60 درصد کارگران دو شغله هستند!

چرا کارگران در ایران چند شغله می‌شوند؟

در این روزها که بازار اقتصاد ایران دچار نوسانات شدیدی است، کارگران به‌عنوان یکی از اقشاری که به‌طور مستقیم تحت تأثیر تورم و گرانی قرار دارند، بیش از هر زمان دیگری با مشکلات معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آن‌ها که در واقع پایه‌گذاران تولید و تحولات اقتصادی کشور هستند، در زمان تصمیم‌گیری‌های اقتصادی اغلب آخرین کسانی هستند که به وضعیتشان توجه می‌شود. نتیجه این بی‌توجهی، به ویژه در سال‌های اخیر، کاهش روزافزون قدرت خرید و در نهایت تلاش برای یافتن شغل‌های اضافی به‌منظور تأمین حداقل نیازهای زندگی بوده است.

ریشه مشکلات اقتصادی کارگران: عوامل بیرونی و درونی

کارگران در ایران به‌دلیل عدم‌تناسب دستمزدها با تورم، یکی از بیشترین آسیب‌دیدگان بحران‌های اقتصادی هستند. وقتی که قیمت کالاهای اساسی مانند گوجه، تخم‌مرغ و نان به‌شدت افزایش می‌یابد، سفره کارگران کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شود. در چنین شرایطی، حتی ساده‌ترین وعده‌های غذایی همچون «املت» از سفره‌های آنها حذف می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در میان کارگران با درآمد ثابت به‌شدت مشهود است و بسیاری از آنها مجبورند برای تأمین نیازهای خود به شغل‌های دوم و سوم روی بیاورند.

حمید حاجی اسماعیلی، فعال کارگری، در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اشاره می‌کند که مشکلات معیشتی یکی از دلایل اصلی چند شغله شدن نیروی کار در شرایط کنونی است. او همچنین به جنبه فرهنگی این پدیده اشاره کرده و گفته است که این مسئله به‌دلیل ضعف شدید قوانین و عدم نظارت کافی در سطوح بالای مدیریت، به فرهنگی عمومی تبدیل شده است. به‌طور مثال، در کشورهایی که دستمزدها با تورم هم‌خوانی دارند، چند شغله بودن امری غیرطبیعی است، اما در ایران این وضعیت به یک الگوی رایج تبدیل شده است.

چرا شغل دوم و سوم برای کارگران ضرورت پیدا کرده است؟

مشکلات اقتصادی و رشد روزافزون هزینه‌های زندگی باعث شده است که کارگران و حتی کارمندان در ایران، ناچار به پذیرش شغل‌های اضافی شوند. این روند نه تنها باعث کاهش کیفیت زندگی و بهره‌وری کارگران می‌شود، بلکه موجب می‌شود که این افراد وارد بازار کار غیررسمی و فعالیت‌های خارج از شغل اصلی خود شوند. بسیاری از کارگران به‌ویژه در بخش خصوصی، برای جبران کمبود درآمد به شغل‌های دوم و سوم روی می‌آورند که در بسیاری موارد به فعالیت‌های غیررسمی مانند رانندگی، حمل‌ونقل یا دلالی تبدیل می‌شود.

در این میان، بخش دولتی نیز از این پدیده بی‌نصیب نیست. حاجی اسماعیلی معتقد است که یکی از دلایل اصلی چند شغله شدن مدیران و کارمندان دولتی، درآمدهای بالاتر آنها و عدم‌تطابق دستمزدهای آنها با تورم است. مدیرانی که چند شغله هستند، معمولاً از درآمدهایی برخوردارند که به راحتی می‌توانند در چندین شغل فعالیت کنند بدون اینکه نیازی به توجه به کارآیی و تخصص خود داشته باشند. این وضعیت باعث می‌شود که در نهایت چند شغله بودن به‌عنوان یک مزیت در نظر گرفته شود، نه یک مشکل.

ناتوانی در هم‌راستایی دستمزدها با تورم

یکی از بزرگترین چالش‌های موجود در بازار کار ایران، عدم‌تناسب میان حقوق و دستمزدها با نرخ تورم است. در حالی که هزینه‌های زندگی به‌شدت افزایش یافته، دستمزدهای کارگران همچنان ثابت باقی مانده یا افزایش آنها به‌طور قابل توجهی از تورم کمتر است. حاجی اسماعیلی تأکید می‌کند که اگر دولت نتواند دستمزدها را با نرخ تورم هم‌خوان سازد، روند چند شغله شدن نه تنها ادامه خواهد داشت بلکه تشدید خواهد شد.

وضعیت چند شغله‌ها در کشورهای توسعه‌یافته

حاجی اسماعیلی با اشاره به وضعیت کشورهای توسعه‌یافته می‌گوید که در این کشورها، به‌دلیل حمایت از بازار آزاد و ارائه دستمزدهای کافی، نیازی به چند شغله شدن در میان کارکنان نیست. در چنین کشورهایی، کارکنان تنها در یک شغل فعالیت می‌کنند و دستمزدهای آنها به‌اندازه‌ای است که بتوانند هزینه‌های زندگی خود را تأمین کنند. از سوی دیگر، در ایران، پایین بودن دستمزدها و ساختار بیمار اقتصادی باعث شده است که کارکنان و کارگران مجبور به پذیرش چند شغلی شوند.

تأثیرات اقتصادی و اجتماعی چند شغله بودن

با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، نمی‌توان انتظار داشت که کارگران و کارمندان به‌سادگی از شر شغل‌های دوم و سوم خلاص شوند. یکی از مشکلات اصلی که این پدیده به‌دنبال دارد، کاهش بهره‌وری نیروی کار و افزایش نرخ بیکاری است. وقتی افراد مجبورند در چندین شغل مشغول به کار شوند، کیفیت کار و کارآیی آنها کاهش می‌یابد. این مسأله به‌ویژه در بخش خصوصی که غالباً از نیروی کار بیشتری استفاده می‌شود، بیشتر به چشم می‌آید.

نتیجه‌گیری

پدیده چند شغله بودن در ایران نه تنها نشان‌دهنده ضعف‌های اقتصادی است بلکه بیانگر ناتوانی در مدیریت و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کشور است. این مشکل می‌تواند به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی عمیق‌تری منجر شود. تنها راه‌حل مؤثر برای مقابله با این معضل، همسان‌سازی دستمزدها با تورم و ایجاد ساختارهای حمایتی قوی برای نیروی کار است. اگر دولت نتواند این مسائل را حل کند، بحران چند شغله بودن همچنان ادامه خواهد داشت و شرایط زندگی کارگران در ایران روزبه‌روز سخت‌تر خواهد شد.