رویای دلارزدایی / حاجی زاده نوشت

اگرچه بعید است که دلار در کوتاه مدت جایگاه خود را از دست بدهد، اما ارزش آن را دارد که به روند بالقوه دلارزدایی نگاه کنیم و در نظر بگیریم که کاهش سلطه دلار چه معنایی برای سیستم مالی جهانی دارد.

دلارزدایی به کاهش تأثیر دلار آمریکا بر اقتصاد سایر کشورها اشاره دارد. حتی در شرایطی که کشورها قصد دارند وابستگی خود را کاهش دهند، دلار همچنان پرمخاطب ترین ارز ذخیره است و برای انجام تجارت بین المللی ضروری است.

واکنش‌ها در برابر دلار تشدید شده است زیرا ایالات متحده قدرت اقتصادی خود را در پاسخ به جنگ اوکراین افزایش می‌دهد.

در بازه ای بیش از یک قرن، دلار آمریکا به عنوان برترین ارز ذخیره جهان که توسط بانک های مرکزی در سراسر جهان برای ذخیره ارزش و انجام تجارت بین المللی نگهداری می شود، از مزیت برخوردار بوده است. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، دلار آمریکا تا سه ماهه اول سال 2023، 59 درصد از ذخایر ارزی تخصیص یافته را به خود اختصاص داده است. این میزان بسیار بالاتر از یورو با کمتر از 20 درصد و ین ژاپن با حدود 5 درصد است.

اگرچه شکی وجود ندارد که همچنان در صدر قرار دارد، اما سهم دلار از ذخایر ارزی تخصیص یافته طی چند دهه گذشته کاهش یافته است، از بیش از 70 درصد در سال ۲۰۲۱ کاهش دلار باعث شده است که برخی از کارشناسان این سوال را مطرح کنند که آیا ممکن است دلارزدایی را تجربه کنیم؟

کشورهایی که قصد کاهش نفوذ دلار بر اقتصاد خود را دارند، ممکن است رویکردهای مختلفی برای فرار از سایه دلار را اتخاذ کنند.، بانک های مرکزی به یک ارز ذخیره جایگزین نیاز دارند که همچنان به آنها اجازه می دهد تا سیستم مالی محلی خود را تقویت کنند و در تجارت بین المللی شرکت کنند.

سوال اصلی این است: کدامیک از ارزها در صورت وجود، برای نگهداری به عنوان ذخایر رسمی برای بانک های مرکزی مناسب هستند؟ جایگزین های سنتی دلار، اسعار یورو، ین و پوند انگلیس  است. با این حال، همانطور که صندوق بین المللی پول خاطرنشان می کند، این ارزها سهم خود را از تخصیص ذخایر متناسب با کاهش دلار افزایش نداده اند.

چین به عنوان محرک دلارزدایی وارد عمل شده و قصد دارد رنمینبی خود را به عنوان ارز ذخیره قرار دهد. اگرچه بانک‌های مرکزی دارایی‌های رنمینبی خود را افزایش داده‌اند، سهم این ارز از ذخایر جهانی کمتر از 2.5 درصد است افزایش ذخایر رنمینبی حدود یک چهارم کاهش تخصیص دلار را به خود اختصاص داده است و روسیه در حال حاضر تقریباً یک سوم کل ذخایر ارز چین را در اختیار دارد.

در میان تردیدها در مورد دوام رنمینبی عنوان ارز ذخیره از جمله حساب های سرمایه بسته چین و کنترل بر نرخ ارز کشورها ذخایری را به ارزهای اقتصادهای کوچکتر تخصیص داده اند. حدود سه چهارم تغییر ذخایر از دلار آمریکا به سمت ارزهای ذخیره غیرسنتی از جمله دلار استرالیا، دلار کانادا، کرون سوئد و وون کره جنوبی رفته است. جایگزین دیگر این است که بانک های مرکزی ذخایر خود را به طلا نگهداری کنند و کشورهای سراسر جهان دقیقا این کار را انجام می دهند . براساس گزارش شورای جهانی طلا، تقاضای بانک مرکزی برای طلا در سال 2022 به 1136 تن افزایش یافت که نسبت به سال قبل 152 درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح از سال 1950 رسید.

اثرات دلارزدایی

علیرغم کاهش سهم آن از کل دارایی های بانک مرکزی، دلار آمریکا همچنان ارز ذخیره برتر باقی مانده است. تعیین کمیت دور شدن پایدارتر از دلار برای سیستم مالی جهانی دشوار است.

اگر دلار جایگاه خود را در بالای پشته ارزی از دست بدهد، اثرات آن بر اقتصاد ایالات متحده احتمالاً چشمگیر خواهد بود. هزینه های وام در ایالات متحده ممکن است افزایش یابد و دسترسی به سرمایه را دشوارتر و انجام تجارت در کشور را گران تر کند. در شرایطی که دلار دیگر پادشاه نیست، بازار سهام ایالات متحده نیز ممکن است دچار افت ارزش شود.

شاید مهمتر از آن، ایالات متحده مدتهاست که به نقش دلار به عنوان یک ارز ذخیره برای حمایت از کسری های بزرگ در مخارج دولت و تجارت بین المللی وابسته بوده است. اگر بانک‌های مرکزی در سراسر جهان دیگر نیازی به پر کردن خزانه‌های خود با دلار احساس نمی‌کردند، احتمالاً ایالات متحده این انعطاف‌پذیری را از دست می‌داد.

آیا دلارزدایی در حال حاضر اتفاق می افتد؟

حداقل در حال حاضر، دلار آمریکا نقش اصلی خود را در سیستم مالی جهانی حفظ کرده است، اما به نظر می رسد روند دلارزدایی در حال افزایش است. بحث دلارزدایی به دلیل جنگ در اوکراین تشدید شده است. از آنجایی که آمریکا قصد دارد با تحریم ها و با مسدود کردن ذخایر ارزی روسیه، درد مالی را به روسیه تحمیل کند ، قدرت تنبیهی دلار به نمایش گذاشته شده است. این ممکن است سایر کشورها را تشویق کند تا به دنبال راه هایی برای دور زدن ارز ایالات متحده باشند.

فراتر از انتقال ذخایر خود به طلا یا ارزهای دیگر، کشورها وابستگی خود به دلار را با کنار زدن ارز ایالات متحده در معاملات بین المللی خود کاهش می دهند. به عنوان مثال، چین هزینه خرید انبوه کالاهای خود از روسیه را با استفاده از رنمینبی به جای دلار پرداخت کرده است و همچنین قراردادهایی برای استفاده از ارز خود در تجارت با عربستان سعودی و برزیل امضا کرده است.

گمانه زنی هایی مطرح شده است که کشورهای بریکس حتی ممکن است ارزی ایجاد کنند که بتواند با دلار برای تسلط بر جهان رقابت کند، اگرچه به نظر می رسد که این گروه هیچ برنامه فوری برای یک ارز مشترک ندارد.

با این حال، شبح دلارزدایی می تواند در حال افزایش باشد زیرا کشورهای بیشتری وابستگی خود را به پول ایالات متحده زیر سوال می برند.

دلارزدایی شامل دور شدن از دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره یا جستجوی راه هایی برای کنار گذاشتن دلار هنگام انجام تجارت بین المللی است. به عنوان مثال، بانک مرکزی ذخایر خود را به ارزهای دیگر یا کشورهایی که تجارت بین‌المللی را با پول خود انجام می‌دهند، به جای اتکا به دلار به عنوان یک واسطه، تغییر می‌دهد.

فرآیند دلار زدایی

کشورها ممکن است به طرق مختلف به دنبال کاهش وابستگی خود به دلار باشند. بانک‌های مرکزی می‌توانند به جای دلار، ذخایر خود را به طلا یا سایر ارزها نگهداری کنند، در حالی که کشورها ممکن است توافقاتی را برای اجتناب از استفاده از دلار در هنگام تسویه معاملات بین‌المللی امضا کنند.

پیامدهای دلارزدایی چیست؟

علیرغم واکنش های شدید علیه آن، دلار همچنان پرفروش ترین ارز ذخیره جهان است. بنابراین، حدس و گمان در مورد پیامدهای بالقوه اقتصاد جهانی به طور قابل توجهی دلارزدایی دشوار است. برای یک چیز، ایالات متحده مزیت هایی را که با داشتن دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی به دست آورده است، از دست خواهد داد.

فواید دلارزدایی چیست؟

دلارزدایی می تواند به یکسان شدن زمینه بازی برای اقتصادهای خارج از ایالات متحده کمک کند، با این حال، کشورها همچنین به داشتن یک ارز باثبات برای نگهداری در ذخایر و انجام تجارت بین المللی وابسته هستند. حداقل در کوتاه مدت، به نظر می رسد هیچ جایگزین مناسبی برای دلار در قلب سیستم مالی جهانی وجود ندارد.

دلایل دلارزدایی

دلارزدایی می تواند به عنوان واکنشی علیه هژمونی پول ایالات متحده تلقی شود. ایالات متحده از سلطه دلار به عنوان ابزاری برای ترویج و اعمال منافع اقتصادی خود در سراسر جهان استفاده کرده است و باعث شده کشورهای دیگر به دنبال راه هایی برای دور زدن ارز باشند.

دلارزدایی، شامل کاهش نفوذ دلار بر اقتصاد جهانی است، برخی از طرفداران قابل توجه از جمله روسای جمهور چین و برزیل را دارد. اگرچه دلار به عنوان برترین ارز ذخیره جهان و یک عنصر ضروری برای تقریباً هر نوع تجارت بین المللی باقی مانده است، تاریخ به ما دلیلی می دهد (فقط از پوند انگلیس بپرسید) تا باور کنیم تسلط دلار برای همیشه ادامه نخواهد داشت.