سرنخ جدید در تایید فعال بودن آتشفشان سیاره ناهید

به گزارش گروه دانش و فناوری به نقل ازجی اس ام ، فضاپیمای ماژلان آتشفشان مات مونز (Maat Mons) را دو بار بین سال‌های 1990 و 1992 رصد کرد. بررسی تصاویر سیاره زهره نشان می‌دهد در فاصله بین این ‌دو رصد که معادل 243 روز زمینی بود، مساحت دهانه آتشفشان «مات مونز» از دایره‌ای 2.2 کیلومتر مربعی به لکه‌ای با مساحت 4 کیلومتر مربع تبدیل شده است. چنین تغییری نشان می‌دهد که آتشفشان مات مونز در بازه‌ی زمانیِ یادشده فوران داشته است.

سیاره زهره از نظر جرم و اندازه تقریبا شبیه زمین است، پس مقدار گرمای داخلی این‌دو سیاره هم قاعدتا باید شبیه هم باشد و آن گرما باید به‌نحوی از سیاره دفع شود.

دانشمندان از مدت‌ها پیش بر این اندیشه بودند که ناهید باید از نظر آتشفشانی‌ فعال باشد، اما شواهدی نداشتند تا به آن استناد کنند.

پائول بایرن (Paul Byrne) از دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوییس می‌گوید، هرگز ممکن نیست سیاره‌ای به بزرگی ناهید حدود 30 سال پیش فوران آتشفشانی داشته باشد و بعد متوقف شده باشد؛ حتما هنوز هم فعال است.

روبرت هریک (Robert Herrick) سیاره‌شناس دانشگاه «آلاسکا فیربانک» پس از بررسی پرزحمت تصاویر مناطقی از زهره که بیشتر مستعد فعالیت آتشفشانی بود، متوجه تغییر مذکور شد. او می‌گوید، مثل پیدا کردن سوزن در انبار کاه بود و معلوم نبود که آیا اصلا سوزنی در کار هست یا نه.

طی دهه‌های گذشته درجهت تایید فوران‌‌های آتشفشانی در سیاره ناهید شواهد غیرمستقیم زیادی گزارش شده بود، اما سخت می‌شد گفت که آیا فلان تغییر خاص روی سطح ناهید واقعا ناشی از رویدادی زمین‌شناختی است یا صرفاً سراب است. بسیاری از تغییراتی که گزارش می‌شدند، واقعا تغییرات زمین‌شناختی نبودند بلکه تغییر زاویه‌ی دید فضاپیمای ماژلان در گردش‌هایش حول ناهید سبب می‌شد تا بعضی نواحی در تصاویر جدید طور دیگری به نظر برسند.

اسکات هنسلی (Scott Hensley) دانشمند رادار از آزمایشگاه پاسادنا، نگریستن به چنین تصاویری را کار بسیار سختی می‌داند و می‌گوید، چنین نبود که مردم به‌دنبال آتش‌فشان فعال نباشند؛ آن‌ها سال‌ها به‌دنبالش بودند.

 این تصاویر راداری که فضاپیمای ماژلان ثبت‌شان کرده است نشان می‌دهد که احتمالا بین اولین رصد (تصویر بالایی) و رصد دوم (تصویر پایینی) در این نواحی خاص از سیاره زهره تغییراتی رخ داده است. اما اکثر تفاوت‌هایی که مثلا درباره دهانه آتشفشانی زهره گزارش می‌شدند، تغییرات واقعی نبودند بلکه تغییر زاویه‌ی دید فضاپیمای ماژلان و قرار گرفتن آن در جهات مخالف سبب می‌شد تا سایه‌ها و نورها روی سطح زهره متفاوت به نظر برسند. دانشمندان می‌توانستند نشان دهند که چنین تغییراتی غیرواقعی هستند، اما تغییری که اخیرا شناسایی شده است (گسترش مساحت دهانه آتشفشان مات‌مونز در سیاره زهره) احتمالا ناشی از فوران آتشفشان است.

«هنسلی» و «هریک» درخصوص فعالیت آتشفشانیِ زهره در پی شواهد می‌گشتند، اما تغییرشکل دهانه در تصاویر به‌تنهایی برای متقاعد کردن آن‌ها کافی نبود. لذا هنسلی بیش از 100 شبیه‌سازی رایانه‌ای انجام داد تا مشخص کند فضاپیمای ماژلان در شرایط مختلفِ تصویربرداری، آتشفشان «مات مونز»ِ زهره را چگونه تصویر می‌کند (و مات‌مونز در آن تصاویر متفاوت چگونه به نظر می‌رسد). هنسلی دریافت که در هیچ‌کدام از تصاویر شبیه‌سازی‌شده‌ی ماژلان از زهره، دهانه‌ی «مات‌مونز» نمی‌توانست به‌شکل حفره‌ی گرد 4 کیلومتر مربعی ثبت شود، پس نتیجه گرفت تغییری که در تصاویر دیده می‌شود، باید واقعی باشد.

تغییر شکل آتشفشان نشان می‌داد که احتمالا «مات‌مونز» فوران انفجارگونه نداشته است، بلکه گدازه‌ها عمدتاً آهسته از دهانه آتشفشان بیرون زده و جاری شده‌اند.  

یافته‌‌ی اخیر سبب می‌شود تا دانشمندان در ماموریت‌های فضایی آتی به مقصد زهره، هدفمندتر باشند و بدانند چه انتظاراتی باید داشته باشند و درباره چه چیزهایی تحقیق کنند.

در اواخر دهه 2020 یا اوایل دهه 2030 میلادی ماهواره‌ی «وریتاس» به‌سمت ناهید رهسپار خواهدشد تا تمام سطح سیاره را از فضا نقشه‌برداری کند. ماموریت «اِن‌ویژن» نیز از مناطق خاص زهره تصاویر ماهواره‌ای واضح ثبت خواهدکرد.

انتهای پیام