عوارض و فواید یک رژیم خاص برای بدن که باید بدانید
سلامت : آیا رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟ این رژیم محبوب با فواید و عوارضی همراه است که باید آن را بشناسید تا تصمیم درستی برای سلامت بدن خود بگیرید.
رژیم غذایی بدون گلوتن، در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری پیدا کرده است. از چهره‌های مشهور تا ورزشکاران حرفه‌ای، هر یک نظرات متنوعی در مورد این رژیم دارند. اما پرسش اصلی اینجاست، آیا این رژیم برای همه مناسب است؟
در این مطلب بررسی کاملی از رژیم بدون گلوتن ارائه خواهیم داد، از فواید و مضرات گرفته تا نکاتی که پیش از شروع این رژیم باید بدانید. اگر شما هم به این موضوع علاقه دارید، در ادامه با ما همراه باشید.
گلوتن چیست؟
گلوتن، گروهی از پروتئین‌هاست که در گندم، جو، چاودار و برخی دیگر از غلات یافت می‌شود. نام "گلوتن" از کلمه لاتین "glue" به معنای چسب گرفته شده است، زیرا این ماده هنگام ترکیب با آب، خاصیتی چسبنده پیدا می‌کند. این ویژگی باعث پف کردن و بافت جویدنی نان می‌شود.
اگرچه رژیم بدون گلوتن مزایایی دارد، اما برای همه افراد گزینه مناسبی نیست. برخی افراد به دلیل واکنش‌های گوارشی به گلوتن، مجبور به حذف این ماده از برنامه غذایی خود هستند. این موضوع به ویژه برای افرادی که به نوعی از بیماری به نام سلیاک مبتلا هستند، اهمیت دارد.
بیماری سلیاک و رژیم مرتبط با آن
سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن به جای دفاع طبیعی، به خودش حمله می‌کند. در این بیماری، گلوتن به عنوان یک عامل مهاجم شناسایی شده و سیستم ایمنی برای مقابله با آن به بدن حمله می‌کند. عمده آسیب‌ها در این بیماری به روده‌ها وارد می‌شود.
تشخیص این بیماری از دو روش اصلی صورت می‌گیرد:
1. آزمایش خون
آزمایش خون با هدف شناسایی آنتی‌بادی‌هایی که به اشتباه به پروتئین گلوتن حمله می‌کنند، صورت می‌گیرد. رایج‌ترین تست، آزمایش ترانس گلوتامیناز بافتی (tTG-IgA) است.
2. بیوپسی روده کوچک
اگر نتیجه آزمایش خون مثبت باشد، نمونه‌برداری از روده کوچک جهت بررسی شدت بیماری انجام می‌شود.
پیش از شروع رژیم بدون گلوتن، بهتر است این آزمایش‌ها انجام شود، زیرا پس از حذف گلوتن، تشخیص بیماری دشوارتر خواهد شد.
آیا رژیم بدون گلوتن برای همه مناسب است؟
یکی از مهم‌ترین سوالات، این است که آیا همه می‌توانند این رژیم را دنبال کنند؟ جواب کوتاه این است: خیر. بسیاری از افراد با مصرف گلوتن هیچ مشکلی ندارند. اما گروه‌هایی مانند مبتلایان به سلیاک، حساسیت به گلوتن غیر سلیاک (NCGS)، آتاکسی گلوتن و یا آلرژی به گندم نمی‌توانند گلوتن مصرف کنند.
سلیاک
همان‌طور که در بخش قبل اشاره شد، بیماری سلیاک باعث حمله بدن به خودش می‌شود و به ارگان‌های داخلی، به ویژه روده‌ها، صدمات جدی وارد می‌کند. علائم بیماری شامل:
- نفخ
- کاهش وزن
- درد معده
- راش‌های پوستی
- مشکلاتی همچون اسهال یا یبوست
راش‌های پوستی ممکن است نشانه واکنش بدن به گلوتن باشد. بهتر است برای اطمینان با یک متخصص پوست مشورت کنید.
حساسیت به گلوتن غیر سلیاک
حدود 0.6 تا 13% افراد به حساسیت غیرسلیاکی نسبت به گلوتن دچار هستند. این نوع حساسیت در آزمایش‌های معمولی قابل شناسایی نیست. افرادی که این نوع حساسیت دارند، به رغم عدم ابتلا به سلیاک و آلرژی، پس از مصرف گلوتن دچار علائمی چون:
- نفخ
- خستگی
- درد شکم
- راش‌های پوستی
- مشکلات مربوط به دفع
آتاکسی گلوتن
آتاکسی گلوتن به دلیل پاسخ ایمنی بدن به مصرف گلوتن ایجاد می‌شود و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این شرایط می‌تواند موجب مشکلات تعادلی، حرکتی و کنترلی در بدن شود.
آلرژی به گندم
آلرژی به گندم یک واکنش آلرژیک به یک یا چند پروتئین موجود در گندم است. علائم شامل سردرد، مشکلات تنفسی، گرفتگی بینی و تحریک دهان و گلو می‌باشد.
چه بخوریم و چه نخوریم؟
مواد غذایی زیادی هستند که به صورت طبیعی حاوی گلوتن هستند یا در روند فرآوری به آن‌ها گلوتن اضافه می‌شود. از جمله:
- پاستا
- نان‌های گندمی
- غلات
- محصولات پخته‌شده چون کیک
- برخی سس‌ها
- نوشیدنی‌های الکلی طعم‌دار
در مقابل، مواد غذایی فاقد گلوتن به صورت طبیعی شامل:
- آجیل
- میوه‌ها و سبزیجات
- گوشت، ماهی و مرغ
- لبنیات
- برنج، جو دو سر، کینوا و سایر دانه‌ها
- روغن‌های گیاهی مانند زیتون و نارگیل
بهترین راه کاهش مصرف گلوتن، مصرف مواد غذایی فرآوری‌نشده است. همچنین، همیشه برچسب محصولات را با دقت بخوانید.
عوارض رژیم بدون گلوتن
حذف کامل گلوتن ممکن است عوارضی نیز به همراه داشته باشد. از جمله:
1. کمبود مواد معدنی و مغذی
مواد غذایی حاوی گلوتن معمولاً منابع خوبی از فیبر، آهن، کلسیم و ویتامین‌های B هستند. حذف این مواد غذایی، بدون جایگزین مناسب، می‌تواند به کمبود مواد مغذی منجر شود.
2. یبوست
حذف گلوتن، فیبر موجود در رژیم غذایی را کاهش می‌دهد و این مسئله مشکلات حرکتی روده و یبوست را تشدید می‌کند.
فواید رژیم بدون گلوتن
از جمله مزایای رژیم بدون گلوتن می‌توان به:
- رفع مشکلات گوارشی چون نفخ
- کاهش التهاب، به ویژه در مبتلایان به سلیاک
- افزایش انرژی
- کمک به کاهش وزن
رابطه گلوتن با چاقی
رژیم بدون گلوتن معمولاً شامل مصرف مواد غذایی سالم‌تر و طبیعی‌تر است که به کاهش کالری دریافتی کمک می‌کند. این موضوع سبب محبوبیت آن به عنوان رژیم لاغری شده است.
با این حال، در برخی افراد، مخصوصاً بیماران سلیاک، حذف گلوتن و بهبود عملکرد دستگاه گوارش می‌تواند به جذب بهتر مواد مغذی و در نتیجه افزایش وزن منجر شود. علاوه بر آن، جایگزین‌های غذایی حاوی قند و چربی بیشتر نیز می‌تواند چاقی را تشدید کند. بنابراین، تأثیر این رژیم بر وزن، کاملاً به سبک زندگی فرد بستگی دارد.
برای شروع این رژیم، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید و وضعیت سلامتی خود را به دقت ارزیابی نمایید. همچنین به یاد داشته باشید که حذف گلوتن نیازمند جایگزینی مواد مغذی از طریق مکمل‌ها یا غذاهای دیگر است تا تعادل بدن حفظ شود.
