ترکیب شیمیایی جدید با اثرات سوءمصرف مواد مقابله می‌کند

نالوکسان (داروی تزریقی که به شکل اسپری بینی نارکان نیز در بازار عرضه می‌شود) جان افراد بی‌شماری را نجات داده است؛ اما فقط برای مصرف بیش از حد مواد افیونی مؤثر است و استفاده از آن محدودیت‌هایی نیز دارد. تیمی از دانشمندان دانشگاه مریلند در آمریکا، تلاش کرده‌اند تا یک درمان فراگیرتر برای مصرف بیش از حد موادمخدر بیابند و به همین منظور ترکیب شیمیایی Pillar[۶]MaxQ (P۶AS) را به‌عنوان پادزهر برای مت‌آمفتامین و فنتانیل آزمایش کردند. یافته‌های آن‌ها بسیار امیدوارکننده بود.

مت‌آمفتامین که در بازار سیاه با نام شیشه یا کریستال انگلیسی و در بین جوانان و نوجوانان با نام آیس نیز شناخته می‌شود، یک ماده مخدر قوی و بسیار اعتیادآور است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سوء مصرف آن سبب آسیب‌های جبران‌ناپذیری می‌شود.

فنتانیل یک شبه‌مرفین بسیار قوی است که ریشه گیاهی و طبیعی ندارد و در آزمایشگاه تولید می‌شود. این دارو تأثیراتی مشابه هروئین و حتی مخرب‌تر از آن دارد و به سرعت بر روی دستگاه تنفس و کارکرد قلب تأثیر می‌گذارد. مصرف‌کنندگان این ماده گاهی پیش از سرخوشی با از کار افتادن دستگاه تنفسی، دچار بیهوشی می‌شوند و در آستانه مرگ قرار می‌گیرند.

لایل آیزاک (Lyle Isaacs)، سرپرست این تیم پژوهشی و استاد گروه شیمی و بیوشیمی دانشگاه مریلند، گفت: افیون‌ها در حال حاضر یک عامل معکوس‌کننده در نالوکسان دارند؛ اما انواع مختلفی از داروهای غیرافیونی (مانند مت‌آمفتامین، فِن‌سیکلیدین، مِفِدرون، اِکستازی و کوکائین) وجود دارند که سوءمصرف می‌شوند و پادزهر خاصی ندارند.

آزمایش‌های این گروه پژوهشی نشان داد که ترکیب شیمیایی P۶AS با موفقیت فنتانیل و مت‌آمفتامین (محرک‌ غیرافیونی) را جدا می‌کند و اثرات بیولوژیکی بالقوه مرگبار آن‌ها را کاهش می‌دهد؛ همچنین به داروهای دیگر از جمله فِن‌سیکلیدین، اکستازی و مفدرون متصل می‌شود که گویای این است که می‌توان از P۶AS برای مقابله با طیف وسیعی از داروها استفاده کرد.

P۶AS به‌عنوان یک ظرف مولکولی عمل می‌کند؛ یعنی سایر ترکیبات را در حفره مرکزی خود متصل و جدا می‌کند. ظرف مولکولی این تیم پژوهشی برخلاف نالوکسان، که مانع از اتصال داروهای سوءمصرف‌شده به گیرنده‌های مغز می‌شود، داروها را به صورت مستقیم در جریان خون هدف قرار می‌دهد.

آیزاک افزود: ترکیب ما دارو را در جریان خون جذب می‌کند و به دفع آن از طریق ادرار کمک می‌کند. این یک فرایند فارماکوکینتیک است که در آن تلاش کردیم غلظت داروی آزاد موجود در بدن را به حداقل برسانیم.

فارماکوکینتیک (pharmacokinetic) جنبه ای از داروشناسی است که به بررسی پارامترهایی مانند فراهمی زیستی، کلیرانس، متابولیسم، نیمه‌عمر، حجم توزیع و اثر عبور اوّل داروها می پردازد و مطالعه اثر و رفتار بدن بر روی داروها است.