آشنایی با جواهرات محلی و سنتی اقوام مختلف ایران

جواهرات مناطق مختلف به ویژه جواهرات و زیورآلات ترکمن به اندازه‌ای زیبا و خاص هستند که در هر جای ایران نمی‌توان یافت. این جواهرات که نام قوم و هویتشان روی آن حک شده، شرح حالی کوتاه از خودشان است. در ادامه به معرفی جواهرات محلی در اقوام مختلف می‌پردازیم.

ویژگی‌ جواهرات و زیورآلات محلی

اغلب جواهرات محلی با دستان هنرمند زنان و مردان ایرانی ساخته شده‌اند. روح طبیعت در این دست سازه‌های شیک موج می‌زند. اشکال و طرح‌های آن از الگوهای ناب باستانی بوده و ریشه در تاریخ این اقوام دارد. بانوان این اقوام گاهی به جای خرید طلا از این جواهرات محلی با ارزش استفاده می‌کنند. این جواهرات دارای خاصیت‌‌هایی مانند انرژی بخشی، درمان افسردگی، افزایش روحیه نشاط و کاهش استرس هستند.

زیورآلات و جواهرات قشقایی

هر قوم ایرانی دارای فرهنگ، تاریخ و جواهرات خاصی است که ریشه‌ای قدیمی دارد. زنان قشقایی از گیاهان خوشبویی مانند میخک گردنبند ساخته‌ و به گردن می‌آویزند. این گردن‌بند علاوه بر زیبایی طبیعی دارای خاصیت ضد باکتری بوده و مانع پوسیدگی و بید لباس می‌شود. در کنار گیاهان معطر و پرخاصیت از مهره‌های رنگی مانند عقیق، یشم و سنگ‌های قیمتی برای زیبا شدن ترکیب رنگ استفاده می‌کنند. گاهی زنان ثروتمند این قوم اقدام به ساخت طلای سفارشی کرده و از عقیق و یشم برای جذابیت انگشتر‌های طلا و نقره کمک می‌گیرند. بازوبندهای چرمی و نوار دستباف پشمی از دیگر آرایه‌های مرسوم در میان زنان این قوم است.

جواهر و زیورآلات زنان کرد

لباس‌های شیک و پرچین زنان کرد را که می‌نگریم، نشان از فرهنگی عمیق دارد که در لایه لایه تاریخ خود را نشان می‌دهد. بخشی از جواهر و تزییناتی که زنان کرد به خود می‌آویزند ریشه در باور و اعتقادشان دارد. داشتن گردنبند شهوه از ورود بختک یا جن‌ به اتاق جلوگیری می‌کند. مهره‌های سیاه رنگ و گردنبندهای گیاه سمل را برای دوری از چشم زخم به خود آویزان می‌کنند.

زیورآلات و جواهرات محلی در میان قوم کرد که شامل‌ موارد زیر است:

دکمه و دولاو ( گیره یا سنجاق سینه)

پابه‌ن (پابند)

دستبند

قولنامه( بازوبند)

ملوه نک‌( جای دعا)

گردنبند شیلانه

عاشق‌بند

زیرچانه

کمربند سنتی

زنان این قوم باعظمت اصیل ایرانی از خلخال، انگشتر و سنجاق روبنده هم استفاده می‌کنند.

تزیینات زنان قوم ترکمن

زیورآلات این قوم کاربرد زینتی و فرهنگی و مذهبی دارد.‌ هنرمندان این قوم اصیل با ساختن لوازمی مانند جای قرآن و دعا سعی در حفظ هنر و سنت‌های مرسوم جامعه خود دارند.‌ زنان ترکمن بیشتر از زنان اقوام دیگر از طلا و نقره استفاده می‌کنند. سینه‌ریز، گردنبند، سربند، مچ بند و گوشواره از رایج‌ترین جواهرات زنان ترکمن است.

 زنان ترکمن در آراستن موهای خود از نقره‌‌های ریز و خرد شده استفاده می‌کنند. زنان شیک پوش ترکمن در مناسبت‌های مختلف، عروسی و جشن از همین زیورآلات مختلف به سرو گردن خود می آویزند که اسامی خاصی دارند. زیور مخصوص پیشانی به نام‌هایی چون ایگمه، اوریما، آلین‌شای شناخته می‌شوند.

انواع تزیینات ترکمن شامل:

زیور‌های مخصوص لباس، تنه‌چر، چانگا، سکه، بازوبند

زیور‌های سر و پیشانی، قوببا، اگمه، سانجلق، سن‌سوله، اورمه، تنه‌چور

زیور گوش، قولاق‌حالقا

زیور‌های مو، آسق، منجوق

زیور‌های انگشت، یوزیک

زیورآلات جای طلسم، طومار، داغدان، قورساق‌چه

زیورآلات زنان بلوچ

زنان جذاب و هنرمند بلوچ دستانی هنرمند و فکری خلاق دارند. برای تزئین موهای خود از استوانه‌ای نقره‌ای به نام مودی کمک می‌گیرند. مودی را همراه موهای خود می‌بافند و پشت سرشان رها می‌کنند. شمس که یک پیشانی بند است را دور سر خود می‌بندند. بانوان بلوچ از زیورآلات فراوانی استفاده می‌کنند. زنان بلوچ دارای هنر سوزن دوزی هستند و برای مناسبت‌های خاص لباس‌هایی را که هنر دست خودشان است، می‌پوشند. این لباس‌ها در طرح‌های مختلف سوزن دوزی شده‌اند.

جواهرات زنان عرب

زنان قوم عرب از چلاب به عنوان زیور معمول و اصلی استفاده می‌کنند. چلاب از جنس نقره ساخته شده و برای گردنبند و دستبند به کار گرفته می‌شود. آویزهای دو طرف سربندشان، شناقیات نام دارد. حلقه یا گل‌بینی هم در بین زنان عرب و مناطق جنوبی کشور رایج است. زنان عرب اغلب لباس سفید می‌پوشند و این جواهرات با این لباس جلوه بیشتری می‌یابند.