سینمایی که حالش خوب نیست

رضا صائمی- سینماهای کشور در مهرماه، با جذب ۶۳۵ هزار مخاطب، ۱۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان فروش داشتند. این در حالی است که 42 هزار سانس در این یک ماه برقرار بود. آماری که می توان آن  سند مالی ورشکستگی سینمای ایران. سینمای بیماری که حالا یک ماهی از ترومای اجتماعی هم ضربه خورده و حالش وخیم تر شده. چنان وخیم که مُسکن نیم بهاء شدن بلیت آن برای دو هفته هم نتوانست از دردش کم کند. واقعیت این است که گیشه سینما صرفا به جیب و مال مردم مرتبط نیست، به حال آنها هم ربط دارد. از این حیث مسئله مالی سینما صرفا یک امر اقتصادی نیست و عوامل و مولفه های سیاسی و اجتماعی هم، گیشه های سینما را دچار قبض و بسط مالی می کند. وقتی پدیده ای در ذیل اقتصاد فرهنگ قرار می گیرد این تنها شاخص های سرمایه ای نیست که شرایط اقتصادی آن را تعیین می کند. اوضاع روحی حاکم بر جامعه به ویژه در بزنگاهای ملتهب تاریخی بر آن تاثیر می گذارد. این تاثیرگذاری البته در موازنه دوسویه رخ می دهد. به همان اندازه ای که رخدادهای اجتماعی می تواند در افزایش میل به تماشای فیلم تاثیر بگذارد، می تواند منجر به کاهش میل به تماشای فیلم شده و اقتصاد آن را تحت الشعاع خود قرار دهد. در چند سال اخیر دو بحران طبیعی و اجتماعی، سینمای ایران را تا آستانه ورشکستگی کشاند. یکی پاندومی کرونا و دیگری اعتراضات و ناآرامی های اجتماعی. دو عامل برون متنی که با چالش های درون متنی سینما مثل بحران مخاطب که پیش از این وجود داشت گره خورد و سینما را در تراژیک ترین نقطه تاریخی خود قرار داد. این تراژدی به جایی رسیده که نه تنها فیلم های در حال اکران با سالن های خالی از تماشاگر مواجه شدند که امکان اکران فیلم های جدید هم ناممکن شده. در واقع خود تهییه کنندگان و صاحبان فیلم در شرایط موجود از اکران فیلم های خود امتناع می کنند تا شرایط عادی برای نمایش فیلمشان فراهم شود. مثلا فیلم «ملاقات های خصوصی» یا «گیجگاه» قرار بود به عنوان فیلم های برگزیده اکران پاییزی روی پرده برود. فیلم های که می توانست رونق دوباره ای به گیشه سینما ببخشند اما در شرایط بی رمق ناشی از وضع موجود، حاضر نشدند ریسک کنند و تن به اکران بدهد. واقعیت این است که ریسک پذیری مالی یک فیلم سینمایی صرفا مبتنی بر مولفه های درون متنی سینما نیست بلکه عوامل برون متنی غیر سینما هم به مثابه یک مولفه موثر بر فروش فیلم را نباید دست کم گرفت. این واقعیت، ضرورت کارشناسان اجتماعی و اقتصادی سینما را آشکار می کند. گیشه سینما را نمی توان با کلیشه های سنتی پیشین احیاء کرد. اقتصاد سینمای ایران در شرایط اضطراری قرار دارد و زنگ خطر آن به صدا درآمده. حالا زمان آن است که هنر به فقط به مهارت های هنرمندان که به دانش اقتصاددانان هنری تکیه کند.