پشت پرده حرکت جنجالی ترکیه علیه ایران!
اقتصاد 100- ترکیه با بهره‌گیری از تغییرات ژئوپولیتیکی جدید پس از سقوط دولت سوریه در سال ۲۰۲۴، در تلاش است تا نقش خود را در کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی تقویت کند و ایران را در منطقه به چالش بکشد.
در سال ۲۰۲۴، با سقوط دولت بشار اسد، منطقه وارد مرحله‌ای جدید از جنگ کریدوری شد که در آن، ایران برای بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های ترانزیتی خود نیازمند تحرکات اساسی بود. سوریه، به عنوان یکی از کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، از موقعیتی استراتژیک در کریدورهای بین‌المللی برخوردار است. اما سقوط دولت سوریه و تخریب زیرساخت‌های این کشور، پیامدهای جدی بر معادلات تجاری و ترانزیتی منطقه گذاشت.
حملات به بندر لاذقیه و تبعات آن
پس از سقوط دولت سوریه، بندر مهم و استراتژیک لاذقیه هدف حملات متعدد رژیم صهیونیستی قرار گرفت. این حملات که با هدف کاهش نقش سوریه در کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی انجام شد، باعث شد بندر لاذقیه عملاً کارایی خود را از دست بدهد. با این اتفاق، بنادر رژیم صهیونیستی به مراکز اصلی لجستیکی دریای مدیترانه شرق بدل شدند.
انفجار بندر بیروت و کاهش رقابت در منطقه
چهار سال قبل از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، بندر بیروت نیز به دلیل انفجاری مهیب آسیب دید. با کاهش ظرفیت این بندر، میزان رقابت آن در مقایسه با سایر بنادر منطقه‌ای به شدت افت کرد. این نیز به نوبه خود باعث تقویت جایگاه بنادر رژیم صهیونیستی شد.
وابستگی ترانزیتی ایران به ترکیه
با آغاز تحریم‌های گسترده علیه ایران، مسیرهای ترانزیتی مستقیم به اروپا مسدود شد و ترکیه تبدیل به شاهراه اصلی تجارت ایران با اروپا گردید. این وابستگی در طول زمان چالش‌های ژئوپلیتیکی متعددی برای ایران به وجود آورد.
کریدور زنگزور: تهدیدی برای اقتصاد ایران
ترکیه با ایجاد کریدور زنگزور و همراه کردن کشورهای پان‌ترکیسم، در تلاش است تا نقش ایران در مسیرهای ترانزیتی منطقه را محدود کند. این اقدام می‌تواند تبعات منفی بر امنیت، اقتصاد و سیاست ایران داشته باشد. از این رو، ایران نیازمند کاهش وابستگی ترانزیتی به ترکیه و ایجاد مسیرهای جایگزین است.
کریدور خلیج‌فارس-دریای سیاه: ابتکار ایران برای تجارت با اروپا
برای رفع این وابستگی، ایران در سال ۲۰۱۶ طرح کریدور خلیج‌فارس-دریای‌سیاه را مطرح کرد. این کریدور، از جنوب ایران به ارمنستان متصل می‌شود و سپس از طریق بنادر گرجستان به دریای سیاه می‌رسد. محموله‌ها از آنجا به بنادر بلغارستان و در نهایت به اتحادیه اروپا منتقل می‌شوند. این مسیر می‌تواند نقش حیاتی در کاهش وابستگی ایران به ترکیه ایفا کند.
دو کریدور بین‌المللی ایران: شمال-جنوب و خلیج‌فارس-دریای‌سیاه
ایران می‌تواند با فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب (INSCT) و کریدور خلیج‌فارس-دریای‌سیاه (ITC) جایگاه خود را به عنوان یکی از مراکز اصلی ترانزیتی جهان تقویت کند. بهره‌برداری از این دو مسیر، ضمن کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیکی، به ایران اجازه می‌دهد تا از موقعیت جغرافیایی خود بهترین استفاده را ببرد.
کریدور مسیر اصلی ویژگی‌ها| شمال-جنوب (INSCT) | ایران، روسیه، هند | کاهش زمان و هزینه ترانزیت به اروپا و آسیای مرکزی |
| خلیج‌فارس-دریای سیاه (ITC) | ایران، ارمنستان، گرجستان، بلغارستان | دفع وابستگی به ترکیه و اتصال به اتحادیه اروپا |
نتیجه‌گیری
تحولات ژئوپلیتیکی اخیر در منطقه نشان‌دهنده‌ی اهمیت راهبردی کریدورهای ترانزیتی برای ایران است. تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی و کاهش وابستگی به مسیرهای ترکیه‌ای، می‌تواند جایگاه ایران را در اقتصاد بین‌المللی و تجارت جهانی بهبود بخشد. کریدورهای شمال-جنوب و خلیج‌فارس-دریای سیاه به عنوان مسیرهای استراتژیک، این امکان را فراهم می‌کنند که ایران ضمن مقابله با تهدیدهای منطقه‌ای، مسیرهای جدیدی برای توسعه اقتصادی خود ایجاد کند.
