اصرار به تغییر سال پایه تورم برای عددسازی است؟ / شرایط تورمی مشابه جنگ دوم جهانی

لازم به ذکر است که براساس تصمیم شورای عالی آمار مرجع رسمی نرخ تورم و شاخص های اقتصاد در کشور مرکز آمار اعلام شده بود و پیشتر و از سال 98 به این سو اعلام برخی از گزارشهای آماری از جمله نرخ تورم و شاخص های مربوط به بودجه خانوارهای شهری که توسط بانک مرکزی تهیه می شود، دیگر انتشار عمومی نداشت.

اما همزمان با تعطیلات نوروزی و تاخیر مرکز آمار ایران به یک باره بانک مرکزی اقدام به انتشار ارقام مربوط به تورم کشور کرد. نکته جالب در این گزارش تداوم نرخ تورم بالای 41 درصد از سال 98 به بعد است در حالی که در گزارشهای مرکز آمار ایران به رغم ثبت تورمهای ماهانه بالای 40 درصدی در این دوره زمانی در هیچ یک از سالهای 98 به بعد نرخ اسفند ماه که همان نرخ سالانه تورم است بالای 40 درصد به ثبت نرسیده است.

البته این نکته نیز حائز اهمیت است که نرخ تورم اعلامی از سوی مرکز آمار ایران مربوط به تمامی شهرها و روستاهای کشور بوده در حالی که نرخ تورم بانک مرکزی مربوط به مناطق شهری است که به طور کلی در شرایط معمول نرخ تورم بالاتری از نقاط روستایی کشور در آنها رخ می دهد ولی با توجه به بحران اقتصادی ناشی از رکود تورمی در بسیاری از نقاط روستایی رشد قیمتها بسیار شدید بوده و به همین دلیل تورم نزدیک به مناطق شهری در این نقاط کاملا محسوس است.

به هر شکل به نظر می رسد در این روزهای ابتدای سال 1402 دو اتفاق در فضای دو نهاد اصلی تولید آمارهای اقتصادی کشور در حال رخ دادن است؛ اول آنکه مرکز آمار ایران بازبینی و به روز رسانی شاخص قیمت ها را براساس سال پایه 1400 آغاز کرده که عادی ترین نتیجه در این تغییر سال پایه کاهش نرخ تورم اعلامی خواهد بود، زیرا کاهش فاصله زمانی بین مبداء تا دوره مورد محاسبه میزان تغییرات را کاهش داده و به شکلی منطقی می کند، بنابراین این اتفاق عددسازی نیست.

اتفاق دوم نیز در بانک مرکزی رخ داده است و این بانک بعد از مدتها سکوت آماری، دوباره به اقدام به انتشار آمارهای تولیدی خود در زمینه شاخص های قیمت کرده که باید دید در این زمینه دوباره شاهد ورود شورایعالی آمار خواهیم بود؟ و آیا بانک مرکزی دوباره مجبور به سکوت آماری می شود؟

یکی از دلایل ورود پیشتر شورایعالی آمار و سکوت آماری بانک مرکزی جلوگیری از دوگانگی آماری بوده، زیرا به دلیل روش های مختلف مورد استفاده در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی همواره آمارهای منتشره از سوی این دو نهاد متفاوت بوده اند. اما این تفسیر هم وجود دارد که اگر مبانی قانونی و استنادی مرکز آمار باشد انتشار یا عدم انتشار آمار بانک مرکزی علی السویه بوده و تنها کاربرد رسانه ای و پژوهشی خواهد داشت. 

اما فارغ از مبانی و نحوه محاسبه آمار، گزارش اخیر بانک مرکزی حاوی نکات جالبی است. یکی از این نکات مقایسه دوره های اوج گیری تورم در ایران است، این گزارش نشان میدهد طی 86 سال گذشته میزان ثبات نرخ تورم سالانه در نرخ بالای 40 درصد در یک دوره چهار ساله بی سابقه بوده است و تنها دوره نزدیک به این وضعیت مربوط به سالهای 1320 تا 1322 می شود، یعنی همزمان با جنگ جهانی دوم که نرخ تورم از 49 درصد تا 110 درصد به ثبت رسیده و این دوره هم فقط 3 سال به طول انجامیده است.

حال باید دید بعداز تکمیل فرایند محاسبات مرکز آمار، نرخ تورم اعلامی برای سال 1401 از سوی مرکز آمار بر روی چه عددی خواهد ایستاد.