تا 10 اسفند منتظر این واریزی ویژه و بزرگ باشید

بر اساس مصوبه اخیر دولت، مبلغ یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به منظور پرداخت کالابرگ و یارانه‌های ویژه اختصاص یافته است. این تصمیم شامل تخصیص کالابرگ ۵۰۰ هزار تومانی به سه دهک کم‌درآمد و ۳۵۰ هزار تومانی به چهار دهک متوسط خواهد بود.

تاریخچه کالابرگ در اقتصاد ایران

کالابرگ به عنوان یکی از ابزارهای حمایتی دولت برای بهبود معیشت خانوارها، سابقه‌ای دیرینه در ایران دارد. در دهه ۶۰ و ۷۰، دولت به دلیل شرایط جنگی از کالابرگ یا کوپن برای تامین اقلام اساسی با قیمت‌های مناسب استفاده کرد. این روند تا اواسط دهه ۸۰ ادامه داشت. سازوکاری که دولت‌ها از آن برای برطرف کردن حداقل نیازهای معیشتی خانوارها بهره می‌بردند.

با وجود مزایای این طرح، برخی منتقدان به ایجاد فضای واسطه‌گری در معاملات کالابرگ اشاره داشتند. به اعتقاد آنها، چنین طرح‌هایی با وجود ارائه یارانه، ممکن است زمینه‌ساز فعالیت واسطه‌ها شود.

چشم‌انداز کالابرگ الکترونیکی

در سال‌های اخیر، استفاده از کوپن کاغذی جای خود را به کالابرگ الکترونیکی داد. این تحول با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در اواخر دهه ۸۰ آغاز شد، زمانی که ماهانه مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به حساب سرپرستان خانوارها واریز می‌شد. اما با افزایش تورم در اواخر دهه ۹۰، دولت و مجلس به سراغ ارائه یارانه‌های کالایی به جای پول نقد رفتند.

از اردیبهشت ۱۴۰۱، طرح «توزیع عادلانه یارانه‌ها» به اجرا درآمد و طی آن، سه دهک پایین درآمدی مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و دهک‌های چهارم تا نهم مبلغ ۳۰۰ هزار تومان دریافت کردند. این اقدام با هدف مردمی‌سازی توزیع یارانه‌ها صورت گرفت و طی مدت کوتاهی، برنامه تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ الکترونیکی در دستور کار قرار گرفت.

سرانجام از خرداد ۱۴۰۲، طرح جدید کالابرگ الکترونیکی برای تامین اقلام ضروری خانوارها طراحی گردید که شامل ۱۱ قلم کالای اساسی نظیر گوشت، برنج، شیر و روغن بود. در این طرح، یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی نیز به افرادی که بخشی از یارانه‌شان صرف این اقلام می‌شد، اختصاص یافت.

چالش‌های توقف کالابرگ الکترونیکی

در بهمن ۱۴۰۲، مرحله جدیدی از این طرح تحت عنوان «فجرانه» آغاز شد که شرط خرید ۲۰۰ هزار تومانی از یارانه حذف و مبلغ یارانه به ۲۲۰ هزار تومان افزایش یافت. در این مرحله، سبدی شامل ۱۱ قلم کالای اساسی با قیمت مبنای سال ۱۴۰۱ ارائه شد. اما به دلیل عدم تخصیص منابع کافی در لایحه بودجه ۱۴۰۳، اجرای این طرح متوقف گردید.

یکی از دلایل مهم توقف این برنامه، مشکلات تخصیص بودجه و افزایش نرخ ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی بود. پیشنهاد دولت برای افزایش نرخ ارز ترجیحی از ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان نیز با مخالفت مجلس روبرو شد و این امر ادامه طرح را به تعویق انداخت.

برنامه کالابرگ در دو فاز جدید

به دستور رئیس‌جمهور، طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف جبران افزایش قیمت کالاهای اساسی و تامین نیازهای روزمره خانوارها دوباره در دستور کار قرار گرفته است. این طرح که شامل ۱۵ قلم کالای اساسی خواهد بود، قرار است در دو مرحله تا پیش از عید نوروز و ماه رمضان اجرایی شود.

رئیس مجلس و سایر مسئولان نیز بر ضرورت اجرای این طرح برای دهک‌های پایین درآمدی تاکید کردند. به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه، اقدامات لازم برای شروع این برنامه در حال انجام است و انتظار می‌رود قبل از شروع ماه رمضان عملیاتی شود.