مردم ترکیه به چه علتی از کشور خود فراری شدند؟!

 هر روز شمار بیشتری از شهروندان ترکیه به آلمان می‌گریزند. دو دلیل اصلی برای این روند وجود دارد. در حالی که پیگردهای سیاسی همچنان ادامه دارد، بیکاری و تورم کمر مردم ترکیه را شکسته و بسیاری را به ورطه فقر سوق داده است.

یک معلم سابق زبان انگلیسی در ترکیه چرایی تصمیم برای پناه آوردن به آلمان را روایت می‌کند: «زندگی در ترس و بلاتکلیفی هر روز و هر ثانیه انتظار این که پلیس دوباره بیاید، شما را از رختخواب بیرون بکشد، به پاسگاه ببرد و شما را شکنجه کند... دیگر طاقت این وضعیت را نیاوردیم. پس از مرگ پدرم، کشور را ترک کردیم.»

ب.ک، معلم سابق زبان انگلیسی در حالی که آرام سخن می‌گفت شرح داد که چگونه او و همسرش صبح روز اول نوامبر سرزمین خود ترکیه را ترک کردند و راهی آب‌های خطرناک دریای اژه شدند. آنها هفت هفته بعد وارد آلمان شدند. از آن زمان، این زوج در اقامتگاه پناهندگان زندگی می‌کنند: ساختمانی بزرگ در نزدیکی شهر آخن.

این زوج اخیرا درخواست پناهندگی داده‌اند و هم‌اکنون منتظر تصمیم مقامات هستند. هر دو در ترکیه به دلیل عضویت در "سازمان گولن" محکوم شدند. جنبش فتح‌الله گولن، واعظ مسلمان مقیم آمریکا در ترکیه یک سازمان تروریستی محسوب می‌شود. دولت ترکیه گولن را به دست داشتن در کودتای سال ۲۰۱۶ متهم می‌کند.

تا پایان ماه ژوئیه امسال (اوایل مردادماه) بیش از ۲۳ هزار شهروند ترکیه مانند این زوج در آلمان درخواست پناهندگی دادند. به گفته اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان (BAMF)، این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۰۳ درصد افزایش داشته است. در جدول کلی مربوط به سال ۲۰۲۳ این اداره در مورد درخواست‌های پناهجویی با تفکیک کشور مبدأ، ترکیه پس از افغانستان و سوریه در رتبه سوم قرار دارد.

اما نگاهی به ماه ژوئیه روشن می‌کند که شمار پناهجویان ترکیه‌ای بیش از افغان‌ها شده و حتی پس از سوریه در رتبه دوم قرار گرفته است. شمار درخواست پناهجویان ترکیه‌ای در ماه ژوئیه ۳۷۹۱ و شمار درخواست‌ افغان‌ها ۳۷۵۰ فقره بوده است.

این روند برای کارشناسان ترکیه عجیب نیست. بسیاری از آن‌ها به دنبال پیروزی مجدد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در انتخابات ریاست‌جمهوری، این وضعیت را پیش‌بینی کرده بودند.

دوندار کِل‌اوغلو، وکیل حقوقی و عضو هیئت مدیره شورای پناهندگان نیدرزاکسن در این رابطه می‌گوید: «دست‌کم نیمی از کسانی که به اردوغان رای نداده‌اند، ناامید شده‌اند. آن‌ها به تغییر حکومت و بهبود اوضاع سیاسی و اقتصادی امیدوار بودند.»

بر اساس مشاهدات کِل‌اوغلو، در حال حاضر یک افسردگی عمیق در میان مخالفان در ترکیه گسترش یافته است. او در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «حتی پس از کودتای نظامی سال ۱۹۸۰ هم چنین فضای بدبینانه‌ای وجود نداشت.» از نظر او، اوضاع سیاسی همچنان بسیار پرتنش است و آزار و اذیت مخالفان کماکان ادامه دارد.

به‌ویژه از زمان کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶، دولت ترکیه بیش از پیش به سرکوب منتقدان روی آورده است. هزاران نفر از اعضای اپوزیسیون سال‌ها در زندان به سر می‌برند و هزاران نفر به ظن تروریسم شغل خود را از دست داده‌اند. متقاضیان مشاغل، چه در بخش خدمات دولتی و چه در قسمت بزرگی از بخش خصوصی، نیاز به ارتباط خوب با حزب حاکم یا با بنیادهای مذهبی دارند. بسیاری از اعضای اپوزیسیون ناامید شده و کشور خود را ترک می‌کنند.

علاوه بر این، به گفته یاشار آیدین، پژوهشگر امور مهاجرت "بنیاد علم و سیاست" برلین، ترکیه در حال حاضر با تهدید بحران اقتصادی روبرو است که برای غلبه بر آن باید هزینه‌ای مشقت‌بار را با از دست دادن رفاه اجتماعی بپردازد. و همه اینها به آنجا می‌انجامد که چشم‌انداز آینده، به ویژه برای افراد تحصیل‌کرده، روز به روز تیره‌تر می‌شود و بسیاری در ترکیه دیگر آینده خوبی برای خود نمی‌بینند و راهی آلمان می‌شوند.

وضعیت اقتصادی ترکیه به ویژه در دو سال گذشته به سرعت رو به وخامت گذاشته است. به طور عمده به دلیل سیاست نرخ بهره پایین اردوغان، لیر ترکیه به‌تدریج ارزش خود را از دست داد و تورم سر به فلک کشید. شاخص تورم طبق آمار رسمی اخیر حدود ۴۸درصد بوده است. بانک مرکزی حتی برای پایان سال ۵۸درصد هم پیش‌بینی کرده است. بخش بزرگی از جمعیت کشور در مرز خط فقر قرار گرفته‌اند.

پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ماه مه، اردوغان وعده اصلاحات را داد و با انتصاب نمایندگان متعارف اقتصاد در وزارت دارایی و بانک مرکزی، اقدام به دور شدن از سیاست نرخ سود پایین خود کرد. از آن زمان، مالیات‌ها و نرخ‌های بهره چندین بار افزایش یافته و باعث افزایش بیش از پیش تورم شده است.

انتخابات منطقه‌ای ترکیه در بهار ۲۰۲۴ برگزار خواهد شد. اردوغان می‌خواهد نخست تورم را تحت کنترل درآورد و شهرهایی مانند استانبول، آنکارا، ازمیر و آنتالیا که بخش بزرگی از بازدهی اقتصادی کشور را دارند را از اپوزیسیون پس بگیرد.

به نظر می‌رسد که بسیاری از مردم ترکیه باور به بهبود وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور ندارند. به‌ویژه افراد دارای آموزش دانشگاهی و اعضای اپوزیسیون کشور را ترک می‌کنند. آلمان با داشتن سه میلیون نفر ترک‌تبار، حضور خانواده و آشنا و همچنین شبکه‌ها و ساختارهای جاافتاده، مقصدی جذاب برای بسیاری از مردم ترکیه است که از طریق مسیرهای نامتعارف به آن مهاجرت می‌کنند.

در سال ۲۰۲۱، بالغ بر ۷۰۶۷ شهروند ترکیه به دنبال حمایت سیاسی و اجتماعی در آلمان بودند. تنها یک سال بعد، شمار درخواست‌های پناهندگی بیش از سه برابر شد و به ۲۳هزار و ۹۳۸ نفر رسید. این رقم در سال جاری، تا پایان ماه ژوئیه از مرز ۲۳هزار نفر فراتر رفت.

بر پایه ارزیابی یاشار آیدین، پژوهشگر حوزه مهاجرت، شمار افرادی که به دنبال حفاظت هستند در سال‌های آینده یا افزایش می‌یابد یا در این سطح بالا باقی می‌ماند. او پیش‌بینی می‌کند که تحولات سیاسی و مشکلات اقتصادی پیش رو نشان‌دهنده ادامه مهاجرت از ترکیه است.

با این‌ که شاهد شمار رو به فزونی پناهجویان ترکیه‌ای هستیم، اما شاخص قبولی درخواست‌ها پناهندگی در طول سال‌های اخیر به طور مداوم کاهش یافته است. در حالی که شاخص به رسمیت شناختن یا قبولی در سال ۲۰۲۲ در سطح ۲۷،۸درصد بود، در سال جاری به ۱۵درصد رسیده است.

اما چرا شمار قبولی‌های پناهندگی به شدت کاهش یافته است؟ آیا اداره پناهندگی و مهاجرت آلمان اکنون معتقد است که وضعیت حقوق بشر و حاکمیت قانون در ترکیه بهبود یافته است؟

اداره امور پناهندگی در این زمینه می‌گوید، هر پرونده به صورت موردی بر پایه وضعیت هر فرد بررسی می‌شود و تحولات اجتماعی و جاری در کشورهای متبوع متقاضیان به طور کلی در ارزیابی‌ها لحاظ می‌شود. این ارزیابی‌ها در بررسی یک درخواست پناهندگی و تصمیم‌گیری برای اعطای حمایت یا رد آن نقش دارند.

کِل‌اوغلو از شورای پناهندگان از این نگرش اداره فدرال در امور پناهندگی و مهاجرت انتقاد می‌کند. او می‌گوید، در حالی که وضعیت سیاسی در ترکیه بهبود نیافته است، اداره امور پناهندگی ارزیابی و رویه خود در مورد ترکیه را تغییر داده است.

به گفته وی، در گذشته پناهجویان ترکیه‌ای در صورت پیگرد سیاسی یا تهدید به زندان پناهندگی می‌گرفتند. اما چند سالی است که تنها پناهندگی کسانی به رسمیت شناخته می‌شود که با حکم قطعی یک دادگاه ترکیه به زندان محکوم شده باشند. کسانی که تنها تحت پیگرد هستند و یا پرونده آن‌ها در دادگاه در مرحله رسیدگی باشد، رد می‌شوند.

به گفته کِل‌اوغلو، رد درخواست پناهندگی این‌گونه توجیه می‌شود که ممکن است این افراد در دادگاه‌های عالی‌تر تبرئه شوند. اندک‌شماری از دادگاه‌های آلمان حتی بر این عقیده هستند که برای اتهام‌های عقیدتی در ترکیه نباید انتظار مجازات طولانی داشت. این وکیل می‌گوید: «از این رو نرخ پذیرش پناهندگی رو به کاهش گذاشته است.»

ب.ک، معلم ترکیه‌ای زبان انگلیسی که در ماه ژوئن به همراه همسرش درخواست پناهندگی داده بود ابراز خوش‌بینی می‌کند و می‌گوید: «ما امیدواریم جواب مثبت شامل ما بشود.»

در غیر این‌صورت آن‌ها نمی‌دانند باید به کجا بروند، زیرا اعضای خانواده از زمان محکومیت این زوج به دلیل بیم از سرکوب حکومتی، ارتباط خود را قطع کرده‌اند: «ما تنها به امید اتکا کرده‌ایم و نه به هیچ کس دیگری.»