نقش طلا در اقتصاد جهان امروزی چیست؟

بررسی نقش طلا در اقتصاد جهان باعث می‌شود دید بهتری نسبت به اهمیت این دارایی داشته باشیم. طلا به عنوان پشتوانه اصلی پول ملی کشورها شناخته می‌شود و بازار طلای جهانی یکی از محافل تعیین کننده قیمت سایر اقلام و خدمات در اکثر کشورها است.

طلا چیست و چرا ارزشمند است؟

از نظر علم شیمی، طلا یک فلز نجیب است. فلزات نجیب موادی هستند که بسیار سخت تن به واکنش‌های شیمیایی می‌دهند. سایر فلزات نجیب نیز مثل مس، نقره و … در طول تاریخ به عنوان ارز و دارایی استفاده شده‌اند اما طلا از همان ابتدا جایگاه بالاتری نسبت به سایرین داشت. همچنین طلا مقاومت بیشتری نسبت به سایر فلزات نجیب دارد و به همین دلیل در مقابل شرایط سخت ماندگاری بیشتری خواهد داشت. به علاوه طلا غیر قابل ساخت است و امکان تولید آن وجود ندارد. تنها راه کسب طلا استخراج آن از معادن است. تلاش برای کشف معدن طلا از قرن‌ها پیش در حال انجام است و هیچکس نمی‌داند آخرین معدن در چه سالی و در کجا کشف خواهد شد.

ارزش طلا دائما در حال نوسان است اما دامنه این نوسان کمتر از میزان نوسان سایر دارایی‌ها است. در واقع طلا به ثبات نسبی رسیده است و هم‌اکنون ارزشمندترین دارایی جهان محسوب می‌شود. طلا یک سرمایه مطمئن برای روزهای پرخطر محسوب می‌شود. با توجه به مقبولیت جهانی، قیمت این فلز گران‌بها در جهان مقدار ثابتی است و با سقوط ارزهای ملی کشورها دچار تغییر نمی‌شود. برای همین در زمان وقوع کشمکش‌های سیاسی، انقلاب‌ها، بحران‌های مالی و شرایط سخت سرمایه‌گذاری در هر کشور، طلا یک راه مطمئن برای ذخیره سرمایه است.

با بررسی نمودار طلا طی ۲۰ سال گذشته مشخص می‌شود با وجود نوسان‌های مقطعی، قیمت این دارایی روندی صعودی داشته و در حال حاضر تقریبا در بالاترین سطح خود در طول تاریخ قرار دارد. اتفاقات مختلف مثل شیوع کرونا قیمت طلا را دستخوش تغییراتی کرد. یکی از مهمترین تغییرات بحران‌های مالی سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده امریکا و برخی کشورهای اروپایی بود که باعث رشد سریع قیمت طلا شد.

تاریخچه طلا به عنوان ارز مبادلاتی

نقش طلا در اقتصاد جهان از سال‌ها پیش شروع شد. طراحی و ساخت سکه‌ها بدین منظور صورت گرفت که که پولی رایج و مورد قبول بخشی زیادی از جامعه وارد چرخه اقتصاد شود. اولین سکه‌های کشف شده به ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح مربوط می‌شوند. در قدیم برای بازرگانی و تجارت از سکه‌های فلزی برای تبادل ارزش استفاده می‌شد. با توجه به محدودیت‌هایی مثل کمبود فضا، عدم امکان حمل و نقل اجسام بزرگ، نبود ارتباطات جهانی و … طلا به عنوان یک دارایی باارزش در بین تمام جوامع پذیرفته شده بود. از طرفی امکان سنجش طلا و تشخیص اصلی یا تقلبی بودن سکه کار سختی نبود. بنابراین در تمامی مناطق امکان تبادل سکه‌های طلا میسر بود.

اولین سکه طلا کشف شده به دستور کرزوس (Croesus) پادشاه سابق منطقه لیدیه (ترکیه فعلی) ساخته شده است. با گسترش طلا در سطح اروپا، این دارایی به عنوان یک ارزش مشترک مورد قبول همه واقع شد. در کنار طلا، نقره نیز توانست جایگاه خوبی را در بین حکومت‌های مختلف برای خود دست و پا کند.

چالش‌های طلا در اثر تحولات اقتصادی

سال‌ها گذشت تا بشر به فکر تعویض ارزهای مبادلاتی افتاد. با وجود مقبولیت جهانی و حمل و نقل کم‌دردسر سکه‌های طلا اما مشکلات و چالش‌هایی وجود داشت که می‌بایست برای آن‌ها راهکاری اندیشیده می‌شد. سکه‌های طلا به راحتی گم شده و نسبت به وزن سکه ارزش‌گذاری می‌شدند. در نتیجه وزن‌کشی آن‌ها به ابزاری نیاز داشت. علاوه بر این رقابتی بین طلا و نقره شکل گرفته بود. آسیایی‌های نقره را ارز مرجع می‌دانستند و اروپایی برای طلا جایگاه ویژه‌ای قائل بودند. بنابراین زمان آن رسیده بود تا اسکناس‌ها اختراع شوند و دارایی‌ها شکل جدید به خود بگیرند.

پس از به وجود آمدن بانک‌ها، نقش طلا در اقتصاد جهان بیشتر شد. طلا می‌توانست یک دارایی تضمین‌کننده باشد. با شکل گیری بانک‌ها و طراحی خدمات بانکی، مشکلاتی جدید به وجود آمد. برخی از بانک‌ها که تسهیلاتی را در ازای دریافت طلا به عنوان دارایی تضمین‌کننده به مردم ارائه می‌کردند، شروع به اعطای افسارگسیخته وام کردند. در حقیقت بانک بیش از آن که طلا به عنوان ذخیره داشته باشد، وام‌هایی به افراد مختلف تخصیص دادند که باعث به هم ریختن توازن مالی شد. بانک‌ها به دنبال کسب سود بیشتر بودند اما این کار نزدیک بود به فروپاشی اقتصادی اروپا ختم شود. در نهایت دولت‌ها به فکر وضع قوانینی افتادند تا توازن مالی بین ذخایر طلا در بانک و تسهیلات ارائه شده به وجود آید.

نقش طلا در اقتصاد جهان امروزی

پس از آن که هر کشوری ارز داخلی خودش را طراحی کرد و سکه‌های طلا نقش کمتری در معاملات بین‌المللی داشتند، باید استانداردی برای ارزش‌گذاری ارزهای داخلی نسبت به یکدیگر به وجود می‌آمد. طلا همچنان به عنوان یک دارایی مقبول در سراسر جهان شناخته می‌شد. بهترین راه برای رسیدن به یک توافق جهانی، استفاده از طلا برای تعیین ارزش هر ارز داخلی بود. بنابراین دولت‌ها ارزش پول داخلی کشور را با توجه به قیمت طلا تعیین کردند.

بریتانیا اولین دولتی بود که استاندارد طلا را به عنوان یک الگو به دنیا معرفی کرد. بدین ترتیب ارز داخلی هر کشور قابل معاوضه با طلا بود. همچنین ارزهای داخلی کشورهایی که این الگو را پذیرفته بودند، نسبت به یکدیگر نیز ارزش مشخصی داشت. کارآمدی این روش باعث شد تا سایر کشورهای نیز به مرور به جمع حامیان طلا اضافه شوند و پشتوانه ارز ملی خود را طلا قرار دهند. آلمان جزو اولین متحدان بریتانیا در این موضوع بود. امروزه اکثر کشورهای دنیا این موضوع را پذیرفته‌اند. تنها برخی از کشورهای آمریکای جنوبی که منابع فراوانی از نقره داشته و دولت چین استانداردهای خاص خود را برای تعیین قیمت ارز داخلی دارند.

چاپ پول و پشتوانه طلا

در حال حاضر نقش طلا در اقتصاد جهان بسیار حیاتی و تعیین کننده است زیرا هر کشوری برای چاپ پول به شمش طلا نیاز دارد. در حقیقت به مقدار اسکناس‌های چاپ شده باید شمش طلا در کشور ذخیره‌سازی شود. معمولا این فرایند توسط بانک مرکزی هر کشور انجام می‌شود. در تحولات اقتصادی یک کشور و نوسان‌های قیمت، در واقع موجودی طلا دچار تغییر می‌شود. برای مثال وقتی قیمت دلار در ایران افزایش پیدا می‌کند بدین معنا است که ارزش پول ملی کمتر شده است. این موضوع بیانگر کاهش طلای ذخیره شده خواهد بود. در این زمان کشور باید از کاهش قیمت‌ها و صادرات آن‌ها به سایر کشورها، ذخایر مالی جذب کرده و به تبع آن حجم طلای خود را افزایش دهد تا چرخه اقتصاد به روند طبیعی خود برگردد.

تاثیر طلا بر سایر بازارها

بازار طلا هم‌اکنون یکی از مهمترین بازارهای جهانی محسوب می‌شود. با وجود نفت، بورس، ارزهای دیجیتال، دیگر فلزات گران‌بها و سایر دارایی‌های ارزشمند، طلا همچنان ارزشمندترین سرمایه مالی به حساب می‌آید. بازار طلا با سایر بازارها همبستگی معکوسی دارد. برای مثال بازار نفت و طلا معمولا در خلاف جهت هم حرکت می‌کنند و با افزایش بهای نفت، طلا دچار کاهش قیمت می‌شود. بورس جهانی و طلا نیز اغلب نوسان‌های مشابهی ندارند. به طور کل وقتی سرمایه مردم جذب یک بازار خاص می‌شود، احتمالا در سایر بازارها شاهد کاهش ارزش باشیم. البته شرایط خاص اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و … نیز می‌تواند بازارهای مختلف را همسو کند. این روزها طلا به عنوان یک دارایی مطمئن شناخته شده و برای گریز از نوسان‌های خطرناک سایر بازارها، یک پناهگاه مناسب محسوب می‌شود.