چگونه ایلان ماسک می‌تواند کنترل افکار عمومی را با توییتر در اختیار بگیرد؟

از زمانی که رسانه‌های گروهی وجود داشته‌اند، ثروتمندان از این رسانه‌ها برای انعکاس منافع خود استفاده کرده‌اند. در دوران روزنامه‌ها، «ویلیام رندولف هرست» اذعان کرده بود که او مسئول جنگ آمریکا و اسپانیا بوده است. در دوران شبکه‌های تلویزیونی کابلی، «روپرت مرداک» از شبکه فاکس استفاده کرد تا دیدگاه همه محافظه‌کاران سیاسی در سراسر دنیا را تغییر دهد. حالا در دوره شبکه‌های اجتماعی، احتمالاً ایلان ماسک می‌خواهد با معامله 44 میلیارد دلاری خود چنین تأثیری داشته باشد.

ماسک از حدود یک دهه پیش از کاربران حرفه‌ای توییتر بوده و از این پلتفرم برای تبلیغ خودروهای برقی تسلا و راکت‌های فضایی اسپیس ایکس و حمله به منتقدانش استفاده کرده است. او با این فعالیت‌ها جامعه مخاطبان بزرگی را در این شبکه اجتماعی برای خود به وجود آورده است. پس حالا که او توییتر را خریده، ثروتمندترین فرد دنیا ابزاری را در اختیار دارد که می‌تواند در زمینه اثرگذاری بر افکار عمومی قوی‌تر از تمام رسانه‌های سنتی دیگر باشد.

خرید توییتر توسط ماسک احتمالاً به‌نحوی به کنترل هرچه بیشتر تصویر او در بین مردم و البته مبارزه با منتقدان کمک می‌کند. با این حال، تحلیل‌گران و کارشناسان هشدار می‌دهند که قرار‌گرفتن یک رسانه ارتباطی با این سطح از قدرت در دستان یک نفر می‌تواند پیامدهای بزرگ و غیرمنتظره‌ای به دنبال داشته باشد.

ایلان ماسک از رسانه‌های سنتی رویگردان شد

ماسک در روزهای نخست فعالیت در تسلا و اسپیس ایکس مشتاقانه از توجه رسانه‌ها استقبال می‌کرد و در‌واقع با کمک آن‌ها توانست شخصیت رسانه‌ای خودش را بسازد و نامش را به‌عنوان کارآفرینی بزرگ و موفق در زمینه فناوری‌های پاک و هوافضا به مردم بشناساند. با این وجود، ماسک در سال‌های اخیر از پوشش‌های خبری به‌ویژه درباره تسلا ناامید شده و آن‌ها را دارای سوگیری و غیردقیق نامیده است.

او از کسی که می‌گفت: «دوست دارم در مریخ بمیرم، البته نه در هنگام فرود فضاپیما» تبدیل شده است به کسی که می‌گوید: «دوروییِ خودنیکو‌پندار شرکت‌های رسانه‌ای بزرگ که مدعی روایت حقیقت‌اند، اما فقط آن‌مقدار از حقیقت را می‌گویند که روی دروغ را بپوشاند، دلیلی است که باعث شده مردم دیگر برای آن‌ها احترامی قائل نباشند.»

ولی با گذشت زمان ایلان ماسک متوجه شد که توییتر می‌تواند بستری بی‌هزینه برای تبلیغ خودروهای تسلا، جذب سرمایه برای شرکت بورینگ و تبلیغ اسپیس ایکس با اشتراک‌گذاری ویدیوهای هیجان‌انگیز فرود راکت‌های آن باشد. او همچنین از این پلتفرم برای حمله به اخباری استفاده می‌کرد که درباره تسلا بد می‌گفتند. همه این کارها باعث شد، این کارآفرین موفق در طول سال‌های اخیر بیش از 113 میلیون دنبال‌کننده جمع کند.

در حال حاضر صفحه توییتر ایلان ماسک عملاً به واحد روابط عمومی تسلا تبدیل شده و سخنگویان اسپیس ایکس هم به‌جای این که خودشان اظهارنظر داشته باشند، مدام خبرنگاران را به توییت‌های او ارجاع می‌دهند. خرید توییتر بدون شک می‌تواند در همین راستا به ماسک کمک کند. اما نگرانی‌هایی که در بین طرفداران آزادی بیان و آزادی مطبوعات به گوش می‌رسد، عمدتاً نه درباره تبدیل‌کردن این شبکه اجتماعی به بازوی ارتباطی شرکت‌های ایلان ماسک، بلکه پیرامون این مسئله است که آیا او از این پلتفرم برای خاموش‌کردن صدای مخالفان خود و تقویت صدای موافقانش استفاده خواهد کرد یا خیر.

کنترل قدرت توسط یک نفر خطرناک است

«جمیل جفر»، مدیر اجرایی مؤسسه متمم اول نایت در دانشگاه کلمبیا می‌گوید اگر یک بازیگر خصوصی تصمیم بگیرد که چه صداهایی باید شنیده شوند و چه ایده‌های مورد توجه قرار بگیرند، توییتر می‌تواند ارزش‌های دموکراتیک را تهدید کند. به باور جفر چنین قدرت بزرگی هرگز نباید در اختیار یک شرکت خصوصی قرار داشته باشد.

این گفته‌ها یادآور نگرانی‌های اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا (ACLU) در ماه آوریل است که هم‌زمان با انتشار خبر معامله ماسک برای خرید توییتر منتشر شده بود. «آنتونی رومرو»، مدیر اجرایی ACLU گفته بود: «باید نگران این باشیم که بازیگران متمرکز قدرتمند، خواه دولت باشد یا هر فرد ثروتمند دیگری – حتی اگر یکی از اعضای ACLU باشد – این سطح از کنترل را بر حد و مرزهای گفتگوهای سیاسی آنلاین در اختیار بگیرند.»

تعداد کاربران توییتر با رقمی کمتر از 250 میلیون کاربر فعال، کمتر از نصف اینستاگرام با 700 میلیون یا فیسبوک با 2 میلیارد کاربر است. به‌علاوه، طبق اعلام مؤسسه Pew Research Center، فقط حدود یک چهارم آمریکایی‌ها از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند. ولی در میان کاربران این پلتفرم می‌توان سیاست‌مداران، رسانه‌های جهانی و چهره‌های برجسته دنیا را مشاهده کرد. بنابراین تقریباً همه برای کسب اطلاع از آخرین اخبار و جهت حرکت افکار عمومی از این سرویس استفاده می‌کنند.

جمیل جفر و «اما لانسو»، مدیر پروژه Free Expression در مرکز دموکراسی و فناوری آمریکا می‌گویند مشتاقند تا ببینند که ماسک در‌نهایت چگونه سیستم مدیریت محتوای توییتر را تغییر خواهد داد، چگونه با آزار و اذیت‌ها در این شبکه اجتماعی مقابله خواهد کرد و چگونه قوانین جدید خود را اجرا می‌کند. پیش‌بینی اصلی آنها این است که این وب‌سایت در آینده تاب‌آوری بیشتری برای نظرات افراطی، گمراه‌کننده، نژادپرستی و محتواهای توهین‌آمیز داشته باشد.

لانسو می‌گوید: «الگوریتم‌های توییتر قبل از این که [ماسک] آن را بخرد، ظاهراً خیلی زیاد به شنیده‌شدن صدای او کمک کرده بودند و شاید او از همین ابزار برای بلندتر‌کردن صدای خودش استفاده کند. من بیشتر نگران اثرات سیستمی بالقوه‌ای هستم که سرویسی مثل توییتر می‌تواند داشته باشد. اثر این معامله می‌تواند به‌صورت کلی‌تر حتی تعیین کند که چه گفتگوهایی در این سرویس مجاز خواهند بود. چه کسی تصمیم می‌گیرد که حرف‌ها و رویکردهای مردم مقبول واقع شوند؟»

تصمیم آنی ایلان ماسک برای اخراج مدیران ارشد توییتر یک نشانه خطرناک است، چرا که این پلتفرم سعی داشت شیوه برخورد با آزار، نشر اطلاعات غلط و دستکاری در انتخابات را بهبود دهد. لانسو می‌گوید: «[ایلان ماسک] درباره این که می‌خواهد این سرویس آزادتر و بازتر باشد، صحبت کرده اما در عین حال به تبلیغ‌دهندگان گفته که نگران نباشید، این‌جا به یک جهنم‌دره برای آزادی بیان تبدیل نمی‌شود.»

لانسو باور دارد که به‌سختی می‌توان از گفته‌های قبلی ماسک نتیجه‌گیری کرد که اعتماد و ایمنی درباره محتواها در آینده توییتر چگونه خواهد بود یا شیوه کنترل محتواها در دوران او به چه صورت انجام خواهد شد.

دولت‌های خارجی می‌توانند بر توییتر اعمال قدرت کنند؟

یکی از دیگر نگرانی‌های طرفداران آزادی بیان و دموکراسی تأثیر دولت‌های غیردموکراتیک و مخالف آزادی بیان بر ایلان ماسک و توییتر است. «الولید بن طلال»، شاهزاده عربستان سعودی که بعید است از طرفداران ارزش‌های دموکراتیک باشد، 1.9 میلیارد دلار برای خرید توییتر به ماسک پول داده و حالا دومین سرمایه‌گذار بزرگ این شرکت محسوب می‌شود. صندوق سرمایه‌گذاری قطر هم 375 میلیون دلار در این معامله سهم داشته است.

سرمایه‌گذاری کشورهای خاورمیانه‌ای باعث شده حتی صدای افرادی مثل سناتور «کریس مورفی» هم دربیاید و خواستار بررسی این معامله از دید امنیت ملی آمریکا توسط کمیسیون سرمایه‌گذای‌های خارجی (CFIUS) شود.

ماسک که نیازمند حجم بالایی از مواد خام برای باتری‌های تسلا از جمله نیکل از روسیه است، چند هفته قبل پیشنهاد داد که روسیه و اوکراین با هم مصالحه رده و به جنگ پایان دهند. او اگرچه قبلاً «ولادمیر پوتین» را به نبرد تن‌به‌تن دعوت کرده بود، اما در پیشنهاد مصالحه خود بیشتر طرف کرملین را گرفت.

همچنین، بسیاری از کارشناسان نمی‌دانند که دولت چین که البته در حال حاضر دسترسی به توییتر را در خاک خود مسدود کرده، می‌تواند بر ماسک اعمال نفوذ داشته باشد و از انتقادات بر سیاست‌هایش در این پلتفرم بکاهد یا خیر. چون این کشور یکی از بزرگ‌ترین منابع درآمد تسلا است. کمپانی ایلان ماسک تنها شرکت خودروسازی خارجی در چین محسوب می‌شود که توانسته بدون نیاز به همکاری با شرکت‌های داخلی در این کشور، کارخانه‌های خودش را داشته باشد.

جفر می‌گوید: «ماسک می‌خواهد میلیون‌ها تسلا در سراسر جهان از جمله در چین، روسیه، برزیل، ترکیه و هند بفروشد و همه این دولت‌ها باورهای سفت و سخت خودشان را درباره شیوه برخورد با آزادی بیان در توییتر دارند و تعریفشان از اطلاعات گمراه‌کننده با هم فرق می‌کند. آنها به سراغ ماسک می‌آیند و می‌گویند: «این حرف‌هایی که حذف نکردی از نظر ما اشکال دارد»، یا «این کاربران ناشناس که منتقد سیاست‌های ما هستند از نظر ما مشکل‌سازند». ماسک این پیام‌ها را متوجه خواهد شد چون به روشنی به او گفته می‌شود که اگر درخواست‌های آنها را انجام دهد، باید منتظر عواقبش باشد.»

افزون بر این، سؤالاتی درباره سیاست‌های داخلی آمریکا هم برای مدیرعامل جدید توییتر وجود دارد. با وجود این که ماسک گفته هیچ سوگیری سیاسی مشخصی ندارد، اما چندی پیش مدعی شده بود که حالا خودش را بیشتر یک جمهوری‌خواه می‌داند، به نفع آنها رأی می‌دهد و حامی «ران دسنتیس»، فرماندار محافظه‌کار فلوریداست که احتمالاً نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 خواهد شد. او همچنین در ماه ژوئن گفته بود که حاضر است تا 25 میلیون دلار برای حمایت از نامزدهای سیاسی «میانه‌گرا» (Centrist) هزینه کند.

توییتر با ایلان ماسک در هرج و مرج به سر می‌برد

یکی از تصمیمات جنجالی ماسک در اولین روزهای تصدی‌گری توییتر برنامه او برای تغییر شیوه ارائه تیک آبی به کاربران بوده است. این سیستم که تاکنون به‌منظور احراز هویت به چهره‌های شناخته‌شده و سیاست‌مداران تیک تأیید می‌داد، از نظر مالک جدید این شرکت نمایانگر یک «سیستم ارباب و رعیتی» بود.

اما حالا تصمیم گرفته شده که تیک آبی به‌عنوان بخشی از سرویس توییتر بلو در اختیار تمام کاربرانی قرار بگیرد که حاضرند ماهانه 8 دلار بابت اشتراک پریمیوم این شبکه اجتماعی پول بپردازند. لانسو می‌گوید: «حالا هر کسی که تیک می‌خواهد، از جمله کسانی که به دنبال نشر اطلاعات غلط هستند، می‌توانند با پرداخت پول به این ویژگی دست پیدا کنند. ریسک این امکان، ایجاد سردرگمی برای افرادی است که به توییتر می‌آیند تا اخبار و اطلاعات کسب کنند و محتواهایی را ببینند که به ظاهر معتبر است، چون یک نفر پول تیک آبی را پرداخت کرده است.»

سبک مدیریت پرهرج و مرج ایلان ماسک صرفاً باعث تشدید سردرگمی‌ها می‌شود. تیک آبی تاکنون نشان‌دهنده این بود که وقتی پستی از یک فرد شناخته‌شده را می‌بینید، از طریق این علامت اطمینان پیدا کنید که خود او این محتوا را منتشر کرده است. البته گفته شده که این شبکه اجتماعی می‌خواهد از طریق یک برچسب جدید این مشکل را برطرف کند.

از سوی دیگر، کارمندان این شرکت هم از زمان ورود ماسک دچار سردرگمی شده‌اند. افزون بر تعداد زیادی از آن‌ها که حالا دیگر شغلی ندارند، آنهایی که هنوز کارمند توییتر هستند، نمی‌دانند که مسیر آینده به کجا ختم خواهد شد.

ولی برای ایلان ماسک، تمام این اتفاقات در مقایسه با وضعیتی که از خرید توییتر نصیب او شده، بی‌اهمیت‌اند. کنترل سیستم قدرتمندی برای تحویل خبر، پوشش سیاسی و تفسیر اطلاعات به‌وضوح به نفع اوست. به نظر می‌رسد که با وجود تمام دردسرهایی که این شبکه اجتماعی می‌تواند برای ماسک به وجود بیاورد، او بالاخره به آنچه می‌خواسته، دست پیدا کرده است.