فرار اعراب از سایه آمریکا به آغوش شرق

به گزارش گروه اقتصاد کلان و انرژی اقتصاد100 به نقل از اکونومیست، حال و هوای شبه جزیره عربستان آشفته بود. پس از یک افزایش ناگهانی، قیمت نفت در میان رکود کشورهای ثروتمند کاهش یافت. درگیری‌هایی که در منطقه خلیج فارس آغاز شد، عربستان سعودی را نگران حملات به میادین نفتی خود و مشتاق خرید موشک‌های بالستیک برای بازدارندگی رقبای خود کرد. یک شاهزاده جوان و قدرتمند سعودی که با مخالفت آمریکا مواجه شد، به جای آن به چین روی آورد و چین قراردادی محرمانه را امضا کرد تا تسلیحات مورد نظر این کشور پادشاهی را تامین کند.

اگر این داستان حس دژاوو را بر انگیزد جای تعجب نیست. زیرا چهار دهه پیش اتفاق مشابهی افتاده بود و منجر به برقراری روابط چین و عربستان در سال 1990 شد. بسیاری از آن اتفاق امروز بازتاب پیدا کرده است، زیرا شی جین پینگ در 7 دسامبر برای سفر به عربستان سعودی (دومین سفر خود به این پادشاهی)، وارد این کشور شد.

البته همه چیز مشابه نیست. برخلاف دهه 1980، عربستان سعودی و همسایگانش در خلیج فارس در حال حاضر روابط تجاری قوی با چین دارند. سعودی‌ها همچنان با چین به‌عنوان رقیبی برای آمریکا رفتار می‌کنند، آمریکایی که از نظر آنها در دهه گذشته به شریکی غیرقابل اعتماد تبدیل شده است.

با روابط اقتصادی خلیج فارس با چین شروع کنیم که در حال رشد است. انرژی در هسته این روابط باقی می ماند. سال گذشته 51 درصد از واردات نفت چین از کشورهای عربی و چهار پنجم آن از سوی شش کشورهای پادشاهی‌ عضو شورای همکاری خلیج فارس بود. در ماه نوامبر، سینوپک، یک ابرشرکت انرژی دولتی، قراردادی 27 ساله برای خرید گاز طبیعی مایع از قطر امضا کرد که طولانی‌ترین قرارداد گازی تا کنون است.

مؤسسه امریکن انترپرایز، یک اندیشکده در واشنگتن، می گوید از سال 2005، چین قراردادهای سرمایه گذاری و قراردادهای ساخت و ساز بزرگی را با کشورهای عربی به ارزش 223 میلیارد دلار امضا کرده است. از این مجموع، 52 درصد مربوط به شش کشور شورای همکاری خلیج فارس بوده است. سرعت این معاملات در اواخر دهه 2010 افزایش یافت. از آن زمان به دلیل همه‌گیری و رکود، سرمایه گذاری چین در سراسر جهان کند شده است، اما چین همچنان منطقه خلیج فارس را امیدوارکننده می بیند. در نیمه اول سال 2022، عربستان سعودی 5.5 میلیارد دلار از طریق سرمایه گذاری و قراردادهای طرح کمربند و جاده چین دریافت کرد، که بیش از هر کشور دیگری است.

بیشتر سرمایه گذاری چینی ها بر روی انرژی متمرکز است. تجارت نیز نفتی است: واردات چین از منطقه خلیج فارس تقریبا به طور کامل شامل پتروشیمی است. کشورهای حاشیه خلیج فارس مایلند اقتصاد خود را از نفت دور کنند و چین را به عنوان یک شریک کلیدی در این تلاش ببینند. سال گذشته چین پول را به صنعت هتل‌داری در عمان و خودروسازی در عربستان سعودی تزریق کرد. با این حال، سرمایه گذاری غیرنفتی همچنان کند پیش می‌رود.

هیچ کدام از اینها باعث عصبانیت بیش از حد آمریکا نمی شوند. این روابط رو به رشد کشورهای حاشیه خلیج فارس با چین در بخش های استراتژیک است که واشنگتن را نگران می کند: مخابرات، امنیت و به طور فزاینده ای دفاع. اعضای شورای همکاری خلیج فارس جزو مشتریان مشتاق هوآوی، ابرشرکت مخابراتی که تحت تحریم های آمریکا قرار دارد، محسوب می‌شوند و شادمان هستند که با شرکت هایی مانند سنس‌تایم، یک شرکت هوش مصنوعی که به دلیل نقشش در جاسوسی از اویغورها در سین کیانگ در لیست سیاه آمریکا قرار گرفته است، تجارت کنند. در ماه سپتامبر، یک شرکت متعلق به صندوق سرمایه گذاری دولتی عربستان سعودی، سرمایه گذاری مشترکی به ارزش 207 میلیون دلار با سنس‌تایم برای ساخت یک آزمایشگاه هوش مصنوعی در این کشور اعلام کرد.

چین همچنین پهپادهای مسلحی را به امارات متحده عربی فروخته است که از آنها در میدان های جنگ در سراسر منطقه استفاده می‌شود. در ماه مارس یک شرکت سعودی قراردادی را با یک ابرشرکت دفاعی دولتی چین برای تولید پهپاد در این کشور امضا کرد. جاسوسان آمریکا می گویند چین به عربستان سعودی در ساخت موشک های بالستیک نیز کمک می کند.

ماه گذشته در نشست منامه، یک رویداد امنیتی سالانه در بحرین، مقامات آمریکایی با هشدارهایی ظاهر شدند. برت مک‌گورک، مشاور رئیس‌جمهور آمریکا در خاورمیانه، گفت: «همکاری رو به رشد با چین در منطقه، سقفی بر روابط با آمریکا خواهد گذاشت.» یکی دیگر از مقامات تنش در روابط، به ویژه بر سر ایران را تایید کرد.

آقای شی احتمالا با مجموعه ای از معاملات سرمایه گذاری بزرگ از عربستان به خانه باز خواهد گشت. او در 8 دسامبر با رهبران عربستان سعودی، از جمله محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل، دیدار می‌کند، سپس در نشستی با رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس شرکت خواهد داشت و با شخصیت‌هایی از سراسر جهان عرب دیدار خواهد کرد.

مقامات سعودی اصرار دارند که هیچ یک از اینها به منزله توهین به آمریکا نیست: آنها می گویند چین کشور مهمی است و عربستان با آن چنین رفتار می کند. با این حال، تیم بایدن روابط پیچیده ای با عربستان سعودی داشته است و چین را رقیب اصلی خود می داند. استقبال بی‌نظیر از آقای شی (بر خلاف استقبال سرد از بایدن) به مذاق واشنگتن خوشایند نخواهد بود.

به طور پنهان، مقامات کشورهای حاشیه خلیج فارس می گویند از آمریکا که سیاستش نامنسجم به نظر می رسد خشمگین هستند. سه رئیس‌جمهور متوالی درباره کاهش نقش آمریکا در خاورمیانه صحبت کرده‌اند، اما نمی‌خواهند قدرت‌های دیگر با خروج از این کشور نفوذ زیادی پیدا کنند.

شورای همکاری کشورهای خلیج فارس از اینکه آمریکا به اندازه کافی برای محافظت از آنها در برابر ایران که چین سال گذشته یک «مشارکت راهبردی» 25 ساله با آن امضا کرد کاری، انجام نداده است گله می کنند. بیشتر نفت صادر شده از بنادر ایران، برخلاف تحریم های آمریکا، به پالایشگاه های چین راه پیدا می کند. با این حال، او تمایلی به استفاده از آن برای اعمال فشار بر ایران ندارد.

حاکمان کشورهای حاشیه خلیج فارس که به دلیل افزایش قیمت نفت تقویت شده اند، احساس قاطعیت می کنند: آنها فکر می کنند این لحظه آنهاست که از زیر سایه آمریکا خارج شوند. آقای بایدن باید نقش بزرگتر چین در منطقه را بپذیرد. اما هر دو طرف باید بدانند که اکنون مانند دهه 1980، چین نمی تواند به طور کامل جایگزین آمریکا در خلیج فارس شود.

پایان پیام