وداع با کارت سوخت کلید خورد/ سیر تا پیاز حذف کارت سوخت در ۱۴۰۴ را بخوانید
اقتصاد ۱۰۰- در سال‌های اخیر، موضوع انتقال سهمیه سوخت از کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی به یکی از مباحث جنجالی در مدیریت سوخت کشور تبدیل شده است.
این طرح که با هدف بهبود مدیریت توزیع سوخت، کاهش قاچاق و افزایش شفافیت در سیستم توزیع سوخت مطرح شده، با چالش‌ها و انتقادات زیادی همراه بوده است.
پیشینه طرح کارت سوخت
کارت سوخت در سال‌های گذشته به عنوان یک ابزار مدیریتی برای کنترل مصرف سوخت در کشور معرفی شد. سهمیه‌بندی سوخت در ایران طرحی برای هدف‌مندی مصرف سوخت در کشور بود که از تیر ماه ۱۳۸۶ تا خرداد ماه ۱۳۹۴ اجرا شد. به همین منظور برای تمامی خودروها در ایران کارت هوشمند سوخت صادر شد و تمامی جایگاه‌های سوخت در کشور مجهز به دستگاه‌های کارت‌خوان و پین‌پد شدند. در سوم خرداد‌ماه ۱۳۹۴، بنزین تک‌نرخی و به این ترتیب، سهمیه‌بندی متوقف شد. با این حال در آبان‌ماه سال ۱۳۹۸، مجددا بنزین سهمیه‌بندی و دو نرخی شد.
این کارت‌ها با هدف جلوگیری از سوءاستفاده و قاچاق سوخت، سهمیه‌بندی سوخت را برای خودروها و موتورسیکلت‌ها ممکن ساختند. با این وجود، با گذشت زمان، مشکلاتی مانند تقلب در استفاده از کارت‌ها، نفوذ شبکه‌های قاچاق و ناکارآمدی سیستم‌های نظارتی، کارایی این طرح را زیر سوال برد.
در این میان دولت و وزارت نفت در سال‌های اخیر، انتقال سهمیه سوخت از کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی را به عنوان یک راه‌حل جدید مطرح کردند، چرا که با انتقال سهمیه سوخت به سیستم بانکی و نظارت بر مصرف سوخت، از قاچاق آن جلوگیری شود. ضمن آنکه افزایش شفافیت استفاده از کارت‌های بانکی می‌تواند به شفاف‌تر شدن فرآیند توزیع سوخت کمک کند، زیرا تمام تراکنش‌ها در سیستم بانکی ثبت می‌شوند. همچنین یکپارچه‌سازی سیستم‌ها و ادغام سیستم توزیع سوخت با سیستم بانکی می‌تواند به کاهش هزینه‌های اجرایی و بهبود کارایی سیستم کمک کند و منجر به کاهش تقلب شود، زیرا با استفاده از کارت سوخت امکان تقلب در استفاده از سهمیه سوخت کاهش می‌یابد و هر تراکنش به صورت الکترونیکی ثبت و ردیابی می‌شود.
چالش‌های حذف کارت سوخت چه خواهد بود؟
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با وجود اهداف بلندپروازانه این طرح، انتقال سهمیه سوخت به کارت‌های بانکی با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که مهم‌ترین آن مشکلات فنی و زیرساختی سیستم‌های بانکی کشور است که به‌طور کامل آماده پذیرش چنین حجمی از تراکنش‌ها نیستند. در کنار این مساله قطعی‌های مکرر اینترنت، مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و نبود زیرساخت‌های لازم می‌تواند اجرای این طرح را با مشکل مواجه کند. همچنین امنیت اطلاعات انتقال سهمیه سوخت به کارت‌های بانکی نیازمند امنیت بالای اطلاعات است و هرگونه نقص در این زمینه می‌تواند به سوءاستفاده و تقلب منجر شود و شبکه‌های قاچاق سوخت که سال‌هاست در این صنعت نفوذ کرده‌اند، به راحتی تسلیم این تغییرات نخواهند شد و ممکن است راه‌های جدیدی برای دور زدن سیستم پیدا کنند.
ضمن آنکه اجرای این طرح در سطح ملی نیازمند هماهنگی بین وزارت نفت، بانک‌ها، پمپ‌های بنزین و سایر نهادهای مرتبط است و هرگونه اختلال در این هماهنگی می‌تواند به شکست طرح منجر شود و بسیاری از شهروندان نگران آن هستند که این تغییرات باعث ایجاد مشکلات جدیدی مانند افزایش هزینه‌ها یا محدودیت‌های بیشتر در دسترسی به سوخت شود.
افزایش نگرانی‌ها از اجرای طرح انتقال
سهمیه سوخت به کارت‌های بانکی
البته این طرح با واکنش‌های متفاوتی از سوی نهادهای مختلف مواجه شده است؛ برخی نمایندگان مجلس از این طرح حمایت کرده‌اند و معتقدند که این اقدام می‌تواند به کاهش قاچاق سوخت کمک کند. با این حال، برخی دیگر نگران هستند که این طرح بدون در نظر گرفتن مشکلات فنی و زیرساختی اجرا شود.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که انتقال سهمیه سوخت به کارت‌های بانکی به تنهایی نمی‌تواند مشکل قاچاق سوخت را حل کند. آنها تاکید می‌کنند که باید به ریشه‌های این مشکل، از جمله فساد ساختاری و نفوذ شبکه‌های مافیایی پرداخته شود. برخی شهروندان از این طرح استقبال کرده‌اند و امیدوارند که این تغییرات به بهبود مدیریت سوخت و کاهش قیمت‌ها منجر شود. با این حال، برخی دیگر نگران مشکلات اجرایی و افزایش محدودیت‌ها هستند.
آیا اجرای این طرح به کاهش قاچاق کمکی خواهد کرد؟
انتقال سهمیه سوخت از کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی یک طرح بلندپروازانه است که می‌تواند در صورت اجرای صحیح، به بهبود مدیریت سوخت و کاهش قاچاق کمک کند. با این حال، موفقیت این طرح به عوامل متعددی از جمله بهبود زیرساخت‌های فنی، افزایش امنیت اطلاعات و هماهنگی بین نهادهای مختلف بستگی دارد. علاوه بر این، باید به ریشه‌های مشکل قاچاق سوخت، از جمله فساد ساختاری و نفوذ شبکه‌های مافیایی پرداخته شود. در غیر این صورت، این طرح نیز مانند بسیاری از طرح‌های مشابه با شکست مواجه خواهد شد.
منبع: روزگار خودرو
