قرص‌های تقویت سیستم ایمنی واقعا کارآیی دارند؟

آنها امیدوارند استفاده از مواد معدنی نظیر زینک و ویتامین‌هایی از جمله ث و د باعث افزایش واکنش ایمنی در صورت ابتلا به بیماری شود. با این که این تلاش‌ها نمی‌توانند مانع از ابتلا شوند، سیستم ایمنی فرد را پشتیبانی می‌کنند.

اما اسکات رید (Scott Read)، ایمنی‌شناس دانشگاه وسترن سیدنی در استرالیا، می‌گوید برای یک فرد معمولی که غذای خوب می‌خورد، ورزش می‌کند و خواب کافی دارد، مکمل‌ها کار زیادی انجام نمی‌دهد، مگر این که فرد سیستم ایمنی ناکارا داشته باشد.

کارول هگنز (Carol Haggans)، مشاوره تغذیه از ادارهٔ مکمل‌های غذایی موسسهٔ ملی سلامت آمریکا (NIH)، می‌گوید اگر فردی بخواهد برای تقویت ایمنی خود ویتامین‌ها یا مواد معدنی اضافی مصرف کند، «چیز مضری در این رابطه وجود ندارد»، مگر این که مقدار مصرفی از سقف روزانه که هیئت غذا و تغذیه در آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی تعیین کرده است، فراتر برود.

او هشدار می‌دهد که «مصرف بالا می‌تواند سمی باشد.» همچنین باید اشاره کرد که مکمل‌ها می‌توانند با برخی از داروها تداخل یا برهم‌کنش داشته باشند، پس بهتر است پیش از مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید.

در اینجا به نظریات علمی در مورد برخی از متداول‌ترین موادی که برای مقابله با بیماری‌ها تبلیغ می‌شوند، می‌پردازیم.

زینک (روی)

زینک یکی از ارکان اصلی سیستم دفاعی بدن است، اما مقادیر زیادی از آن در گوشت‌ها و غلات وجود دارد و در صورت داشتن تغذیهٔ درست، مصرف مکمل‌ها تفاوت زیادی ایجاد نمی‌کند.

زینک برای سیستم ایمنی حیاتی است. زینک در تولید سلول‌های T نقش دارد که سلول‌های آلوده‌شده به دست باکتری‌ها و ویروس‌ها را شناسایی و نابود می‌کنند. زینک همچنین در عملکرد سلول‌های پوشانندهٔ مجرای تنفسی نقش دارد__اولین خط دفاعی در برابر تهاجم باکتری‌ها و ویروس‌ها.

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های زینک در اولین ۲۴ ساعت بروز علائم شایع سرماخوردگی می‌توانند مدت‌زمان بیماری را کاهش دهند. یک پژوهش به‌تازگی نشان داده است که قرص‌ها یا اسپری‌های زینک زمان علائم سرماخوردگی را به طور میانگین دو روز کاهش می‌دهند.

فیلیپ کالدر (Philip Calder)، ایمنی‌شناس تغذیه‌ای در دانشگاه ساوتهمپتون انگلیس، می‌گوید «اما تفاوت کوچک است. شما چیز زیادی به دست نمی‌آورید.»

زینک به عنوان دیواری در مقابل کووید-۱۹ شدید تبلیغ می‌شد، اما متخصصان NIH می‌گوید شواهد تایید کاربرد این ماده به عنوان درمان کافی نیستند.

جارود دوداکوف (Jarrod Dudakov)، ایمنی‌شناس مرکز پژوهش‌های سرطان فرد هاچ (Fred Hutch)، می‌گوید این ماده از عفونت ویروسی یا باکتریایی جلوگیری نمی‌کند. اگر فردی بخواهد برای مدتی کوتاه مکمل زینک مصرف کند، احتمال مضر بودن آن بسیار کم است؛ اما این که تاثیر دارد یا نه مشخص نیست.

علت این است که افرادی که عموماً رژیم غذایی خوبی دارند، مقادیر زیادی زینک از گوشت و غذای دریایی و همچنین مقادیری اندک از منابعی مانند لوبیا، عدس، آجیل‌ها، دانه‌ها و به طور کلی غلات دریافت می‌کنند. با این حال، به گفتهٔ دوداکوف، مکمل‌های زینک می‌توانند برای افرادی که کمبود زینک دارند مفید باشند؛ مخصوصاً افراد مسن و آنهایی که رژیم غذایی بد دارند.

سقف روزانهٔ دریافت زینک برای مردان ۱۱ میلی‌گرم و برای زنان غیر باردار هشت میلی‌گرم است. NIH توصیه می‌کند که مقادیر دریافتی از این سقف فراتر نرود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف زیاد زینک، مخصوصاً در مدت‌زمان طولانی، می‌تواند منجر به کمبود مس شود که مشکلات عصبی و خون به‌وجود می‌آورد. مصرف بالا می‌تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و سردرد نیز بشود.

ویتامین ث

یک فرد معمولی با تغذیهٔ سالم ویتامین ث مورد نیاز خود را دریافت می‌کند؛ مصرف بیش از حد این ویتامین می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود.

ویتامین ث، همانند زینک، در سلامت سیستم ایمنی بدن نقشی مهم دارد. ویتامین ث باعث تقویت توانایی جابجایی سلول‌های نوتروفیل گلبول‌های سفید خون می‌شود که با عفونت‌های درون بدن می‌جنگند. این مادهٔ غذایی همچنین گلبول‌های سفید به‌نام ماکروفاژ را تقویت می‌کند که پاتوژن‌ها را می‌کشند و می‌بلعند و سلول‌های مردهٔ میزبان را پاکسازی می‌کنند تا التهاب کاهش یابد.

با این که چندین مطالعهٔ حسوانی نشان داده‌اند که ویتامین ث می‌تواند باعث جلوگیری یا کاهش عفونت‌های باکتریایی و ویروسی شود، موارد ابتلا به سرماخوردگی‌های معمولی را در جمعیت‌های انسانی کاهش نمی‌دهد. با این حال ویتامین ث، همانند زینک، مدت‌زمان علائم را کاهش می‌دهد.

در مورد بیماری کووید-۱۹، NIH می‌گوید شواهد برای کاربرد ویتامین ث در درمان بیماران کافی نیست. اما برخی از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که این ویتامین پتانسیل کاهش التهاب در بیماران با شرایط بحرانی را دارد.

هرچند احتمال این که مکمل‌های حاوی ویتامین ث از عفونت باکتریایی یا ویروسی در انسان‌ها جلوگیری کنند بسیار کم است.

کالدر می‌گوید مانند باقی ویتامین‌ها و مواد معدنی، ویتامین ث در صورت بیماری می‌تواند سیستم ایمنی بدن را پشتیبانی کند: «هیچ شکی در این نیست.»

با این حال او رویکرد اولویت غذایی را پیشنهاد می‌کند که در آن افراد باید رژیم غذایی غنی از غذاهای مغذی داشته باشند و تنها زمانی از مکمل‌ها استفاده کنند که نمی‌توانند این غذاها را بخورند یا دچار کمبود هستند.

او می‌گوید یک فرد سالم معمولی چیز زیادی از مکمل‌ها به‌دست نمی‌آورد. همچنین مصرف بیش از حد ویتامین ث__بیش از سقف روزانهٔ ۹۰ میلی‌گرم برای مردان و ۷۵ میلی‌گرم برای زنان غیر باردار__می‌تواند باعث سنگ کلیه شود.

ویتامین د

ویتامین د می‌تواند مدت‌زمان بیماری را کاهش دهد، اما منابع غذایی زیادی این ویتامین را در خود ندارند.

مانند ویتامین ث، ویتامین د نیز خصوصیات ضد التهاب دارد. سطح پایین ویتامین د در بدن با افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های تنفسی، مانند آنفولانزا و سرماخوردگی، ارتباط دارد.

پک پژوهش جدید نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین د می‌توانند شدت و مدت‌زمان سرماخوردگی‌های متداول را کاهش دهند. با این حال در مورد کووید-۱۹، نقش ویتامین د همچنان نامشخص است.

یک پژوهش در پاییز امسال دریافت که ویتامین د ناکافی در بدن باعث نمی‌شود افراد در برابر کووید-۱۹ آسیب‌پذیرتر شوند یا احتمال مرگ در اثر بیماری در آنها افزایش یابد. پژوهشگران نشان دادند که مکمل‌ها علائم شدید کووید-۱۹ در بیماران را کاهش نمی‌دهند.

اما کالدر می‌گوید مکمل‌های ویتامین د همچنان می‌توانند در رژیم افراد جایی داشته باشند، خصوصاً به این دلیل که دریافت ویتامین د کافی از غذا کار دشواری است. زمانی که پوست در معرض نور خورشید باشد، بدن ویتامین د تولید می‌کند؛ اما گوشت ماهی‌های پرچرب یا روغن کبد ماغی نیز منابع خوبی هستند.

او می‌گوید «هیچکدام از ین‌ها گلوله‌ای جادویی نخواهند بود. آنها فقط سیستم ایمنی را در صورت چالش پشتیبانی می‌کنند.»

هرچند مشکل این است که بسیاری از افراد لزوماً نمی‌دانند نمی‌دانند دچار کمبود برخی ویتامین‌ها هستند و حد کمبود خود را نیز نمی‌دانند. هگنز می‌گوید با این که تست‌های خوبی برای ویتامین د و ب۱۲ وجود دارد، «اندازه‌گیری بسیاری از مواد مغذی دشوار است.»

هدف باید مصرف غذاهای مغذی متنوع باشد؛ «اما اگر کسی بخواهد برای اطمینان مکمل مولتی‌ویتامین یا مواد معندی مصرف کند، هیچ اشکالی ندارد. این کار لزوماً فایده‌ای نخواهد داشت.»