چرا قیمت دلار ناگهان 40 هزار تومان شد ؟! / رئیس بانک مرکزی چه گفت ؟!

قیمت دلار امروز شنبه ۲۶ آذر برای نخستین بار به بیش از ۳۹ هزار تومان رسید. نرخ ارز طی بیست روز گذشته بالغ بر ۴ هزار تومان افزایش داشته است. به عبارت دیگر، ارزش ریال در این مدت ۱۰ درصد کم شد.

چهار عامل رشد انتظارات تورمی

افزایش انتظارات تورمی از اصلی‌ترین عوامل کنونی رشد دلار است (به وضعیت تراز پرداخت‌ها و  وضعیت پولی نیز در گزارش سه دلیل مهم برای افزایش قیمت دلار اشاره شد). رشد این انتظارات از موارد متعددی نشات می‌گیرد، از انتظار برای کاهش درآمدهای نفتی ایران گرفته (به ویژه پس از تصویب سقف قیمت خرید نفت روسیه توسط اتحادیه اروپا) تا ترس از اجماع بین‌المللی علیه کشور که سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به عربستان آن را وارد فاز جدیدی کرد. همچنین احتمال قطعی گاز پتروشیمی‌ها نیز چشم‌انداز درآمدهای ارزی را تیره‌تر کرده است. در این میان، نگرانی‌هایی که از سال گذشته نسبت به کسری بودجه سنگین دولت در صورت عدم احیای برجام وجود داشت حالا جدی‌تر بروز کرده‌اند. برخی اخبار هم سیگنال افزایش خروج سرمایه از کشور می‌دهند. برای مثال، در شرایطی که بازار مسکن به شدت در حال داغ شدن است و حجم معاملات رو به فزونی، قیمت‌ها در برخی مناطق لوکس‌نشین پایتخت کاهشی بوده است. یک گمانه‌زنی آن است که افرادی که در سال‌های گذشته انبوه ثروت خود را به بازار مسکن مناطق شمالی تهران که بیشتر تحت تاثیر تقاضای سرمایه‌گذاری است برده‌اند، املاک خود را نقد کرده‌اند.

بی‌واکنشی دلار به اظهارات رئیس بانک مرکزی

اما در حالی که نرخ ارز از ۳۹ هزار تومان هم عبور کرده است، به نظر می‌رسد علی صالح‌آبادی رئیس کل بانک مرکزی سیاست روسای سابق این بانک را پیش گرفته است، بی‌توجه به آنکه این سیاست‌ها در گذشته بارها شکست خورده‌اند و خود شخص رئیس کل را نیز بی‌اعتبار کرده‌اند.

دولت سیزدهم افزایش قیمت دلار را چندان به رسمیت نمی‌شناسد. صالح‌آبادی دیروز در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت «در هفته‌های اخیر بازار ارز به‌طور عمده متاثر از انتشار برخی اخبار و شایعات غیرواقعی با نوساناتی مواجه شده و بالا رفته است و این بانک محدودیتی در تامین ارز ندارد».

این نخستین بار نیست که صالح‌آبادی با اشاره بر وضعیت مناسب عوامل اقتصادی موثر بر دلار تاکید دارد که التهاب دلار موقتی است و فروکش خواهد کرد. حال آنکه روند نرخ ارز نشان می‌دهد که این بازار واکنشی به اظهارات صالح‌آبادی نشان نداده است. در دوره ریاست‌های پیشین بانک مرکزی نیز به کرات روسا با اظهاراتی از این دست آن هم در شرایطی که نرخ ارز در اوج التهاب انتظارات تورمی قرار داشته است، به نوعی کارت خود را سوزانده‌اند که موجب شده به اصطلاح حنای آن‌ها دیگر رنگی نداشته باشد. از این رو این نگرانی ایجاد می‌شود که رسیدن دلار به ۴۰ هزار تومان که اکنون تنها ۷۰۰ تومان (کمتر از ۲ درصد) با آن فاصله داریم، اعتبار صالح‌آبادی را زیر سوال ببرد.

ضمن آنکه نگاهی به روند نرخ ارز هم نشان می‌دهد که آنطور که رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید روند صعودی دلار به چند هفته اخیر محدود نمی‌شود. اواسط مرداد بود که اتحادیه اروپا برای خارج کردن مذاکرات برجام از بن‌بست، پیش‌نویس جدیدی از توافق را تهیه کرد و به تهران و واشنگتن فرستاد. اولین واکنش ایران به این پیش‌نویس مورد استقبال غرب قرار گرفت و گفته می‌شد طرفین برخی مواضع سخت خود را کنار گذاشته‌اند. امید به نهایی شدن توافق در آن برهه دلار را تا حوالی ۲۸ هزار تومان پایین کشید. اما اندکی بعد دوباره اختلافات بالا گرفت و دلار روند صعودی را آغاز کرد. با کمرنگ شدن امید به احیای برجام در کنار ناآرامی‌های اخیر کشور، روند صعودی دلار شدت گرفت و در مهر دلار رکود تاریخی خود را با رسیدن به بیش از ۳۳ هزار تومان شکست. شاخص ارزی کشور در هفته‌های بعدی قله‌های بی‌سابقه‌ای را فتح کرد.