سرنوشت شیشه عمر ایران در دستان امارات!

بندر استراتژیک جبل علی، یکی از مهم‌ترین قطب‌های تجاری جهان به شمار می‌آید که نقش چشمگیری در چرخه تجارت بین‌المللی بازی می‌کند. این بندر مدرن که در سال ۱۹۷۷ تأسیس گردید، با وسعتی بالغ بر ۴۶ کیلومتر مربع و تجهیزات پیشرفته، توانسته جایگاه بی‌بدیلی در صنعت حمل‌ونقل دریایی پیدا کند.

این بندر با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه بیش از ۱۹ میلیون TEU، به بیش از ۶۵ بندر در شش قاره متصل است و با ۳۴۰ بندر و مقصد در سراسر دنیا ارتباط دارد. با داشتن ۲۳ اسکله و ۷۸ جرثقیل، از عهده نیاز بزرگ‌ترین کشتی‌های کانتینری برمی‌آید و به نقطه‌ای بی‌رقیب در غرب آسیا تبدیل شده است.

تأثیر منطقه آزاد جبل علی

منطقه آزاد تجاری جبل علی میزبان بالغ بر پنج هزار شرکت از بیش از ۱۳۰ کشور جهان است و حدود ۲۱۰ کارخانه و شرکت صنعتی را در خود جای داده است. این منطقه نه‌تنها موتور اقتصادی امارات متحده عربی محسوب می‌شود، بلکه تأثیر بزرگی بر شبکه تجاری ایران نیز دارد.

نزدیکی جغرافیایی ایران به امارات متحده عربی سبب شده که بندر جبل علی نقشی کلیدی در صادرات غیرنفتی ایران ایفا کند. در برخی موارد، این بندر حلقه اصلی اتصال کالاهای ایرانی به بازارهای جهانی محسوب می‌شود. با توجه به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، امارات نقشی کلیدی در ترانزیت کالاهای ایرانی ایفا کرده است، به‌طوری که طبق آمار گمرک، حدود ۳۰ درصد از صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای خلیج‌فارس از طریق این بندر انجام می‌شود.

چالش‌های وابستگی ایران به بندر جبل علی

همکاری نزدیک ایران با امارات، علی‌رغم مزایای اقتصادی، ریسک‌های مختلفی را برای کشور ما در پی داشته است. برخی از این چالش‌های کلیدی شامل موارد زیر هستند:

• اختلال در فعالیت‌های بندر: در ایام شلوغ، کانتینرهای ایرانی ممکن است از اولویت خارج شوند و این تأخیرها به تجارت خارجی ایران آسیب وارد کند.
• افزایش تنش‌های سیاسی: هرگونه تغییر در روابط سیاسی میان تهران و ابوظبی می‌تواند تأثیر منفی بر گردش کالا و صادرات ایران داشته باشد.

رقابت با بنادر ایرانی

با وجود رقابت بنادر ایرانی همچون بندر شهید رجایی و بندر امام خمینی با بندر جبل علی، اما عوامل مختلف از جمله تحریم‌ها و مدیریت ناکارآمد، سبب کاهش سهم این بنادر از تجارت بین‌المللی شده است. کارشناسان معتقدند که زیرساخت‌ها و خدمات گسترده جبل علی به همراه شرایط تحریم، مانع رشد ظرفیت‌های بنادر ایرانی شده است.

فرصت‌های پیش رو برای ایران

با وجود چالش‌های موجود، بنادر ایران به‌ویژه بندر چابهار پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به قطب حمل‌ونقل منطقه دارند. این بندر به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، ظرفیت‌های بسیاری برای رشد ترانزیت کالاها دارد اما هنوز به مرحله بهره‌برداری کامل نرسیده است. پروژه‌هایی چون توسعه بندر چابهار و راه‌آهن چابهار-سرخس که از سال ۱۳۸۹ آغاز شده‌اند، همچنان نیمه‌تمام باقی مانده‌اند.

به باور فعالان این حوزه، سیاست‌گذاری‌های مناسب و اصلاح فرآیندهای مدیریتی می‌تواند سهم بنادر ایرانی را در تجارت جهانی افزایش دهد. بعلاوه، ایجاد استانداردهایی برای تخصیص بار به اپراتورهای بندری و همکاری با خطوط کشتیرانی بین‌المللی می‌تواند زمینه رقابت بنادر داخلی با نمونه‌های خارجی را فراهم کند.