کشورهای دنیا چگونه شبکه‌های اجتماعی را دروازه‌بانی می‌کنند؟

به گزارش اقتصاد100، فخرالدین آلتون، رئیس اداره ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه، چهارشنبه گذشته، اینستاگرام را به دلیل اقداماتش محکوم کرد.

آلتون پس از انتشار خبر ترور هنیه، از اینستاگرام در شبکه های اجتماعی انتقاد و اظهار کرده بود: این یک اقدام آشکار و آشکار سانسور است. ما به دفاع از آزادی بیان در برابر پلتفرم هایی که در خدمت استثمار و بی عدالتی جهانی هستند، ادامه خواهیم داد. سپس، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات (BTK)، دسترسی به اینستاگرام را در ترکیه مسدود کرد.

انور ابراهیم، نخست وزیر مالزی هم، در پی سانسور و حذف مطالب مربوط به ترور شهید اسماعیل هنیه توسط اینستاگرام، واکنش نشان داد و از شرکت آمریکایی «متا» خواست تا سخنگوی رژیم صهیونیستی نباشد. اما سیاست ها و رفتارهای مغایر با قوانین و ارزش های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی و حتی تهدیدکننده ثبات سیاسی و امنیتی یک کشور از سوی پلتفرم های خارجی، اتفاق کم سابقه ای نیست و اغلب جنجال برانگیز می شود.

با این حال، پلتفرم های شبکه اجتماعی ابزارهای ارتباطی حیاتی برای بیش از ۴.۶ میلیارد نفر در سراسر جهان هستند. محدودیت ها یا ممنوعیت هایی که بسیاری از کشورها، علیه این پلتفرم ها اعمال می کنند، بر نحوه تعامل آنلاین شهروندانشان تاثیر می گذارد. از این رو، بسیاری از دولت ها برای پر کردن خلا پلتفرم های خارجی قانون شکن، به عرضه جایگزین های بومی روی آورده اند.

طبق آمار استاتیستا، حداقل ۷۱ کشور از سال ۲۰۱۵، دسترسی به شبکه های اجتماعی را مسدود یا محدود کرده اند. این محدودیت ها با انگیزه های متفاوتی اعمال شده که منعکس کننده رویکردهای متنوع برای کنترل فضای دیجیتال است.

در ایران، دسترسی به پلتفرم هایی شامل فیس بوک، ایکس، یوتیوب، تیک تاک، توییچ، دیسکورد، ویبو، اسنپ چت، تلگرام، از چند سال گذشته، مسدود شده است. با این حال، پلتفرم اشتراک گذاری ویدئوی آپارات که مشابه یوتیوب است و محتوایی بر اساس هنجارهای فرهنگی منتشر می کند و پیام رسان هایی نظیر سروش، به عنوان جایگزین های بومی، عرضه شده و مورد استقبال کاربران ایرانی قرار گرفته اند.

پایگاه خبری «ترکیش تودی» در پی فیلتر اینستاگرام در ترکیه، در گزارشی به بررسی کشورهایی پرداخته که پلتفرم های خارجی را به دلایل مختلف، مسدود کرده اند و به عرضه جایگزین های بومی اقدام کرده اند. برخی از این کشورها عبارتند از:

چین

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک، «ایکس» (توییتر سابق)، واتس اپ، اینستاگرام، اسنپ چت، یوتیوب، سرویس های گوگل، تیک تاک و بسیاری دیگر از پلتفرم ها.

سابقه: چین از سال ۲۰۰۹ که پلتفرم های بزرگی مانند فیس بوک و «ایکس» را به دنبال ناآرامی ها در منطقه شین جیانگ مسدود کرد، سیستم سانسور دیجیتالی قوی را حفظ کرده است. این اقدام با هدف محدود کردن ارتباطات فعالان و حفظ نظم اجتماعی انجام شد. فایروال بزرگ چین، همچنان یک مانع مهم است و پلتفرم های غربی را با جایگزین های داخلی مانند ویچت، دوین و ویبو، جایگزین می کند که همه آنها به شدت تحت نظارت و ساماندهی هستند. در فضای اینترنت، استفاده از فیلترشکن ها، به استثنای مواردی که توسط دولت کنترل می شود، ممنوع است. اگرچه مناطقی مانند ماکائو و هنگ کنگ درجاتی از خودمختاری دیجیتالی دارند، اما سیاست های ملی چین، نظارت سفت و سخت را حفظ کرده اند.

جایگزین های بومی:

• وی چت: جایگزین واتس اپ و فیس بوک مسنجر شده و یک اپلیکیشن چند منظوره است که برای پیام رسانی، شبکه اجتماعی و پرداخت موبایلی استفاده می شود و به شدت تحت کنترل دولت چین قرار دارد.
• ویبو: مشابه «ایکس» است و به کاربران اجازه می دهد آپدیت هایی را ارسال کرده و در صحبت های عمومی درباره موضوعات عادی شرکت کنند.
• دوین: نسخه چینی تیک تاک است و تحت کنترل های دقیق محتوا قرار دارد که منطبق با معیارهای فرهنگی چین هستند.

کره شمالی

پلتفرم های فیلتر شده: تمام پلتفرم های شبکه اجتماعی غربی، از جمله فیس بوک، «ایکس»، اینستاگرام و یوتیوب.

سابقه: از زمان مسدود کردن رسمی فیس بوک و «ایکس» در سال ۲۰۱۶، کره شمالی دسترسی به اینترنت را به شدت محدود کرده است و تنها به افراد منتخبی مانند مقامات عالی رتبه و دانشمندان اجازه می دهد تحت نظارت دقیق، از آن استفاده کنند. اکثر شهروندان این کشور، اصلا به اینترنت دسترسی ندارند.

کنترل دولتی: کنترل رسانه های کره شمالی، فراتر از شبکه های اجتماعی بوده و رادیو و تلویزیون را در بر می گیرد و یک محیط اطلاعاتی کاملا کنترل شده را تقویت می کند. اینترانت دولتی به عنوان یک جایگزین، عمل می کند و از دسترسی شهروندان به محتوای جهانی جلوگیری می کند.

جایگزین بومی:

• کوانگ میونگ: یک اینترانت دولتی است که دسترسی محدود به وب سایت ها، کتابخانه های آنلاین و سرویس ایمیل مورد تائید دولت را فراهم می کند.

هند

پلتفرم های فیلتر شده: تیک تاک، ویچت، بایدو، یو سی براوزر، «شیر ایت» (Shareit) و ۵۴ اپلیکیشن چینی دیگر از ژوئن سال ۲۰۲۰. پلتفرم های شبکه اجتماعی مانند فیس بوک، «ایکس» و اینستاگرام زیر ذره بین هستند.

سابقه: تیک تاک و اپلیکیشن های چینی دیگر در ژوئن سال ۲۰۲۰ به دلیل نگرانی های امنیتی در پی درگیری های مرزی با چین ممنوع شدند. دولت هند مقررات جدیدی را اجرا کرده است که پلتفرم های شبکه اجتماعی برای اجتناب از ممنوعیت های بیشتر، باید به آنها عمل کنند. پلتفرم هایی مانند فیس بوک، «ایکس» و اینستاگرام با وجود اینکه زیر ذره بین هستند، همچنان قابل دسترس مانده اند.

ترکیه

پلتفرم های فیلتر شده: اینستاگرام از اوت سال ۲۰۲۴. پلتفرم هایی که قبلا مسدود شده بودند، شامل «ایکس»، فیس بوک، یوتیوب، واتس اپ و ویکی پدیا هستند.

سابقه: ترکیه سابقه ممنوعیت موقت شبکه های اجتماعی، به ویژه در دوران ناملایمات سیاسی یا دوره های حساس را داردو تنش مداوم با پلتفرم هایی مانند «ایکس» از سال ۲۰۱۴، نمونه ای از موضع فعال ترکیه در نظارت بر محتوا است. اینستاگرام در اوت سال ۲۰۲۴، در سراسر ترکیه مسدود شد، زیرا پست های مربوط به ترور و شهادت اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت فلسطین حماس، را محدود کرده بود.

موضع دولت: مقامات ترکیه خواستار برخورد منصفانه پلتفرم ها در خصوص نظارت بر محتوا هستند. ممنوعیت اینستاگرام پس از رعایت مقررات ملی لغو خواهد شد.

جایگزین بومی:

• یانی میل: به عنوان جایگزینی برای جی میل و یاهو میل، یانی میل، یک سرویس ایمیل ترکی است که خدمات اینترنتی بومی را مطابق با مقررات ترکیه ارائه می کند.

روسیه

پلتفرم های فیلتر شده: «ایکس»، فیس بوک، اینستاگرام، لینکدین، تلگرام، تیک تاک و بیش از ۱۳ هزار وب سایت از سال ۲۰۱۱.

سابقه: اقدامات نظارتی روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲، تشدید شد و این کشور از یک «رجیستر واحد» برای مسدود کردن محتوایی که افراطی تلقی می شد، استفاده کرد. این موضوع بر بسیاری از وب سایت های غیرسیاسی نیز تاثیر گذاشته است.

پرده آهنین: روسیه با همکاری چین، سیستم هایی را برای جداسازی اینترنت خود از شبکه جهانی ایجاد کرده است که فعالیت دیجیتالی را ساماندهی می کنند.

جایگزین بومی:

• وی کی (وی کُنتاکته) : بزرگترین سایت شبکه اجتماعی روسیه که مشابه فیس بوک بوده و تحت کنترل دولت است.
• اودنوکلاسنیکی (OK.ru): یک شبکه اجتماعی برای ارتباط دوستان و همکلاسی ها بوده و سرویس های ساماندهی شده را به عنوان جایگزینی برای فیس بوک و لینکدین ارائه می کند.
• یاندکس زِن (now Dzen.ru): یک پلتفرم کشف محتوا و وبلاگ نویسی که با یاندکس یکپارچه شده است و جایگزینی برای «مدیوم» و «بلاگر» است. با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی، توصیه های محتوای شخصی سازی شده را ارائه می دهد و تابع قوانین رسانه روسیه عمل می کند.
• تلگرام (استفاده محدود) : برنامه پیام رسانی که رمزنگاری نقطه به نقطه، کانال ها و ربات ها را فراهم می کند. تلگرام توسط پاول دوروف، کارآفرین روسی به عنوان جایگزینی برای واتس اپ، طراحی شد. با این حال، در روسیه نیز با چالش های نظارتی روبرو بود، اما به دلیل ویژگی های حفظ حریم خصوصی، محبوبیت خود را حفظ کرد.
• روتیوب (Rutube): پلتفرم اصلی اشتراک گذاری ویدیو روسیه، مشابه یوتیوب است. به کاربران امکان می دهد ویدئوهایی را که مطابق با مقررات محتوای روسی است، در دسته های مختلف بارگزاری کرده و به اشتراک بگذارند.
• اس فروم (Sferum): یک پلتفرم کنفرانس ویدیویی که برای جلسات مجازی و کار از راه دور، به ویژه در آموزش، استفاده می شود و جایگزینی برای اپلیکیشن های «زوم» و «مایکروسافت تیمز» است.

بنگلادش

پلتفرم های فیلتر شده: اینستاگرام، فیس بوک، واتس اپ، «ایکس»، یوتیوب، تیک تاک و اسنپ چت از اوت سال ۲۰۲۴.

سابقه: بنگلادش سابقه اعمال ممنوعیت های موقت علیه شبکه های اجتماعی، به ویژه در زمان های حساس سیاسی را دارد. دولت این کشور، برنامه نظارت و فیلترینگ مشابه برنامه ایران را با تمرکز بر نگرانی های ایمنی آنلاین اجرا کرده است. اینستاگرام و سایر پلتفرم ها، اخیرا برای حفظ نظم عمومی و کنترل محتوای نامناسب ممنوع شده اند.

اوگاندا

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک و اینستاگرام از سال ۲۰۲۱ فیلتر شده اند. پلتفرم هایی مانند «ایکس»، واتس اپ و یوتیوب در طول انتخابات، با محدودیت های محتوایی روبرو می شوند.

سابقه: مالیات بر شبکه های اجتماعی در سال ۲۰۱۸ با هدف محدود کردن شایعات آنلاین معرفی شد و از کاربران برای دسترسی به اپلیکیشن هایی مانند فیس بوک، توییتر، اینستاگرام و واتس اپ هزینه دریافت می کرد. این اقدام به عنوان سرکوب آزادی بیان مورد انتقاد گسترده قرار گرفت.

ویتنام

پلتفرم های فیلتر شده: ممنوعیت های دوره ای علیه فیس بوک، یوتیوب، لینکدین، اینستاگرام و سرویس های پخش اینترنتی مانند نتفلیکس، هولو و HBO.

سابقه: «دیوار آتش بامبو»، نماد کنترل ویتنام بر محتوای آنلاین است و ممنوعیت های دوره ای علیه شبکه های اجتماعی برای کنترل انتقادات علیه دولت اعمال می شود. شیوه نامه ملی شبکه اجتماعی، محتوای مثبت درباره دولت را تشویق می کند و پلتفرم هایی مانند لینکدین و فیس بوک با ممنوعیت های موقت مواجه شده اند.

جایگزین بومی:

• زالو (Zalo): یک برنامه پیام رسان ویتنامی مشابه واتس اپ و فیس بوک مسنجر که تحت چارچوب قانونی ویتنام، فعالیت می کند.

ترکمنستان

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک، اینستاگرام، «ایکس»، یوتیوب، اسکایپ، وی چت، تلگرام و شبکه های روسی مانند وی کنتاکته و اودنوکلاسینکی از سال ۲۰۰۸.

سابقه: دسترسی به اینترنت محدود است، اکثر شهروندان فقط می توانند از «ترک منت» که یک اینترانت تحت کنترل دولت است، استفاده کنند. شرکت دولتی ترکمن تلکام، اینترنت را در انحصار خود دارد و کنترل دقیق محتوا را اعمال می کند. محیط دیجیتال این کشور به شدت تحت نظارت بوده و پلتفرم های شبکه اجتماعی غربی به طور کامل مسدود شده اند.

جایگزین بومی:

• ترک منت (Turkmenet): اینترانت تحت کنترل دولت که دسترسی به محتوای مورد تایید دولت را فراهم می کند.

بلاروس

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک، تلگرام، یوتیوب، اینستاگرام و سایر کانال های شبکه اجتماعی در جریان ناآرامی های سیاسی از سال ۲۰۰۶.

سابقه: بلاروس از سال ۲۰۰۶ سابقه سانسور اینترنتی را دارد. دولت، رجیستر وب سایت را در وزارت اطلاعات، الزامی کرده و خودسانسوری را در بین شهروندان اعمال می کند. دسترسی به سایت های شبکه اجتماعی، گاهی محدود می شود و بسیاری از گروه ها و کانال ها، غیرقانونی تلقی می شوند.

عربستان سعودی

پلتفرم های فیلتر شده: هیچ پلتفرم بزرگی به طور کامل مسدود نمی شود، اما محتوا به شدت از فیلتر عبور داده می شود، به ویژه آنهایی که مخالف اعتقادات اسلامی هستند. پلتفرم هایی مانند «ایکس» و فیس بوک، رصد می شوند و برخی محتواها، مشمول محدودیت می شود.

نگاه اجمالی: عربستان سعودی، دسترسی به محتوای مغایر با دیدگاه های مذهبی و سیاسی خود را محدود می کند. در حالی که شبکه های اجتماعی همچنان به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند، تحت نظارت دولت هستند.

جایگزین بومی:

• صدی (Sada): یک پلتفرم میکرووبلاگ نویسی است که به عنوان جایگزینی برای «ایکس» طراحی شده است و در آن کاربران می توانند جملات کوتاه را به اشتراک بگذارند و در چارچوبی که با استانداردهای فرهنگی و مذهبی عربستان همسو باشد، فعالیت کنند.

میانمار

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی در زمان ناآرامی های سیاسی.

نگاه اجمالی: میانمار، ممنوعیت شبکه های اجتماعی را برای کنترل اطلاعات در زمان بی ثباتی سیاسی و سرکوب مخالفان اعمال می کند.

جایگزین بومی:

• مای چت (MyChat): یک برنامه پیام رسان است که به عنوان جایگزینی برای پلتفرم های پیام رسانی جهانی، به ویژه واتس اپ طراحی شده است. این برنامه برای رعایت سیاست های دیجیتال میانمار طراحی شده است و ویژگی هایی مانند چت، اشتراک گذاری چند رسانه ای و ارتباطات گروهی را ارائه می دهد.

سوریه

پلتفرم های فیلتر شده: فیس بوک، «ایکس» و سایر پلتفرم های مرتبط با محتوای سیاسی.

نگاه اجمالی: سوریه دسترسی به شبکه های اجتماعی را برای حفظ کنترل بر مسائل سیاسی، محدود کرده است.

کوبا

پلتفرم های فیلتر شده: دسترسی محدود به پلتفرم هایی مانند فیس بوک و «ایکس»، با نظارت سنگین.

نگاه اجمالی: کوبا برای نظارت و محدود کردن مخالفان، کنترل شدیدی بر دسترسی به اینترنت، به ویژه در طول رویدادهای سیاسی، اعمال می کند.

جایگزین بومی:

• لا تندِدرا (La Tendedera): به عنوان جایگزینی برای فیس بوک، به کاربران اجازه می دهد تا با دوستان خود ارتباط برقرار کنند و محتوا را به اشتراک بگذارند، همه اینها در چارچوب محدودیت های سیاست های اینترنتی کوبا صورت می گیرد.

مصر

پلتفرم های فیلتر شده: ممنوعیت های موقت پلتفرم هایی مانند فیس بوک و «ایکس» در زمان اعتراضات سیاسی.

نگاه اجمالی: مصر از محدودیت های شبکه اجتماعی برای کنترل مخالفت های سیاسی و کنترل روایت ها در زمان ناآرامی ها استفاده می کند.

جایگزین بومی:

• مصراوی (Masrawy): یک پورتال خبری مصری و پلتفرم اجتماعی است که محتوایی مطابق با مقررات مصر ارائه می دهد و جایگزینی برای شهروندانی است که به دنبال اخبار و تعاملات اجتماعی در یک چارچوب ساماندهی شده هستند.

انتهای پیام