زلزله وحشتناک 6 ریشتری به خانه‌های مسکن مهری
اقتصاد100- زلزله ۶ ریشتری، مسکن مهر را به چالش کشید؛ ناکارآمدی سیاست‌های مسکنی و فشار اقتصادی بر خانواده‌ها، باز هم خانه‌دار شدن را برای اقشار کم‌درآمد به رؤیا تبدیل کرد.
زلزله‌ای شدید و تأثیر آن بر مسکن مهر: مردم در بحران
یکی از مهم‌ترین مسائل در بازار مسکن ایران، افزایش مداوم قیمت‌هاست که بر خلاف تصور، هرگز بازگشتی به سطوح پایین‌تر ندارد. برخلاف سایر بازارها که پس از جهش‌های قیمتی با اصلاح نسبی مواجه می‌شوند،
در بخش مسکن این چرخه تقریباً یک‌طرفه است. این موضوع باعث شده تعداد کثیری از اقشار جامعه، به‌خصوص جوانان و خانواده‌های کم‌درآمد، توان مالی برای خرید خانه را از دست بدهند و به اجاره‌نشینی روی آورند. طبق آمارهای سرشماری پنج‌ساله، نرخ اجاره‌نشینی در کشور همچنان روند افزایشی داشته و این آمار نه تنها از فشار اقتصادی بالا بر مردم حکایت دارد، بلکه ناکارآمدی سیاست‌های مسکنی دولت‌ها را نیز آشکار می‌کند.
تلاش‌های انجام‌شده نتوانسته بحران تأمین مسکن برای اقشار ضعیف‌تر را حل کند. این شرایط نیاز به یک نگاه کلان و تطبیق با واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی کشور دارد تا بتوان پاسخی مناسب ارائه داد. قانون حمایت از مسکن محرومان: گامی در گذشته در سال ۱۳۷۲ قانونی برای کمک به مسکن محرومان تصویب شد.
این قانون وزارت امور اقتصادی و دارایی را ملزم می‌کرد تا ۰.۵ درصد از درآمد مشمول مالیات بانک‌ها را به حساب ۱۰۰ امام واریز کند تا مستقیماً صرف ساخت مسکن برای نیازمندان شود. این اقدامات اما به نتیجه مطلوبی نرسید و با گذر زمان ضعف‌هایی در نحوه اجرا و استفاده آن پدیدار شد.
مسکن مهر؛ طرحی با چالش‌های بی‌پایان بر اساس اطلاعات موجود، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تا پایان سال ۱۳۹۵ موفق به ساخت و واگذاری بیش از ۱۲۳ هزار واحد در مناطق محروم و روستایی شد. با این حال، طرح مسکن مهر به‌عنوان تنها پروژه گسترده‌ای که برای رفع مشکل مسکن ارائه شد، به‌دلیل طراحی ناپخته و ضعف‌های ساختاری، مشکلات متعددی را برای دولت و ساکنین ایجاد کرد.
دولت یازدهم و دوازدهم با هدف کاهش تصدی‌گری دولتی در این حوزه، طرح‌هایی مانند مسکن اجتماعی را پیشنهاد دادند که اجرای آن با پیچیدگی‌هایی همراه شد. اقداماتی مانند اعطای وام به مسکن اولی‌ها و کاهش نرخ سود تسهیلات نیز هنوز پاسخی قطعی به این بحران نداد. اقساط بالای یک‌میلیون تومان برای خرید خانه باعث شد که این وام‌ها نیز تنها درصد اندکی از مشکلات جوانان را حل کنند.
مشکلات مسکن مهر؛ خانه‌هایی بدون متقاضی یکی از ضعف‌های بزرگ مسکن مهر، وجود واحدهای بدون متقاضی بود. این در حالی است که طرح مذکور با هدف تأمین نیاز اقشار کم‌درآمد آغاز شد، اما هزاران واحد خالی نشان‌دهنده عدم شناخت صحیح از خواسته‌های واقعی مردم است. حتی اعطای کمک‌های بلاعوض ۷ میلیون تومانی نیز نتوانست این موضوع را تغییر دهد. این مسئله نشان داد که علاوه بر اتلاف منابع مالی، تطابق ناکافی این خانه‌ها با نیازهای اقشار هدف، مانع موفقیت طرح شد.
طرح‌های جایگزین؛ از مسکن اجتماعی تا شکست‌های مکرر در قالب طرح مسکن اجتماعی، برنامه‌ریزی شده بود تا به بخش خصوصی و خیرین، تسهیلات ارزان‌قیمت ارائه شود. این تسهیلات شامل وامی ۱۰۰ میلیون تومانی با سود ۷ درصد بود که سازندگان را موظف می‌کرد حداقل ۴۰ درصد از واحدها را به اقشار کم‌درآمد اجاره دهند. اما مثل بسیاری از طرح‌های دیگر، این مدل نیز از مرحله اجرا فراتر نرفت.
سرشماری سال ۱۳۹۵ نشان داد که تعداد مستاجران نسبت به پنج سال قبل افزایش یافته و این موضوع ضعف تلاش‌ها برای رفع بحران مسکن در ایران را تأیید کرد. نبود برنامه‌ریزی درست و توجه به واقعیت‌های زندگی مردم، همچنان به عنوان یک حلقه گمشده در سیاست‌های مسکنی کشور باقی مانده است.
