برنج در دیگ سلف‌خَرها می‌جوشد / دولت هم پول خرید برنج ایرانی ندارد

اگر چه خرید توافقی برنج همواره در دستور کار دولتها قرار گرفته بود، اما در دولت سیزدهم این نرخ به خرید تضمینی با رویکرد کشت قرار دادی تغییر وضعیت داد، تغییری که نه تنها عملیاتی نشد بلکه، همان نرخ خرید توافقی هم به دلیل عدم تأمین منابع مالی دولت با شکست مواجه شده است، نشان به نشان که در تیر ماه 500 هزار تن برنج در استان‌های شمالی کشور به دلیل نبود منابع مالی از سوی دولت در انبارها دپو شده است.

وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم در اواخر اسفند سال 1400، مصوبه اصلاح قانون خرید تضمینی برنج داخلی با رویکرد کشت قراردادی را ابلاغ کرد. اما این مصوبه هرگز رنگ عملیاتی را به خود نگرفت و علت آن کمبود منابع مالی دولت و تعیین نرخی کمتر از هزینه های انجام شده توسط شالیکاران بوده است. اینجاست که دلالان و واسطه‌ها با سؤاستفاده از این وضعیت بازار برنج را نابسامان کرده‌اند.

خبرها حاکی از آن است که  انبارهای نگهداری برنج داخلی مملو از این محصول بوده است و کشاورزان همچنان نتوانسته‌اند 50 درصد از برنج تولید شده در سال گذشته خود را بفروشند، این در حالی است که کشت برنج در شمال کشورمان به پایان رسیده است و در اواخر تابستان شاهد برداشت این محصول هستیم.

از طرف دیگر از اواخر خردادماه تا اواخر تیرماه شاهد کشت برنج در مناطق جنوبی کشور همچون خوزستان، فارس و بخش‌هایی از اصفهان هستیم که این نوع برنج نیز در اواخر مهرماه و اوایل آبان ماه برداشت می‌شود.

دولت خرید تضمینی و توافقی ندارد

مسیح کشاورز، دبیر انجمن تولیدکنندگان و وارد کنندگان برنج در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع رسانی« اقتصاد 100» توضیح می‌دهد: خرید تضمینی برنج به این صورت است که مبلغی برای هرکیلوگرم برنج توسط وزارت جهاد کشاورزی تعیین و از کشاورز خریداری می‌شود اما طی سال‌های اخیر خرید تضمینی برنج توسط دولت صورت نمی‌گیرد چون دلالان و واسطه‌ها بسیار بالاتر از قیمت پیشنهادی دولت، برنج را از کشاورزان جذب می‌کند.

وی افزود: با این حال اما هر ساله شرکت بازرگانی دولتی و سازمان تعاونی روستایی به صورت توافقی مقدار کمی برنج از کشاورزان خریداری می‌کنند به طوری که در سال جاری نیز 2500 میلیارد تومان برای این امر اختصاص یافته که اگر خرید هر کیلو برنج را 50 هزار تومان بدانیم دولت تنها قادر است 50 هزار تن برنج از کشاورزان خریداری کند.

برنج در زمان کشت توسط واسطه‌گر و سلف‌خَر خریداری می‌شود

کشاورز یادآور شد: برنج در زمان کشت توسط واسطه‌گر و سلف‌خَر (پیش خرید نقدی محصولات تولیدی به قیمت معین را سلف خری می‌گویند در این نوع معامله که سلم کاری نیز نامیده می‌شود. بازرگانان خریدار، محصولی را که دهقان چندماه دیگر به دست خواهد آورد از قبل معامله می‌کنند و بابت آن بیعانه‌ای به او می‌دهند و تعهد می‌گیرند که کالا به بهایی ارزانتر از بازار تحویل داده شود.)خریداری می‌شود.

کشاورز خاطرنشان کرد: با این حال هیچ خبری در حال حاضر از خرید توافقی دولت از کشاورزان مخابره نشده است.

وی در خصوص ذی نفعان خرید توافقی برنج توسط بخش خصوصی و دولتی تاکید کرد: بطور طبیعی کشاورزانی که تا پیش از آن محصول خود را به دلالان و سلف‌خَرها می‌فروختند برندگان واقعی این طرح هستند هر چند بخش خصوصی نیز از این امر سود خواهد برد.

وضعیت تولید برنج

میزان تولید برنج در سال زراعی گذشته به 2 میلیون و 400 هزار تن رسید، با این حال با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای جهان  به افزایش ذخایر استراتژیک کالاهای اساسی خود روی آورده‌اند، وزارت جهاد کشاورزی نیز با واردات یک میلیون و 780 هزار تن برنج به ارزش حدود 2 میلیارد و 200 میلیون دلار، رکورد واردات این کالای اساسی را شکست.

هم اکنون طبق آنچه آمار‌های مرکز آمار مؤید آن است مصرف سرانه هر ایرانی ۳۶ کیلوگرم است که در این صورت باید سالانه ۳‌میلیون‌و ۶۰ تن برنج برای مصرف ۸۵‌میلیون ایرانی تأمین شود، این در حالی است که کارشناسان معتقدند ۴۲ کیلوگرم میزان مصرف سرانه درست برنج در کشورمان است که سالانه برای تأمین نیاز جمعیت کشور باید ۳‌میلیون‌و ۵۷۰‌هزار تن در کشور تأمین شود. با توجه به تولید ۲‌میلیون‌و ۴۰۰‌هزار تن برنج در کشور باید بیش از یک‌میلیون تن از این محصول از طریق واردات تأمین شود.

گیلان با ۲۲۰‌هزار هکتار اراضی، مازندران با ۲۱۴‌هزار هکتار، گلستان با ۱۰۰‌هزار هکتار و خوزستان با ۱۸۰‌هزار هکتار عمده‌ترین تولیدکنندگان برنج کشور هستند که البته در ۱۵استان دیگر در مجموع ۹۰‌هزار هکتار کشت برنج وجود دارد، با این حال، اما حدود ۷۷‌درصد مربوط به استان‌های شمالی (گیلان، مازندران و گلستان) بوده است، به طوری که در سال جاری ۳۲‌درصد مربوط به استان مازندران، ۲۶‌درصد گیلان، ۱۸‌درصد خوزستان، ۱۵‌درصد گلستان و ۸‌درصد مربوط به سایر استان‌های کشور است.