۹۹ درصد سطح تالاب گاوخونی خشک است

عامل اصلی خشک شدن تالاب گاوخونی که در جنوب شرقی استان اصفهان و در انتهای حوضه آبریز زاینده‌رود قرار دارد در فهرست تالاب‌های کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالاب‌ها (کنوانسیون رامسر) به ثبت رسیده، تامین نشدن حقابه محیط‌زیستی آن در طول دهه‌های گذشته است و آن طور که معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفته است، در طول ۲۲ سال اخیر، به ندرت حقابه قابل قبولی گاوخونی به این تالاب اختصاص پیدا کرده و در سال آبی جاری (یکم مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور ۱۴۰۲) نیز تا کنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی به این تالاب نرسیده است و در ماه‌های اخیر تنها اندکی پساب کشاورزی وارد تالاب شده که حجم آن به گونه‌ای است که نمی‌تواند حتی یک درصد از مساحت تالاب را هم مرطوب نگه دارد. 

روند عدم تخصیص حقابه مورد نیاز به تالاب گاوخونی به علت بارگذاری‌های بیش از حد مصارف آبی در حوضه آبریز زاینده رود بخصوص در بخش‌های کشاورزی و صنعت، در طول دو دهه اخیر ادامه داشته است و این مساله باعث شده که این تالاب در حال تبدیل شدن به یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار در مرکز فلات ایران باشد؛ به نحوی که حتی اخیرا علی محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار، تالاب گاوخونی را از جمله مناطق غبارخیز کشور معرفی کرده است. این در حالی است که به گفته منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، ریزگردهای برخاسته از تالاب گاوخونی علاوه بر استان اصفهان، می‌تواند استان‌های قم، تهران، چهارمحال‌وبختیاری، مرکزی و یزد را نیز تحت تاثیر قرار دهد. 

حقابه تالاب گاوخونی ۱۷۶ میلیون متر مکعب؛ رهاسازی امسال ۸ میلیون 

در چنین شرایطی آخرین وضعیت تالاب گاوخونی و تخصیص حقابه آن در سال آبی جاری را از مجتبی ذوالجودی، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست جویا شدیم و او نیز در پاسخ به ایلنا گفت: تالاب بین‌المللی گاوخونی در دو دهه اخیر از دریافت حقابه‌های زیست‌محیطی که معادل حداقل ۱۷۶ میلیون متر مکعب در سال تعیین شده است، محروم مانده و به سمت خشکیدگی کشانده شده است. در سال آبی جاری نیز از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ با وجود بارش‌های بسیارخوب در سرشاخه‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر سدهای حوضه آبریز زاینده‌رود و همچنین جاری شدن دوماهه رودخانه شور دهاقان به عنوان جریان زیرحوضه و چندین بار رهاسازی آب برای کشاورزان شرق و غرب اصفهان، تاکنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده است. 

وی افزود: در سال آبی جاری به جز دو بار باز کردن کوتاه‌مدت و موقت سد رودشتین در ۳۰ بهمن تا ۸ اسفند ۱۴۰۱ که در مجموع باعث شد حدود ۸ میلیون متر مکعب آب از ایستگاه شاخ‌کنار به تالاب گاوخونی برسد، هیچ جریان آب دیگری به عنوان حقابه به سمت این تالاب رهاسازی نشده است که البته همین حجم آب نیز به دلیل عدم استمرار رهاسازی آن و اقلیم گرم منطقه، بر اثر شدت بالای تبخیر به سرعت از دست رفته است و در حال حاضر عمده لکه‌های مرطوب این تالاب هم خشک شده و هم‌اکنون سطح تالاب گاوخونی به صورت ۹۹ درصد خشک است. 

لزوم اولویت‌بخشی به حقابه‌های محیط‌زیستی با توجه به افزایش ۸۸ درصدی ذخیره سد 

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست با تاکید بر این که تلاش برای احیای رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی به صورت جدی در دستور کار دولت سیزدهم قرار دارد، عنوان کرد: پیگیری‌ها و هماهنگی‌های جدی در سطوح ملی و استانی برای حرکت در این مسیر انجام شده است و کمیته‌های کارشناسی برای تدوین پیش‌نویس طرح جامع احیای زاینده‌رود و گاوخونی شکل گرفته و این طرح به ستاد ملی احیای تالاب‌ها ارجاع شده است؛ اما همچنان برای اجرایی شدن طرح احیای زاینده‌رود و تخصیص حقابه تعیین‌شده توسط سازمان محیط‌زیست به تالاب گاوخونی نیاز به عزم ملی جدی‌تری وجود دارد. 

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به ذخیره کنونی سد زاینده‌رود که بالغ  بر ۶۰۹ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود و نسبت به سال قبل ۸۸ درصد افزایش داشته است، انتظار می‌رود با اولویت‌بخشی به حقابه‌های زیست‌محیطی و با اجرای برنامه مشخص در جدول منابع و مصارف حوضه آبریز زاینده‌رود، بتوان در نیمه دوم سال رهاسازی‌های قابل قبولی را برای تالاب گاوخونی انجام داد و احجام قابل توجهی از آب را به ایستگاه شاخ‌کنار و تالاب تحویل داد؛ بخصوص که تخصیص حقابه تالاب گاوخونی، از جمله ضرورت‌های پیشگیری از تشدید پدیده ریزگردها و فرونشست زمین در استان اصفهان محسوب می‌شود. 

تخصیص کامل حقابه، راهکار اصلی جلوگیری از تبدیل شدن گاوخونی به کانون گرد و غبار 

ذوالجودی همچنین درباره وضعیت غبارخیزی تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرایط کنونی نیز توضیح داد: تالاب گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون گرد و غبار قرار دارد و قطعا با تداوم روند کنونی عدم تخصیص حقابه مورد نیاز به آن، شاهد تبدیل شدن این تالاب ارزشمند به کانون ریزگردها خواهیم بود؛ بخصوص که روند رهاسازی نشدن حقابه کافی به این تالاب در طول بیش از دو دهه ادامه پیدا کرده است و در کنار این مساله، همچنان شاهد برداشت‌های غیرمجاز از رودخانه زاینده‌رود و وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد در حوضه آبریز این رودخانه هستیم. 

معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: فرونشست زمین یکی از اساسی‌ترین معضلات حوضه آبریز زاینده‌رود محسوب می‌شود که تبعات آن حتی از گرد و غبار هم بیشتر است. راهکار اصلی جلوگیری از تشدید این پدیده و همچنین تبدیل شدن گاوخونی به کانون ریزگردها، تخصیص کامل حقابه محیط‌زیستی رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی است، در همین راستا نیز اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان به صورت جدی با شرکت آب‌منطقه‌ای استان وارد مذاکره شده است و امیدواریم بتوانیم بر سر این اصل که طبق قانون بعد از تامین آب شرب، حقابه‌های محیط‌زیستی از حقابه‌های صنعت و کشاورزی در اولویت بالاتری قرار دارد، به تفاهم برسیم. 

وی در پایان تصریح کرد: ما درک می‌کنیم که در شرایط موجود تخصیص کامل حقابه‌های محیط‌زیستی برای وزارت نیرو دشوار است و احتمال دارد این وزارتخانه با کشاورزان و صنایع دچار چالش‌هایی شود، ولی برای برخوردار شدن حوضه آبریز زاینده‌رود و استان اصفهان از محیط‌زیست پایدار، حتما باید تدبیری جدی برای تخصیص حقابه‌های زیست‌محیطی در این حوضه آبریز اندیشیده شود. 

انتهای پیام/