اصل ماجرای کشف لیتیوم در همدان و ذوق زدگی روسها و چینی‌ها از آن

ابراهیم‌علی مولابیگی با بیان اینکه افزایش منابع عناصر نادرخاکی و برخی فلزات با ارزش از جمله ثمرات اجرای اکتشافات معدنی در سال‌های اخیر بوده، گفت:

ایران جزو معدود کشورهایی است که به مقادیر مناسبی از ذخایر عناصر نادرخاکی و فلزات با ارزش دسترسی دارد و کشف نخستین ذخیره لیتیوم در استان همدان نویدبخش کشف ذخایر دیگری در این استان خواهد بود.

وی میزان ذخیره قطعی محدوده یادشده را 8 میلیون و 500 هزارتن کانسنگ لیتیوم عنوان کرد و افزود: «در جهان امروز این فلز استراتژیک و با ارزش به عنوان یکی از نیازهای تکنولوژی روز محسوب می‌شود.»

مدیرکل دفتر امور اکتشاف وزارت صمت با بیان اینکه گواهی‌کشف صادره برای محدوده مذکور به تایید اعضای کمیسیون گواهی‌کشف رسیده و به‌زودی توسط اداره‌کل صمت استان همدان صادر خواهد شد، افزود:

این ماده معدنی در یک منطقه رسی تشکیل شده که این موضوع ذخیره مذکور را در کل کشور منحصر به فرد می‌کند.

وی به منابع محدود لیتیوم در طبیعت و نقش حساس آن در تهیه باتری‌های الکتریکی، صنایع پیشرفته، صنایع دفاعی و تهیه و تولید آلیاژها منحصر به فرد و استراتژیک اشاره کرد و افزود: «در سال‌های اخیر تمرکز و توجه روزافزونی به بحث اکتشاف، استخراج و فرآوری و بازیافت لیتیوم از منابع شناخته شده آن شده است.» مولابیگی همچنین گفت:

لیتیوم بر خلاف دیگر محصولات معدنی در حجم کم و در ابعاد کیلوگرم خرید و فروش می‌شود که این امر به‌علت قیمت بالا و سختی استحصال آن بوده و در صورتی که بتوان در استحصال و تولید این ماده معدنی به مزیت رسید، عملاً ارزش افزوده بالایی را به همراه خواهد داشت.

لیتیوم آینده ایران را تغییر می‌دهد؟

طبیعتا با توجه به سیاست غیرمولد حکومت مستقر در برخورد با منابع طبیعی ارزشمندی چون نفت و گاز، در خصوص لیتیوم هم نباید انتظار برخوردی سازنده و مولد و استفاده در صنایع را داشته باشیم. اما طبیعتا با توجه به تخصص حکومت در خام فروشی، حتی به طور قاچاق، ایران می‌تواند از صادرات لیتیوم هم بهره قابل توجهی ببرد. اما به احتمال زیاد مشتری‌های ایران در این خصوص محدود خواهند بود!

مشتری اصلی‌ ایران اما می‌تواند یکی از مهمترین شرکای اقتصادی کشورمان در سالیان اخیر، یعنی چین باشد که پیشرفت بزرگی در صنایع روز دنیا به خصوص خودروهای الکترونیکی و گوشی‌های هوشمند داشته و حالا با توجه به تحریم‌های آمریکا، در تامین لیتیوم با چالش مواجه شده است. در همین راستا، چینی‌ها در مدت اخیر سرمایه‌گذاری بزرگی برای افزایش تولید در بازارهای جدید انجام داده است؛ از جمله سرمایه گذاری میلیارد دلاری اخیر در یک پالایشگاه دولتی لیتیوم در بولیوی.

قیمت لیتیوم در سالیان اخیر به علت تقاضای بیش از حد بازار برای قطعات خودروهای برقی، مشکلات زنجیره تامین جهانی و تورم بسیار افزایش یافته است. از نظر بازار جهانی لیتیوم، چنین افزایشی در ذخایر شناخته‌شده جهان می‌تواند قیمت این فلز را بسته به ظرفیت صادرات ایران، کاهش دهد.

بیشترین ذخایر لیتیوم جهان در چه کشورهایی است؟

خبرگزاری CNBC در این خصوص می‌گوید که اگر رقم ادعا شده توسط مسئولین ایرانی دقیق باشد، ایران پس از شیلی که 9.2 میلیون تن از ذخایر این فلز ارزشمند را داراست، به مالک دومین ذخایر بزرگ لیتیوم در جهان بدل خواهد شد.

رقم اعلام شده اولیه اشتباه بود! [بروزرسانی 20 اسفند 1401]

در شرایطی با اعلام خبر کشف ذخایر لیتیوم در ایران اعلام شد ایران از نظر حجم ذخایر به روایتی دومین و به روایتی دیگر چهارمین ذخایر بزرگ لیتیوم را داراست، حالا اعلام شده که این رقم چندان دقیق نیست. خبرگزاری ایلنا در این خصوص به نقل از عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی نوشته عبارت میلیون تن در ذخایر لیتیوم برای میزان کانسنگ کشف شده به کار رفته و نه فلز محتوا: «در عیار ۷ دهم درصد یک تا دو درصد که اگر فلز محتوای آن را به دست بیاوریم عدد آن بسیار کمتر می‌شود.» درواقع لیتیوم خالص عددی بسیار کمتر از میزان ذخایر کشف شده است.

فراتر از این مسئله، موضوعی که از زمان کشف ذخایر لیتیوم در ایران طرح شده مربوط به توانایی ایران در فرآوری آن است. جالب است بدانید بولیوی به عنوان مالک بیشترین میزان لیتیوم در سراسر جهان تا همین اواخر امکان استفاده از لیتیوم را نداشت و تازه وقتی تصمیم به فرآوری و فروش این محصول گرفت، ناگزیر به استفاده از متخصصان خارجی شد.

به گفته بهرام شکوری، عضو کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، ایران در حال حاضر امکان فرآوری لیتیوم را ندارد. او در گفتگو با ایلنا تاکید کرده که برای فرآوری لیتیوم بایستی دانش آن را از خارج به کشور وارد کنیم، دانشی که در اختیار کشورهای معدودی است و ایران به دلیل شرایط تحریمی و رابطه محدود با دنیا، امکان رایزنی برای انتقال این دانش را ندارد.

تنها کشورهایی که به این دانش فنی دسترسی دارند و البته با ایران هم رابطه خوبی دارند روسیه و چین هستند. شکوری در این خصوص گفته:

«اخیرا هم رئیس جمهوری با هیات همراه چین در زمینه‌های مختلف سند ۲۰ گانه همکاری امضا کردند و بنابراین امکان مذاکرات در این باره وجود دارد.»

این موضوع خصوصا با ابراز خشنودی چین و روسیه از کشف این ذخایر حاکی از این است که این دو کشور در شرایط تحریمی دشوار خود و روابط نه چندان خوبشان با کشورهای غربی شدیدا به ذخایر لیتیوم ایران دل بسته‌اند. حتی یک رسانه دولتی روسیه خبر کشف ذخایر لیتیوم در ایران را با عنوان پیروزی بزرگ مخابره کرده و گفته این ذخایر، تحریم‌های غرب علیه روسیه را بی‌اثر می‌کند.

رسانه کوارتز هم که بر اخبار تجارت بین‌الملل متمرکز است، در گزارشی درباره کشف لیتیوم در ایران این موضوع را بهترین خبر برای چین دانسته است که با توجه به بحران اقتصادی و تحریم‌های غرب در حوزه فناوری، حالا فرصتی برای دسترسی به این ماده کلیدی دارد.

با توجه به کمبود دانش فنی ایران در این زمینه و روابط محدود با کشورهای غربی، تکیه به چین برای استخراج و فرآوری این ماده دور از ذهن نیست. از سوی دیگر تلاش کشورها برای استخراج و بهره‌برداری از ذخایر لیتیوم، به زودی عرضه این فلز را در جهان افزایش می‌دهد. تا کنون استرالیا بزرگترین تولیدکننده و عرضه کننده بوده و برنامه‌های چین نشان می‌دهد تصمیم دارد بخش بزرگی از عرضه را هم این کشور در اختیار بگیرد.