کاسبی چشم بادامی ها از تحریم های ایران/ اثر افزایش قیمت بنزین روی تورم چقدر است؟

به گزارش اقتصاد 100 ، کسری بودجه و تورم بالای ۴۰ درصدی، به همراه چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و مسائل مربوط به FATF، از جمله مشکلات اساسی دولت پزشکیان به شمار می‌روند. در این شرایط، دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۴ قیمت واقعی بنزین را لیتری ۸ هزار تومان تعیین کرده است. برخی از شهروندان بر این باورند که این اقدام می‌تواند منجر به افزایش نرخ تورم شود. اما آیا واقعاً چنین خواهد بود؟ و از همه مهم‌تر، دولت چه اقداماتی باید انجام دهد تا با مشکل کسری بودجه مواجه نشود و بتواند این معضل را حل کند؟

مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد پیشین دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با اقتصاد 100بر این نکته تأکید دارد که دولت باید هزینه‌ها و مخارج بودجه سال ۱۴۰۴ را کاهش دهد و معتقد است که در حال حاضر کشور به شکل گرانی اداره می‌شود.

او با افزایش ناگهانی قیمت بنزین مخالف است، اما بر این باور است که قیمت‌ها باید به حالت تعادل برسند. پازوکی همچنین بر این عقیده است که دولت پزشکیان باید دو اصلاح اساسی در زمینه سیاست خارجی و اقتصاد داخلی انجام دهد و تحریم‌ها را به ضرر ایران می‌داند.

بخش دوم مصاحبه اقتصاد 100 با مهدی پازوکی، اقتصاددان، در ادامه ارائه می‌شود؛

* آقای پازوکی! طبق قانون، هر زمان که مجلس برای دولت هزینه‌ای تعیین کند، باید این هزینه‌ها با درآمدهای مشخصی پوشش داده شوند. در غیر این صورت، درآمدهایی که تعیین می‌شوند، قابل تحقق نخواهند بود و این نشان‌دهنده وجود یک مشکل در سیستم است. شما که اقتصاددان هستید، دلیل این وضعیت را چه می‌دانید؟

بدون شک یکی از دلایل اصلی کسری بودجه است. اگر به بودجه در ۴۰ سال گذشته جمهوری اسلامی نگاه کنید، به نظر می‌رسد که بودجه‌ای واقعی وجود ندارد و منابع درآمد و هزینه‌ها به طور ظاهری برابرند. اما این فقط یک جمع جبری روی کاغذ است و واقعیت ندارد. وقتی درآمدها غیرواقعی به نظر می‌رسند، به این معناست که اگر کشور نتواند با جهان تعامل داشته باشد، درآمد نفتی که در حال حاضر در بودجه پیش‌بینی شده، محقق نخواهد شد و این منجر به کسری بودجه خواهد شد. این موضوعی است که سال‌هاست ادامه دارد.

*با توجه به اینکه ۸۰ درصد نفت را به چین می‌فروشیم، به طور منطقی باید این درآمد محقق شود. پس چرا این‌گونه نیست؟

بله، درست است. اما به هر حال، در سال 1399 ما حدوداً کمتر از 10 میلیارد دلار نفت فروختیم که تقریباً 7 تا 8 میلیارد دلار بود و در آن زمان چین هم در بازار حضور داشت. اما تحریم‌های ترامپ تأثیر زیادی بر این موضوع گذاشت. وقتی دموکرات‌ها به قدرت رسیدند، شرایط کمی تغییر کرد و به نوعی فشارها کاهش یافت. ما توانستیم صادرات نفت را از 300 تا 400 هزار بشکه در روز به حدود 1.5 تا 1.7 میلیون بشکه افزایش دهیم. بنابراین، به نظر من اگر این درآمدها طبق لایحه بودجه محقق نشود، این موضوع می‌تواند منجر به کسری بودجه شود. دولت هزینه‌های اجتناب‌ناپذیری دارد، مانند حقوق معلمان و پرستاران، و نمی‌تواند این پرداخت‌ها را نادیده بگیرد. بنابراین، دولت بودجه کاملی برای این موارد تخصیص دهد، در حالی که برخی گروه‌ها همچنان بودجه خود را دریافت می‌کنند.

بودجه پیام نور دوبرابر شریف است

به عنوان مثال، در حال حاضر بودجه دانشگاه صنعتی شریف 900 میلیارد تومان است، در حالی که بودجه دانشگاه پیام نور بیش از دو برابر بودجه دانشگاه شریف است. حالا سوال اینجاست که دانشگاه شریف چه فارغ التحصیلانی تحویل می‌دهد و دانشگاه پیام نور چه  تولید می‌کند؟

صندوق های بازنشستگی زیان ده هستند/حیاط خلوت دولتی ها شده اند

یکی دیگر از نابرابری‌های بودجه به موضوع بازنشستگان مربوط می‌شود. می‌دانید که صندوق‌های بازنشستگی به طور کلی زیان‌ده هستند، چه در بخش کشوری و چه در بخش لشکری. طبق اطلاعاتی که دارم، 80 درصد بودجه صندوق بازنشستگی کشوری توسط دولت تأمین می‌شود و اگر دولت این بودجه را ندهد، این صندوق به ورشکستگی می‌رسد. در حالی که تنها 20 درصد از این بودجه با شرکت های وابسته به صندوق کشوری تامین می شود . 

از سوی دیگر، صندوق بازنشستگی لشکری به طور کامل در وضعیت ورشکستگی قرار دارد و دولت به آن کمک می‌کند. اما در لایحه‌ای، ماده‌ای گنجانده شده که به دولت اجازه می‌دهد بدهی‌های خود به تأمین اجتماعی را از طریق شرکت‌های وابسته به صندوق کشوری پرداخت کند. در واقع، باید صندوق لشکری را تأمین کند، زیرا این صندوق به نوعی حیاط خلوتی برای دولتی‌ها محسوب می‌شود.

به نظر من، آقای پزشکیان باید تلاش کند تا با صداقت خود، این موضوع را در عمل نشان دهد و خط قرمز او باید منافع ملی ایران باشد. به جای افزایش 20 درصدی حقوق‌ها، باید بر کنترل تورم تمرکز کنیم.

با افزایش ناگهانی قیمت بنزین مخالفم/ قیمت بنزین باید اصلاح شود

در مورد بحث بنزین، من با افزایش ناگهانی و شوک‌زا مخالفم. باید توجه داشت که ما چند سالی است که با تورم 40 درصدی مواجه هستیم، اما قیمت بنزین ثابت مانده است. از سوی دیگر، قیمت آب در این سال‌ها از بنزین بالاتر رفته و این عدم همخوانی قیمت‌ها باید اصلاح شود. بنابراین، باید قیمت‌های نسبی را در اقتصاد برقرار کنیم. منظور من این نیست که دولت باید به یکباره قیمت‌ها را افزایش دهد، بلکه باید این افزایش به صورت تدریجی انجام شود.

قیمت بنزین در دولت خاتمی و هاشمی رفسنجانی

در دولت‌های آقای هاشمی و خاتمی، قیمت بنزین به طور سالانه و متناسب با نرخ تورم تعدیل می‌شد و هیچ نارضایتی و اعتراضی وجود نداشت. من معتقدم که اگر مردم در سال 98 به خیابان‌ها آمدند و اعتراض کردند، این اعتراض به خاطر قیمت بنزین نبود، بلکه به دلیل تبعیض و بی‌عدالتی بود.

*شما به موضوع بنزین اشاره کردید. برخی از دوستانی که با آنها صحبت می‌کنم، می‌گویند که شما خودرویی را که قیمت واقعی آن هزار دلار است، با قیمت ۵ هزار دلار می‌فروشید و سپس می‌گویید که باید قیمت بنزین را افزایش دهیم! در واقع، شما پول بنزین را از ما گرفته‌اید. به این معنا که مردم یک بار برای قیمت غیرواقعی خودرو هزینه می‌کنند و یک بار دیگر هم می‌خواهید قیمت بنزین را بالا ببرید. پاسخ به این موضوع چیست؟

سوال خوبی مطرح کردید. یکی از اشتباهات دولت‌ها این بوده که به بهانه حمایت از صنعت خودروسازی داخلی، باعث شده‌ایم این صنعت در ایران دچار رکود و عقب‌ماندگی شود. زمانی ما خودروهایی مانند پیکان تولید می‌کردیم و کره‌ای‌ها حتی دوچرخه هم نمی‌ساختند، اما امروز هیوندای به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان خودرو در جهان تبدیل شده است. بنابراین، ما باید اقتصاد را باز کنیم و به سمت یک اقتصاد رقابتی حرکت کنیم. در شرایطی که حمایتی وجود ندارد، باید اجازه واردات را بدهیم.

اقتصاد کشور را به ژاپنی ها واگذار کنند

من به شوخی می‌گویم که بهتر است اقتصاد کشور را به مدت 10 سال به ژاپنی‌ها واگذار کنیم. به دنیا نگاه کنید و ببینید که چگونه توانسته‌اند مشکل تورم را حل کنند. تورم در انگلستان در زمان کرونا به 11.8 درصد رسید، اما اکنون به زیر 3 درصد کاهش یافته است. بنابراین، کنترل تورم امکان‌پذیر است، اما باید به صورت علمی و اصولی انجام شود.

به نظر من، اگر دولت بتواند نرخ تورم را مدیریت کند، نیازی به افزایش قیمت بنزین نخواهد بود. در پنج سال گذشته، حقوق‌ها افزایش یافته‌اند، اما قیمت بنزین همچنان ثابت مانده است.

*افزایش قیمت بنزین تا چه حد بر نرخ تورم تأثیر می‌گذارد؟ به عنوان مثال، اگر قیمت بنزین 20 درصد افزایش یابد، آیا نرخ تورم نیز به همین میزان بالا می‌رود؟

مخالفان افزایش قیمت بنزین معتقدند که این افزایش، عامل اصلی تورم است. اما سوال من این است که در پنج سال گذشته، با ثابت ماندن قیمت بنزین، چرا همچنان تورم بالای 42 درصد باقی مانده است؟

اثر قیمت بنزین روی نرخ تورم ۵درصد است

بنابراین، بنزین نیز مانند سایر کالاها عمل می‌کند و حداکثر 5 درصد بر تورم تأثیر دارد. البته این تأثیر بستگی به میزان افزایش قیمت دارد؛ اگر افزایش قیمت کمتر از نرخ تورم باشد، تأثیر چندانی نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر هر سال 20 درصد افزایش قیمت داشته باشیم، قیمت بنزین که اکنون 1500 تومان است، به 3000 تومان می‌رسد.

نمی‌توان انتظار داشت که قیمت سایر کالاها افزایش یابد، اما قیمت بنزین ثابت بماند

به دلیل سیاست‌های پوپولیستی، منابع کشور به شدت آسیب می‌بیند. در حال حاضر، 50 درصد از مردم ایران اصلاً خودرو ندارند. اگر نرخ بنزین در ایران را در کشورهای دیگر اعلام کنید، به آن می‌خندند. نمی‌توان انتظار داشت که قیمت بنزین که تحت کنترل دولت است، ثابت بماند در حالی که سایر کالاها گران شوند. سوال من این است که چرا در کشورهای غربی دولت‌ها قیمت بنزین را کاهش نمی‌دهند؟

نکته‌ای که به شدت بر آن تأکید دارم و در اقتصاد ایران نادیده گرفته می‌شود، مفهوم تعادل است. اگر بتوانیم تعادل را در اقتصاد ایجاد کنیم، قطعاً می‌توانیم در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشیم.

پزشکیان بودجه را شفاف کند/فارغ التحصیلان معارف بیکارند وزارت ارشاد دانشگاه معارف دارد!

با شعار نمی‌توان مشکل تورم را حل کرد. اتفاقی که در دوران دولت احمدی‌نژاد  افتاد.در حال حاضر کارمندان دولت تمایلی به بازنشستگی ندارند، زیرا حقوق آن‌ها به یک‌سوم کاهش می‌یابد. بنابراین، لازم است که همه چیز به‌طور شفاف مشخص شود. یکی از ویژگی‌های بودجه 1404 این است که بخش یارانه‌ها که قبلاً در بودجه وجود نداشت، اکنون گنجانده شده است، اما این کافی نیست. باید همه جزئیات به‌طور واضح مشخص شود و از ادغام ردیف‌ها به‌طور کامل پرهیز شود. در حال حاضر، وزارت ارشاد دانشگاهی به نام علوم و معارف قرآنی تأسیس کرده است، در حالی که فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط از دانشگاه‌های تهران، الزهرا و شهید بهشتی و... بیکار هستند.

به عنوان مثال، دانشگاهی به نام "اهل بیت" تأسیس شده و همچنین بنیاد سعدی وجود دارد. آیا ما فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی نداریم که از بودجه برخوردار است؟ حالا به دلیل نفوذ آقای حدال عادل، این موضوع مطرح شده است.

ما باید رودربایستی را کنار بگذاریم. امیدوارم آقای پزشکیان با صداقت، بودجه را به‌طور شفاف اعلام کند. در حال حاضر، ما تعداد زیادی مؤسسه به نام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی داریم.

آقای پزشکیان باید دو اصلاح اساسی انجام دهد؛ تعامل با جهان،اصلاحات اقتصادی

 به طور کلی، آقای پزشکیان باید دو اصلاح اساسی انجام دهد: اول، اصلاح در سیاست خارجی و تعامل با جامعه جهانی که یکی از جنبه‌های کوچک آن بحث FATF و سیستم بانک جهانی است

جالب است که همین کشورهای عضو بریکس، FATF را پذیرفته‌اند. همچنین، اصلاحات اقتصادی نیز ضروری است؛ به عبارت دیگر، باید هزینه‌های دولت کاهش یابد.

پشت پرده افرادی که جذب دولت می شوند

در کشورهای دیگر، افرادی که به بدنه دولت جذب می‌شوند، معمولاً از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های معتبر و برتر هستند. در حالی که در ایران، بیشتر افرادی که به دولت وارد می‌شوند، از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های درجه ۴ و ۵ هستند. این سیستم نیاز به اصلاح دارد و این یک ایراد محسوب می‌شود.

*می‌خواهم آخرین سوال را درباره مقوله تحریم مطرح کنم. برخی افراد بر این باورند که اقتصاد کشور به موضوع تحریم چندان وابسته نیست و به عنوان مثال، ادعا می‌کنند که FATF جنبه‌های جاسوسی دارد. به عنوان یک اقتصاددان، نظر شما چیست و به نظر شما چه درصدی از مسائل اقتصادی کشور ما به تحریم‌ها مربوط می‌شود؟

وقتی یک کشور تحت تحریم قرار می‌گیرد، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شود. به نظر من، FATF به نفع ماست زیرا به مبارزه با پولشویی کمک می‌کند. چین و روسیه در حال حاضر اعضای اصلی FATF هستند؛ آیا این کشورها عقلشان به این موضوع نمی‌رسد؟ مقر FATF در فرانسه قرار دارد.

کاسبی چشم بادامی ها از تحریم های ایرن/چین برای گشایش ۱۰۰ دلار از ایران۲۰ درصد هزینه دریافت می کند

بنابراین، نگرشی که به دنبال محدود کردن ایران و ایجاد خودتحریمی است، در واقع یک نگرش ضد توسعه به شمار می‌آید. حتی اگر بهترین اقتصاددان‌ها را به ایران دعوت کنیم، با این نوع تفکر نمی‌توانیم به پیشرفت دست یابیم. از این رو، تحریم‌ها پدیده‌ای مثبت نیستند و سیاست دولت باید به سمت کاهش آن‌ها حرکت کند.

 در نتیجه، تحریم‌ها بسیار خطرناک هستند و هر روز بر شدت آن‌ها افزوده می‌شود و استفاده‌های نادرستی از مفهوم خودکفایی صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، اگر ایران با بانک جهانی همکاری نکند، ناچار به استفاده از صرافی‌ها خواهد بود که این امر به معنای افزایش 20 درصدی هزینه‌هاست. به عنوان مثال، چین برای گشایش 100 دلار برای ما، 20 دلار هزینه اضافی دریافت می‌کند.