6 معیار حذف یارانه نقدی اعلام شد

براساس جلسه ۲۱ بهمن هیئت‌وزیران، به پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با موافقت مقام‌معظم‌رهبری، معادل ریالی یک میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی به منظور حمایت از معیشت خانوار‌ها تخصیص داده شد. طبق این مصوبه، این منابع طی دو مرحله در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گیرد و مقرر شده این وزارتخانه در دو مرحله کالابرگ معیشتی برای هفت دهک پایین درآمدی که جمعیتی برابر ۶۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند، به آنها تخصیص دهد.

مبلغ تخصیص در دهک‌های اول تا سوم به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان و برای خانوار‌های در دهک چهار تا هفتم به ازای هر نفر ۳۵۰ هزار تومان خواهد بود. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این ارتباط گفته است که «زیرساخت فناوری اطلاعات فراهم شده و بخشنامه‌های مربوطه در حال ارسال به استان‌هاست، قبل از ماه مبارک رمضان در ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ اولین نوبت کالا برگ الکترونیک را به ۷ دهک درآمدی می‌دهیم.» آنطور که میدری تأکید کرده است: «کالابرگ به ۷۰ درصد جامعه تعلق می‌گیرد و ۱۱ قلم کالای اساسی در قالب کالابرگ در فروشگاه‌ها به مردم ارائه خواهد شد.» اقلام کالابرگ الکترونیک شامل گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، ماکارونی، روغن، شیر، پنیر، ماست، حبوبات، قند و شکر می‌شود.

شاخص‌های حذف یارانه نقدی

هیئت وزیران در دولت چهاردهم با توجه به آئین‌نامه اجرایی که به‌استناد جز (۶) بند (الف) تبصره (۸) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۳ به تصویب رسیده است، چندین شاخص را برای دهک‌بندی جدید و همچنین حذف یارانه افراد دهک‌های بالا اعلام کرده است. این شاخص‌ها به‌صورت کلی در ۶ بخش دسته‌بندی شده‌اند:

این ۶ شاخص به‌عنوان شاخص‌هایی که بر توانمندی مالی خانوار دلالت دارند، مدنظر قرار گرفته و احتمالاً یارانه نقدی خانوار‌هایی که یکی از این ۶ شاخص را داشته باشند، قطع خواهد شد. البته این فرایند تدریجی خواهد بود و احتمالاً افرادی که واجد تعداد بیشتری از این شاخص‌ها هستند، در اولویت خواهند بود. این شاخص‌ها جزئیاتی دارند که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود.

نقشه استانی فقر

اینکه کدام استان‌ها به یارانه و کالابرگ دولتی مستحق‌ترند، موضوعی است که باید در برنامه‌های دولت و آزمون وسع دولت به‌طور جدی‌تر مدنظر برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد. اکثر کشور‌های جهان، فقر را به عنوان کمبود یا نبود درآمد تعریف می‌کنند. با این حال، افراد فقیر تجربه خود از فقر را بسیار گسترده‌تر می‌دانند. فردی که فقیر است ممکن است به‌طور همزمان از چندین عامل محرومیت رنج ببرد. ازاین‌رو، تمرکز بر یک عامل به تنهایی، مانند درآمد، برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست. در ایران مطالعه‌های متعددی در اندازه‌گیری فقر چندبعدی انجام شده است ولی بیشتر آنها از داده‌های طرح هزینه و درآمد خانوار که محاسبه نماگر‌های مرتبط با فقر چندبعدی را محدود می‌کند، استفاده کرده‌اند.

حمیدرضا نواب‌پور و پریا ترابی کهلان در مقاله‌ای با عنوان «مطالعه‌ای در فقر چندبعدی و سهم بعد‌ها در استان‌های ایران» می‌نویسند: «افراد فقیر می‌توانند انواع مختلفی از محرومیت را به‌طور همزمان تجربه کنند. به عنوان مثال، افراد ممکن است از وضعیت نامناسب سلامتی یا سوء‌تغذیه عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم یا برق کیفیت پایین شغل یا تحصیلات کم رنج ببرند.

این محرومیت‌های به هم پیوسته، همیشه نتیجه فقر مالی نیست. به‌طور کلی در حالی که بین کسانی که از فقر پولی رنج می‌برند و افرادی که از فقر چندبعدی رنج می‌برند، همپوشانی وجود دارد، اما این دو گروه به‌طور دقیق همسان نیستند. از این رو تمرکز بر یک عامل مانند درآمد به تنهایی برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست بنابراین شاخص فقر چندبعدی سراسری (G-MPI) برای اولین بار توسط ابتکار توسعه انسانی و فقر آکسفورد (OPHI) با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) برای گنجاندن در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ ایجاد شد تا معیار‌های سنتی فقر درآمدی را با در نظر گرفتن محرومیت در سلامت، تحصیلات و استاندارد‌های زندگی که یک فرد به‌طور همزمان با آن مواجه است، تکمیل کند. معیار‌های فقر چندبعدی با نشان دادن طیف وسیعی از محرومیت‌هایی که افراد فقیر تجربه می‌کنند آشکار می‌کنند که چه کسی و چگونه فقیر است. به همین دلیل است که آرمان‌های توسعه پایدار (SDG) با پیام «پایان بخشیدن به تمام گونه‌های فقر در همه‌جا» به صراحت اولین هدف خود را کاهش فقر چندبعدی می‌داند. علاوه بر این معیار‌های فقر چندبعدی را می‌توان تجزیه کرد تا سطح فقر در منطقه‌ها و زیرگروه‌های جمعیتی یک کشور را نشان دهد.

در این خصوص وزارت رفاه در گزارش سال ۱۳۹۹ خود با عنوان «گزارش پایش فقر سال ۱۳۹۹» براساس شاخص‌های ترکیبی، اقدام به رتبه‌بندی محروم‌ترین استان‌های کشور کرد. براساس این رتبه‌بندی، در همان سال ۱۳۹۹ استان سیستان و بلوچستان با ۶۲ درصد محرومیت در رتبه اول قرار داشت. این مقدار ۲ برابر نرخ ۳۱ درصدی افراد زیر خط فقر در کل کشور بوده است. استان خراسان شمالی با ۴۶ درصد دوم و استان هرمزگان با ۴۴ درصد سوم بود. کهگیلویه و بویراحمد با ۴۲ درصد در رتبه چهارم، گلستان با ۴۲ درصد در رتبه پنجم و لرستان با ۴۱ درصد در رتبه ششم قرار داشت. کردستان با ۴۰ درصد، خراسان رضوی با ۳۸ درصد، خراسان جنوبی با ۳۷ درصد، کرمان با ۳۷ درصد و کرمانشاه نیز با ۳۷ درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در این رتبه‌بندی، یزد با ۱۶ درصد، تهران با ۱۷ درصد و سمنان و البرز نیز با ۱۹ درصد در رتبه‌های بعدی با کمترین نرخ فقر بوده‌اند.