سنت نانوشته و دیرینه سینما

ایمنا نوشت: عزت‌الله انتظامی، خسرو شکیبایی، اکبر عبدی، رقیه چهره‌آزاد، علی حاتمی، محمدعلی کشاورز، علی نصیریان و لیلا حاتمی هنرمندانی هستند که القاب آنها برای اهالی هنر آشنا است.

اعطای لقب از جانب برخی از اهالی سینما و رسانه به بازیگران، کارگردان‌ها و دیگر عوامل تعیین کننده سینما یکی از رسوم نانوشته این عرصه است؛ به طوری که با نگاهی به دیدگاه‌های افکار عمومی و تماشاگران پیگیر سینما پس از تثبیت جایگاه و موقعیت هنرمندان هنر هفتم، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و حرفه‌ای آن‌ها، لقبی متناسب برای بعضی از آنها در نظر گرفته می‌شود، البته بدون هیچ تشریفات و تأیید متولیان رسمی. گاهی این لقب‌ها به‌دلیل نام و شهرت یک نقش خاص برای ستاره‌های سینما و گاهی به‌دلیل شمایل و کاریزمای آنها در مسیر بازیگری و کارگردانی و فعالیت سینمایی است.

هامون سینما (خسرو شکیبایی)

خسرو شکیبایی نقش و بازی متنوع در سینما و تلویزیون زیاد دارد، اما او بیش از هر نقش با شخصیت حمید هامون در فیلم «هامون» شناخته می‌شود.

مرحوم شکیبایی با این نقش و فیلم به شهرت و محبوبیتی فوق‌العاده دست یافت و همین شمایل را در برخی فیلم‌ها و نقش‌های دیگر هم تکرار کرد.

آقای بازیگر (عزت‌الله انتظامی)

هوشنگ گلمکانی، نویسنده و منتقد نام‌آشنای سینما سال‌ها قبل کتابی به نام «آقای بازیگر» تألیف کرد که به زندگی و آثار مرحوم عزت‌الله انتظامی می‌پرداخت. همین عنوان به تدریج به لقب این بازیگر برجسته تبدیل شد و جامعه سینمایی به خوبی آن را پذیرفت. این لقب به معنای بی‌اعتنایی به شایستگی‌های دیگر آقایان بازیگر سینمای ایران نیست، ضمن این‌که تنوع نقش‌های انتظامی در فیلم‌های مختلفی همچون گاو و اجاره‌نشین‌ها نیز مهر تأییدی برای اعطای این لقب به او است.

سعدی سینما (علی حاتمی)

نام علی حاتمی مترادف با سینمای ملی است، چرا که فیلم‌های او جزئیات پرشمار عناصر و المان‌های فرهنگی و اجتماعی یک زندگی اصیل و سنتی ایرانی را دارد. این مورد فقط هم مربوط به نشانه‌های ظاهری و اشیا نمی‌شود، بلکه به متن و ماهیت زندگی و خلقیات آدم‌ها هم مرتبط است. دیالوگ‌های موزون مرحوم حاتمی، کم از شعر و ادبیات نداشت و لقب سعدی سینمای ایران، عنوان شایسته‌ای برای او است.

مادر سینما (رقیه چهره‌آزاد)

زنان زیادی در سینمای ایران نقش مادر را به زیبایی بازی کرده‌اند، اما انگار تقدیر این طور بود که عنوان و لقب مادر سینمای ایران بیش از همه به مرحوم رقیه چهره آزاد، بازیگر نقش مادر در شاهکار علی حاتمی تعلق بگیرد. بسیاری از اهالی جامعه سینما و مخاطبان سینما هم روی این لقب و شایستگی اعطای آن اتفاق نظر دارند.

لیلای سینما (لیلا حاتمی)

برخی بازیگران با وجود بازی در نقش‌های متنوع، بیش از هر چیز با یک نقش خاص شناخته می‌شوند. قدرت این نقش‌آفرینی و شهرت ناشی از آن هم به قدری است که خود اسم آن نقش‌ها به یک لقب تبدیل می‌شود. نقش لیلا در فیلمی به همین نام به کارگردانی داریوش مهرجویی برای لیلا حاتمی نیز همین حکم را دارد. ضمن این‌که اسم واقعی بازیگر این نقش هم لیلا است و همین همنشینی معنادار لیلای واقعی و لیلای سینمایی، منجر به تثبیت همیشگی لقب لیلای سینمای ایران برای حاتمی شد.

پدرسالار (محمدعلی کشاورز)

محمدعلی کشاورز از جمله بازیگران مشهور سینما و تلویزیون ایران با انبوهی نقش متنوع و پیچیده بود. شعبان استخوانی هزاردستان، محمدابراهیم مادر و خواب‌گزار اعظم افسانه سلطان و شبان فقط برخی از نقش‌های ماندگار او است. اما مرحوم کشاورز با ایفای نقش پدرسالار در سریالی به همین نام، تصویری بی‌تکرار از شمایل پدری خاص را از خود نشان داد و لقب پدرسالار هم روی او ماند. این سریال در زمان پخش بسیاری از خانواده‌ها را پای تلویزیون می‌کشاند.

بزرگ‌آقای بازیگری (علی نصیریان)

علی نصیریان یکی از اساتید بازیگری تئاتر، تلویزیون و سینمای ایران است و تنوع محسوس و چشمگیری در کارنامه هنری او به چشم می‌خورد. او از نقش مرد ساده‌لوح در «آقای هالو» تا نقش شخصیتی همچون قاضی شارع «سربداران» را به بهترین شکل بازی کرد. بازی نصیریان در نقش بزرگ‌آقا دیوانسالار در «شهرزاد» باعث شد او هم صاحب لقب بزرگ آقای بازیگری شود.

مرد هزارچهره (اکبر عبدی)

‌به گواه بسیاری از اهالی سینما به ویژه طراحان چهره‌پردازی، چهره اکبر عبدی، گریم‌خورترین چهره در میان بازیگران سینمای ایران است. این ویژگی را با استعداد و نبوغ این بازیگر ترکیب کنید تا به برخی از ماندگارترین نقش‌های تاریخ این سینما برسید. از این‌رو به بازیگر فیلم‌هایی همچون مادر، آدم برفی، خوابم میاد و اجاره‌نشین‌ها مرد هزارچهره می‌گویند.