عقیق های آبدار ایران با قدمتی میلیون ساله! + عکس

​ مواد عقیق از رسوب آب‌های زیرزمینی غنی از سیلیسی نفوذی از میان سنگ‌های آتشفشانی تشکیل شده و لایه‌های متحدالمرکزی را در داخل حفرات تشکیل می‌دهد. با توسعه لایه‌ها، بخش‌هایی از آب زیرزمینی که از آن عقیق رسوب می‌کند، می‌تواند در یک حفره داخلی به دام بیفتد، بنابراین حجمی از آب باستانی در داخل عقیق حفظ می‌شود. در ایران نمونه های زیبایی از این عقیق های آبدار کمیاب یافت شده که برای اولین بار در این مقاله درباره آنها توضیحاتی می دهیم.

سنگ عقیق آب دار انهیدرو enhydro agate از ایران با تراش مستطیلی . همانطور که می بینید حباب گاز همراه مایع در قسمت میکروژئود عقیق گیر افتاده است. عکس از حسن کرمی

انهیدرو آگات (Enhydro agate) یا عقیق آبدار از کوارتز میکروکریستالین یا کریپتوکریستالین نواری تشکیل شده است. عقیق دارای یک مرکز توخالی است که تا حدی حاوی آب است. جالب است بدانید از آنجا که حفره پر نیست، عقیق می تواند در تکان دادن صدا تولید کند. عقیق ها از نظر اندازه متفاوت هستند.

انهیدروها زمانی تشکیل می شوند که آب غنی از سیلیس از طریق سنگ های آتشفشانی تراوش شود و لایه هایی از مواد معدنی را تشکیل می دهد. با ایجاد لایه ها، ماده معدنی حفره ای را تشکیل می دهد که آب در آن به دام می افتد. سپس حفره با آب غنی از سیلیس لایه‌بندی می‌شود و پوسته آن را تشکیل می‌دهد. برخلاف اینکلوژنهای سیال، پوسته کلسدونی نفوذپذیر است و به آب اجازه می دهد تا به آرامی وارد حفره شود و از آن خارج شود.

اینکلوژن پترولیوم کوارتز پاکستان

اصطلاح سه فازی به سه فاز ماده جامد، مایع و گاز مربوط می شود. در اینجا اینکلوژن سه فاز در سنگ کریستال کوارتز، از پاکستان به زیبایی نمایش داده شده است. جامد ماده ای سیاه رنگ است که منشأ قیر دارد. مایع محصور شده مواد نفتی (هیدروکربنی) و حباب گاز متان است.  Wikimedia Commons©

در طول تشکیل یک عقیق انهیدرو، پسماندهای سنگها می توانند در حفره به دام بیفتند. این ضایعات در هر عقیق متفاوت است. آنها می توانند حاوی واریزه (پسماند خورده سنگ) یا مواد هیدرکربنی (نفتی) باشند. کوارتزهای شفاف معروف به پترولیوم کوارتز از پاکستان دارای اینکلوژنهای چند فازی متشکل از سیال نفتی و حباب گاز متان گاها متحرک و گاها مواد کریستالی جامد در یک فضای خالی نگاتیو کریستال هستند که تحت نور فرابنفش با طول موج بلند، فلورسانس آبی روشن نشان می دهند.

آب داخل عقیق چقدر میتواند قدیمی باشد؟

سنگ عقیق شجر آب دار انهیدرو enhydro agate

شجر همیشه سیراب از آب که از عقیق های خراسان جنوبی ایران می باشد 

شکل‌گیری عقیق آبدار هنوز یک فرآیند در حال انجام است، با نمونه‌هایی که به دوران ائوسن یعنی به 56 تا 33.9 میلیون سال پیش باز می‌گردد. آنها معمولاً در مناطقی با سنگ های آتشفشانی یافت می شوند. بر اساس نظرات تجربی ، گفته می شود برخی از این آب ها ممکن است جوان باشند و درواقع آب نفوذی از دیواره ها بعد ها اتفاق افتاده باشد. گاها اگر این آب یا حباب از بین رفته باشد، چنانچه راف پولیش نشده باشد می شود آنها را خشک و دوباره با غوطه وری در آب ، مایع حبابی دوباره درون آنها تشکیل شود .

در تحقیقی از انهیدرو آگات‌های انهیدرو برزیل تخمین زده می شود که حدود 60 تا 40 میلیون سال پیش شکل گیری خود را آغاز کرده اند. آب‌های زیرزمینی گرم که در دگرسانی هیدروترمال سنگ‌های آتشفشانی دخیل هستند، معمولاً حاوی میکروارگانیسم‌ها هستند و در تحقیقی محققان در حال بررسی احتمال به دام افتادن میکروارگانیسم‌ها در داخل عقیق‌های انهیدرو هستند.

اصطلاح عقیق آبدار در ایران شاید به نوعی عقیق هایی که پاک و شفاف و در سایز درشت با تراش های دامله دیده می شوند گفته شود. با این حال چندی پیش من با فردی آشنا شدم که عقیق هایی با آب و حباب به تعداد محدود داشت. آقای مرتضی رضایی که تقریبا بیشتر عمر خود را مشغول تراش عقیق و کوارتز سپری کرده است ، به تازگی عقیق هایی از یک معدن در خراسان جنوبی یافته که دارای آب و بخصوص حباب گاز در حفره های میکروژئود خود هستند. بیشتر این عقیق های نواری با رنگ متمایل به ارغوانی/کبود بسیار کمرنگ هستند.