پرونده ایران در واشنگتن کجاست؟ / در عمان چه خبر بود؟

آکسیوس در گزارشی که ۲۰ خرداد منتشر کرد نوشت: برت مک‌‌‌گورک، هماهنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید، در تاریخ ۸ مه به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور محرمانه به عمان سفر کرد تا با مقامات عمانی در مورد ارتباط دیپلماتیک احتمالی با ایران درخصوص برنامه هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای این کشور گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو کند. به گفته این منابع آگاه، مک‌‌‌گورک و مقامات ایرانی (علی باقری) با یکدیگر ملاقات نکردند و دو طرف در مکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جداگانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای حضور داشتند و مقامات عمانی بین آنها رفت و آمد داشته و پیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی را رد و بدل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.

این منابع آگاه همچنین گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که یکی از پیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اصلی آمریکا در این گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگوها بر بازدارندگی متمرکز بوده است و آنها به صراحت درباره غنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی اورانیوم در سطح ۹۰‌درصد در ایران هشدار داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.

بنابر گزارش آکسیوس، این منابع آگاه گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که هدف از تبادل غیرمستقیم پیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی بین دولت بایدن و ایران، دستیابی به یک «تفاهم» در مورد راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کاهش تنش درخصوص برنامه هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایران، سیاست ایران در منطقه و آنچه دخالت این کشور در جنگ اوکراین عنوان شده است، بود.

حال که گزارش‌‌‌ها تاکید بر آن دارد که مک‌‌‌گورک حداقل دوبار در ماه مه با دستورکار محدودسازی تنش به عمان رفته و با علی باقری به صورت غیرمستقیم رایزنی‌‌‌هایی داشته، آیا اکنون پرونده ایران در اختیار شورای امنیت ملی آمریکا قرار دارد؟ می‌‌‌دانیم که در رابطه با پرونده هسته‌‌‌ای ایران اکنون احیای برجام دیگر در دستورکار نیست و طرفین طبق «پلن C »پرونده محدودسازی تنش را دنبال می‌کند که شامل مسائلی چون مساله هسته‌‌‌ای، ‌‌‌ جنگ نفتکش‌‌‌ها و درگیری با محورهای بازدارندگی منطقه‌‌‌ای ایران است.

پرونده هسته‌‌‌ای ایران از آنجایی در زمره بحث محدودسازی تنش قرار می‌گیرد که حجم ذخایر هسته‌ای ایران به حد بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. پس این سوال مطرح است که آیا مک‌‌‌گورک که پروژه کاهش تنش را دنبال می‌کند، پرونده هسته‌‌‌ای که ذیل آن است را نیز در اختیار دارد؟

پیش از این رابرت مالی، نماینده ویژه امور ایران در وزارت امور خارجه مسوول پرونده هسته‌‌‌ای ایران بود و در مقام بالاتر آنتونی بلینکن وزیر خارجه این پرونده را هدایت می‌‌‌کرد.

اما امروز اگر مک‌‌‌گورک پرونده را در اختیار داشته باشد، ربطی به وزارت خارجه ندارد و با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در شورای امنیت ملی کار می‌کند.

اگر طبق روایت‌‌‌های مطرح شده طرح محدودسازی تنش در اختیار مک‌‌‌گورک باشد آیا تیم وزارت خارجه به‌طور کلی از پروژه کنار گذاشته شده است؟

در این گزارش گفت‌وگو با دو کارشناس به بررسی این پرسش که پرونده ایران در آمریکا کجاست، پرداخته است.

مالی خیلی لیبرال است

کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در پاسخ به اینکه آیا پرونده ایران امروز دست وزارت خارجه است یا شورای امنیت ملی آمریکا، گفت: «در خصوص اینکه چرا حضور مالی کمرنگ شده فقط می‌توان برخی حدس و گمان‌‌‌ها زد و چیزی از داخل آمریکا شنیده نشده است. خط‌مشی رابرت مالی و تمرکزی که بر احیای برجام داشت از دو جهت قابل بررسی است؛ نخست اینکه مالی بر احیای برجام متمرکز بود که به نتیجه نرسید و مساله دیگر اینکه به نظر می‌رسد شورای امنیت ملی رویه متفاوت‌‌‌تر و تندتری را در این مدت دنبال کرده است.»

وی افزود: «در چنین شرایطی وقتی احیای برجام در عمل منتفی شده و حتی قرارداد مکتوب موقت هم عملیاتی نشد و در نهایت به یک تفاهم رسیدند، این تفاهم خارج از محدوده و چارچوب برجام که مبنای کار مالی بوده قرار دارد. این تفاهم نوعی توافق ضمنی، امنیتی و عام است.

یعنی طیفی از مسائل شامل مسائل امنیتی، بالا نگرفتن بحران در سوریه و عراق، مسائل مرتبط با خلیج فارس و همچنین بحث‌‌‌های مرتبط با جنگ روسیه و اوکراین و ادعای کمک پهپادی ایران به مسکو را در بر می‌گیرد.»

به گفته احمدی، این موضوعات، موضوعاتی هستند که رابرت مالی در خصوص آنها فعالیت نکرده و وی صرفا در چارچوب احیای برجام کار کرده است.البته بهمن ماه سال گذشته یک هیات بلندپایه از دولت آمریکا به سرپرستی «رابرت مالی» نماینده ویژه این کشور در امور ایران به عربستان سفر کرده و ماموریت چهار روزه‌‌‌ای را از ۱۳ تا ۱۶ ماه فوریه با گروه کاری از شورای همکاری خلیج‌‌‌فارس برگزار کردند؛ مساله پیشبرد استراتژی بازدارندگی یکپارچه دستورکار اصلی مالی در این سفر بود.

احمدی در بخش دیگری از صحبت‌‌‌هایش به واکاوی شخصیت مالی پرداخت و گفت: «از نظر شخصیتی، رابرت مالی روحیه لیبرال دارد و عملکرد، رفتار و سیاستش در قبال خاورمیانه ملایم است. از این رو شاید به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که فردی چون مک گورک که به جریان میانه دموکرات‌ها نزدیک‌‌‌تر است، برای پیگیری پرونده ایران در خصوص کاهش تنش مناسب‌‌‌تر است.»

برجام یک مساله امنیتی شده است

همچنین طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا در این خصوص معتقد است که در این باره تضادی بین این دو وجود ندارد و پرونده برجام و مذاکرات هسته‌‌‌ای همچنان در اختیار وزارت خارجه آمریکاست.

غلامی توضیح داد: «آنگونه که نشریه آکسیوس گزارش داده سفر برت مک‌‌‌گورک به عمان و رایزنی با مقامات ایرانی برای برجام نبوده و در حوزه بازدارندگی بوده است. به این مفهوم که یک مقام امنیتی از طرف آمریکا به عمان سفر کرد و به صورت غیرمستقیم با یک مقام ایرانی رایزنی کرد تا خطوط امنیتی دو کشور مشخص شود.

همچنین خطوط قرمز مشخص نیز تعیین شود و از طرفین درخواست شود که به این خطوط قرمز احترام بگذارند.» به گفته این کارشناس، سفر مک‌‌‌گورک به عمان و دیدارش با مقامات ایرانی نشان‌دهنده این است که در عمان مباحث در خصوص موضوع هسته‌‌‌ای نبوده و صرفا در خصوص مباحث امنیتی بوده است.

وی تاکید کرد که بحث افزایش تنش یک موضوع امنیتی است و یکی از موضوعات فزاینده تنش می‌تواند برنامه هسته‌‌‌ای و فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران باشد.غلامی افزود: «تا دیروز مساله برجام برای آمریکا فقط یک مساله سیاسی بود اما امروز یک پله ارتقا پیدا کرده و تبدیل به یک مساله امنیتی شده است.

بنابراین فردی از شورای امنیت ملی آمریکا به عمان رفت و درباره نگرانی‌های امنیتی با مقامات ایران رایزنی کرد.»این کارشناس بیان کرد که به طور کلی گفت‌وگوهای مقامات ایران با برت مک گورک تضادی با مباحث هسته‌‌‌ای ندارد و مذاکرات هسته‌‌‌ای می‌تواند در کانال خود پیش برود.وی تاکید کرد: «آنچه امروز برای آمریکا اهمیت دارد پایین آوردن سطح تنش و منازعه است.»

غلامی در این باره توضیح داد: «عواملی که باعث تنش بین تهران و واشنگتن شده، بسیار فراتر از برجام است و برجام فقط یکی از آنهاست.

موضوع ادعای حمایت ایران از روسیه و ارسال پهپاد و موشک و ارتباط دوباره ایران با برخی گروه‌‌‌های فلسطینی در زمره مسائل امنیتی هستند. همچنین یکی از مواردی که می‌تواند سطح تنش را بالا ببرد، برجام است. فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران اگر از یک حدی فراتر برود، تبدیل به یک موضوع امنیتی می‌شود.

به عنوان مثال اگر غنی‌‌‌‌‌‌سازی ایران ۶۰‌درصد را رد کرده و به ۹۰‌درصد برسد این موضوع دیگر در اختیار وزارت خارجه نیست و به وزارت دفاع، پنتاگون و شورای امنیت ملی آمریکا مرتبط می‌شود.»

وی در نهایت گفت: «بنابراین می‌توان گفت امروز اگر توسعه فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران از حدی فراتر برود احتمالا این مساله در اختیار شورای امنیت ملی آمریکا قرار می‌گیرد و سفر مک ‌‌‌گورک به عمان نیز برای تعیین خطوط امنیتی بوده و نه پیگیری پرونده هسته‌‌‌ای به جای رابرت مالی.»

سعیده سادات فهری