهران نگه‌داری می‌شود.

سرقت الماس دریای نور

با توجه به بخش مربوط به الماس دریای نور کجاست در این مقاله، درباره سرقت الماس دریای نور نیز باید گفت این سنگ از کشور خارج نشده و به سرقت نرفته است. برخلاف الماس کوه نور که در حال حاضر در انگلستان است و درباره سرقت این الماس، بحث‌هایی مطرح است، الماس دریای نور سال‌هاست که در ایران و در موزه جواهرات ملی ایران واقع در تهران قرار دارد.

عکس الماس کوه نور

تنها در زمان محمدعلی شاه به دلیل عدم تمکین او نسبت به جریان مشروطه، مدت کوتاهی این الماس در سفارت روسیه قرار گرفت که توسط مشروطه‌خواهان پس گرفته شد و از کشور خارج نشد.

در این قسمت از مقاله الماس دریای نور کجاست، بیشتر به ارزش و اهمیت این جواهر خواهیم پرداخت. پرواضح است که ارزش‌گذاری و تعیین قیمت الماس بی‌نظیری مانند دریای نور کار آسانی نیست و اساسا قیمت‌گذاری این سنگ قابل انجام نیست. برای روشن شدن موضوع لازم است به این موضوع توجه داشته باشید که این الماس صورتی، جدای از درجه پاکی، شفافیت و درخشش کم‌نظیر خود، از لحاظ ابعادی که دارد یک پدیده محسوب می‌شود.

درواقع الماس دریای نور، علاوه بر این که از قدیمی‌ترین‌ الماس‌های صورتی در جهان است، بزرگترین الماس صورتی کشف‌شده نیز است. بیشتر الماس‌های صورتی دیده‌شده در جهان کمتر از 100 قیراط وزن دارند. درواقع بیشتر الماس‌های رنگی موجود در طبیعت، ابعاد چندان بزرگی ندارند و اندازه آن‌ها از میزان مشخصی بیشتر نمی‌شود و بسیاری از آن‌ها حدود 1 قیراط وزن دارند. بنابراین وجود یک الماس صورتی با وزنی بالغ بر 180 قیراط امری نادر و قابل توجه است و این موضوع به تنهایی ارزش دریای نور را مشخص می‌کند.

با این حال برای این که درباره ارزش سایر الماس‌های صورتی خاص در جهان دید بهتری پیدا کنید، به نمونه‌ای از قیمت گذاری یکی از مشهورترین الماس‌های صورتی به نام The Steinmetz Pink Diamond که در سایت  internetstones.com مطرح شده است، توجه نمایید. این الماس حدود 60 قیراط وزن دارد و قیمت آن 100 میلیون دلار برآورد شده است. با توجه به این مثال می‌توان گفت الماس دریای نور با قدمت و ابعادی که دارد، ارزشی بسیار بالاتر دارد که این امر، قیمت‌گذاری بر روی آن را دشوار می‌کند.

الماس دریای نور به جز یک وجه آن که دارای یک نوشته است، در باقی قسمت‌ها صاف و صیقلی است. همان‌طور که در قسمت‌های قبل درباره الماس دریای نور کجاست مطرح شد، این سنگ به دست پادشاهان مختلف ایرانی رسیده است. داستان نوشته روی این سنگ نیز از این قرار است که فتحعلی شاه قاجار در زمان پادشاهی خود دستور داد روی یک سمت این الماس ارزشمند، عبارت  «السلطان صاحبقران فتحعلی شاه قاجار ۱۲۵۰» حک شود. این کار موجب شد ساختار بکر این سنگ تغییر کند و بسیاری از افراد و کارشناسان معتقدند این کار به منزله آسیب به الماس دریای نور بوده است.

موضوع دیگری که درباره نوشته روی الماس دریای نور مطرح است این است که عدد حک‌شده روی سنگ، سال وفات فتحعلی‌شاه است که به این معنی است که فتحعلی‌شاه در همان سال وفات خود دستور به حک شدن این عبارت روی سنگ داده است و یا پس از وفات او، دوباره روی سنگ حکاکی انجام شده و عدد روی سنگ را تغییر داده‌اند و موجب لطمه مجدد به سنگ شده‌اند. به هرصورت باید گفت، حکاکی روی این سنگ تنها به دستور فتحعلی‌شاه انجام گرفته است که عملی خودخواهانه و نابه‌جا تلقی می‌شود.

الماس دریای نور چند قیراط است؟

یکی دیگر از مهم‌ترین سوالاتی که پس از پرسش الماس دریای نور کجاست، مطرح می‌شود وزن و ابعاد این سنگ گران‌بها است. دراین‌باره باید گفت در حال حاضر وزن دقیق این الماس قابل اندازه‌گیری نیست، چون خارج کردن الماس از قابی که در آن قرار دارد، ممکن است باعث لطمه به الماس شود و از این رو کارشناسان موسسه GIA وزن این سنگ را با محاسبات دقیقی تخمین زده‌اند. وزن الماس دریای نور حدود 182 تا 186 قیراط است و بزرگترین الماس صورتی جهان به حساب می‌آید و ابعاد آن نیز 41.40*29.50*12.50 بر حسب میلی‌متر است. برخی کارشناسان معتقدند الماس دریای نور و الماس نورالعین هر دو از یک الماس هستند که با تراش از یکدیگر جدا شده‌اند که این نشان می‌دهد ابعاد الماس صورتی اصلی تا چه اندازه بوده است.

لازم به ذکر است بعضی از کارشناسان وزن دریای نور را در محدوده 175 تا 195 قیراط تخمین می‌زنند. با این وجود، ادوین استریتر در کتاب خود با نام «الماس‌های بزرگ جهان» که در می 1882 منتشر شد، ذکر کرده است که «دریای نور سنگی باشکوه از خالص‌ترین آب‌ها و درخشندگی تقریبا بی‌همتا است که از این رو سزاوار لقب غرورآفرین «دریا یا رودخانه نور» است که همیشه در ایران به آن شهرت داشته است و وزن آن 186 قیراط است». در ادامه ادوین استریتر، وزن این سنگ را با الماس کوه نور که قبل از تراش 186 قیراط بوده است مقایسه می‌کند و به نوعی قصد ارتباط بین زوج بودن این دو الماس را دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره الماس کوه نور می‌توانید مقاله الماس کوه نور کجاست؟ تاریخچه الماس کوه نور و الماس دریای نور را نیز مطالعه نمایید.

تاریخ الماس دریای نور و سرگذشت این سنگ در سلسله پادشاهی، از قرن 17 میلادی که این سنگ به دست نادرشاه افشار رسید، مشخص و قابل استناد است که در بخش ‌های قبلی مربوط به الماس دریای نور کجاست به طور مختصر به این تاریخچه اشاره شد. هم‌چنین در منابع گوناگون تاریخی به فراخور سال و سلسله حاکم بر ایران به جایگاه این سنگ پرداخته شده است. درباره زمان کشف این الماس صورتی بی‌نظیر نیز که خواستگاه آن از یکی از معادن هندوستان است نیز گمانه‌زنی‌هایی توسط کارشناسان صورت گرفته است.

اهمیت به تاریخ و قدمت این سنگ استثنایی تا به‌حدی است که عده‌ای با استناد به افسانه‎ها معتقدند این الماس بر دسته شمشیر افراسیاب قرار داشته و رستم آن را در جنگی به غنیمت گرفته است و پس از آن به غارت رفته و به دست محمدشاه از هند رسیده است تا این که نادرشاه افشار با حمله به هندوستان، الماس دریای نور را به غنیمت گرفت. با این همه باید گفت الماس دریای نور یکی از قدیمی‌ترین الماس‌های صورتی کشف‌شده در جهان است که با توجه به ابعاد و مشخصات ویژه خود،  از گذشته تا کنون مورد توجه است و در حال حاضر نیز جزو ده الماس برتر جهان شناخته می‌شود.