صندوق توسعه ملی در ایران بذل و بخشش شد

 ذبیح الله خدائیان، رئیس سازمان بازرسی کشور روز یکشنبه 24 اردیبهشت ماه با اشاره به تبدیل شدن صندوق توسعه ملی به خزانه دوم دولت‌ ها گفته است: " اولین نکته‌ ای که صندوق توسعه ملی را تاکنون صندوق موفقی نشان نداده است، این است که صندوق توسعه ملی شفافیت لازم را ندارد.
متأسفانه امروز از 150 میلیارد دلار منابع صندوق، تاکنون حدود 100 میلیارد دلار آن را دولت‌ ها برداشته‌ اند. صندوق باید سرمایه‌ ای برای آینده‌ باشد، در حالی که تبدیل به تهدیدی برای آینده شده‌است. جایگاه صندوق توسعه با بانک‌ ها عوض شده است. همچنین صندوق توسعه ملی باید مستقل باشد و در شرایط فعلی که دبیرخانه صندوق در سازمان برنامه و بودجه است، مشخص است که دغدغه سازمان صرفاً تدوین و تنظیم بودجه کشور است و دغدغه‌ ای در خصوص منابع صندوق توسعه ملی ندارد."

حال پرسش این است که آیا صندوقی که قرار بود سرمایه ای برای آینده باشد، به هدف خود رسیده است؟ و یا به گفته رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی کشور چون دانش حکمرانی ما برای اداره صندوق در بین مقامات نقص داشته است، از این بابت صندوق آسیب‌ هایی دیده است و صندوقی که طبق اساسنامه، با کارکرد توسعه‌ ای و صیانتی تعریف شده، در عمل کمتر این چنین بوده و بیشتر در جهت تثبیت بودجه استفاده شده است؟!

در این خصوص گفتگوی رکنا با دکتر بهروز هادی زنوز، اقتصاددان و استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی را بخوانید:

صندوق توسعه ملی در ایران یک خزانه دوم برای دولتمردان شد

دکتر بهروز هادی زنوز در ابتدا گفت: کشورهایی مثل ایران که دارای منابع غنی نفت و گاز بودند و هستند به این فکر افتادند که بالاخره این منابع روزی به اتمام می رسد و نسل های آینده نمی توانند از این منابع برخوردار باشند.
این کشورها به این نتیجه رسیدند که صندوق ذخیره یا صندوق پس اندازی ایجاد کنند و بخشی از درآمدهای اضافی نفت را به این صندوق واریز کنند و این صندوق فقط باید در عرصه بین المللی در بازارهای مالی فعالیت کند.

برای مثال اوراق قرضه ارزی و سهام خریداری کنند و خریدهای مالی کم ریسک داشته باشند که با زیان های زیادی مواجه نشود و نسل های آتی بتوانند از آن بهره مند شوند. این صندوق ها در کشورهای مختلفی مانند کویت، عربستان، امارات متحده، قطر و کشورهای نفت خیز ایجاد شده است.

این اقتصاددان با بیان اینکه این صندوق ها قرار نبود به صورت بانک عمل کنند و یا هر زمان که دولت ها با کسری مواجه شد، پول های صندوق توسعه ملی را تخلیه کنند، گفت: در ایران مثل دیگر مسائلی که ماهیت آن را تخریب می کنیم، صندوقی ایجاد شد که درصدی از اعتبارات آن را به آب و حوزه کشاورزی اختصاص دادند.

بعد از مدتی گفتند مقداری از آن را برای کسری بودجه دولت ها اختصاص دهیم. بعد از مدتی گفتند اعتباراتی از این صندوق به بانک ها داده شود و بانک ها وام ارزی به بخش خصوصی دهند.
بخش خصوصی هم با بهره بسیار کم این وام ها را دریافت کرد و وقتی می خواست به دلار بازپرداخت کند، چون قیمت دلار افزایش یافته بود، دیگر نمی توانستند پرداخت کنند.

بخشی از منابع این صندوق هم برای مخارج دیگر مانند حوزه نظامی و غیره اختصاص یافت و بدین ترتیب صندوق توسعه ملی خزانه دومی شد برای دولت مردها و حاکمیت و بذل و بخشش شد.

این یک خالی بندی کامل است!

هادی زنوز در ادامه افزود: صندوق توسعه ملی در ایران با این مسئله مواجه شد که هم به صورت صندوق اعتباری عمل می کند ، هم به دولت وام می دهد ، هم به امور نظامی می پردازد ، هم به بخش خصوصی وام می دهد و غیره.
مهم تر اینکه از وقتی این صندوق ایجاد شد، کشور ما با تحریم های متعددی مواجه بود و درآمدهای نفتی به شدت کاهش یافت. به طوری که در حال حاضر روزانه 600 هزار بشکه نفت صادر می کنیم و واردکننده گاز هم هستیم و پول مازادی نمانده است که به حساب صندوق واریز شود.

نکته بعدی این است که مجبور شدیم معاملات نفتی را به صورت پایاپای و وعده دار عمل کنیم. برای مثال ما با کشتی نفت را به چین می فروشیم و بعد چین به ما دلار نمی دهد. در بانک مرکزی محاسبه می کنند که 20 الی 30 درصد آن بستگی به سال مربوطه (هر سال قرار است به این مقدار 5 درصد افزوده شود تا به نرخ های بالاتر برسد.) کم می کند و حسابداری به حساب صندوق توسعه ملی می گذارد اما در واقع نه دلاری آمده است و نه دلاری رفته است، لذا حساب صندوق متورم می شود.
برخی هم می خواهند در این شرایط از این صندوق برداشت کنند. یعنی یک خالی بندی کامل! و بعد هم که در صندوق پولی نیست که کسری بودجه را جبران کند از بانک مرکزی استقراض می کنند. بنابراین تورم زا می شود.

صندوق توسعه ملی در ایران به ضد خود تبدیل شده است

این اقتصاددان با بیان اینکه این موضوع در ایران نقض غرض شده است، گفت: صندوق توسعه ملی قرار بود هیئت مدیره مستقل داشته باشد، که ندارد. قرار بود که در بازارهای مالی بین المللی سرمایه گذاری کند که به علت تحریم ها و هر دلیل دیگر سرمایه گذاری نکرده و نمی تواند سرمایه گذاری کند.
قرار نبوده وامی به بخش خصوصی دهد که داده است. قرار نبوده به دولت وام دهد، که داده است و ...

بنابراین آش درهم جوشی شده است که هیچ چیز از آن معلوم نیست و در حال حاضر هم چون نمی توانند موجودی واقعی صندوق را اعلام کنند، آن رقمی هم که می گویند وجود ندارد و فقط جنبه حسابداری دارد و عددهایی است که در دفاتر نوشته شده است.

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به تبعات این موضوع گفت: پیش از این پول نفت به حساب خزانه واریز می شد و از طریق خزانه واحد و از طریق مجاری بودجه ای خرج می شد. مجلس هم یک نظارتی بر عملکرد بودجه دولت داشت و فرض می شد که چون مجلس منتخب مردم است از بیت المال حفاظت می کند.
در حال حاضر که این صندوق ایجاد شد و ته آن را درآوردیم و خالی شده است، ابزاری شده است برای تامین ادامه کسری های بودجه و عملیات فرابودجه ای دولت ها و بخش خصوصی که اوراق قرضه گرفته است و بازپرداخت نمی کند.

صندوق توسعه ملی مثل همه چیز نظام بانکی ما در خدمت رانتجویی، فساد، امور نظامی و غیره است و نه هیچ چیز دیگری، بنابراین به ضد خود تبدیل شده و به جای اینکه توسعه ای باشد، عملکرد ضد توسعه ای پیدا کرده و بحران زا است.

سمیه باغی: رکنا