طلای شکن به چه معناست؟

در حرفه طلا فروشی، اصطلاحات رایجی وجود دارد که کمتر طلافروشی دراختیار شما قرار می‌دهد. اصطلاح" طلای شکن " هم از آن دسته می‌باشد. اگر جزو افرادی هستید که برای خرید و فروش طلا می‌خواهید پا به بازار طلا و جواهر بگذارید، قطعا باید با اصطلاحات خاص طلافروشان آشنا شوید تا بتوانید از کار آنان سر در بیاورید. طلای شکن اصطلاحی است که در میان زرگران و سازندگان رواج دارد چرا که آن‌ها بیشتر با طلاهای دست دوم و ذوب کردن آن‌ها سر و کار دارند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با طلای شکن و نحوه ایجاد آن بیشتر آشنا کنیم.

بسیاری از طلا فروشان یا سازندگان طلا، طلای دست دوم و متفرقه را ذوب می‌کنند، در این فرآیند ذوب ممکن است ناخالصی‌هایی به وجود بیاید، و غفلتا این ناخالصی‌ها با طلای ذوب شده مخلوط گردد و به همراه آن‌ها در قالب‌های مخصوص ریخته شود. طلایی که به این صورت بدست می‌آید، پس از سرد شدن، بسیار ترد و شکننده خواهد بود و به همین علت سازندگان طلا نمی‌توانند از آن برای ساخت مصنوعات طلایی استفاده کنند، به طلای آب شده‌ای که دارای ناخالصی باشد، در اصطلاح "طلای شکن" می‌گویند. برخی دیگر علت شکستن طلا را ریختن طلا در ریژه سرد می‌دانند که با ذوب مجدد آن قابل اصلاح است و دیگر به تیزاب نیازی نیست.

علت شکستن طلا چیست؟

احتمالا شما هم مثل بسیاری فکر می‌کنید ذوب کردن طلا کار بسیار راحتی است و با ریختن طلا در محفظه‌ای و گرما دادن آن تا نقطه ذوب، طلا ذوب می‌شود. در حالی که سخت در اشتباهید،  طلا در این روند نیاز به مراقبت خیلی زیادی دارد و اگر این مراقبت‌ها صورت نگیرد، طلا به راحتی شکسته می‌شود و هیچ فایده‌ای برای طلا فروش نخواهد داشت. البته اگر در این فرآیند دقت لازم را بکار ببرید و ازاتفاقاتی که ممکن است پیش بیاید پیشگیری کنید، مشکلی به وجود نمی‌آید. از علت‌های اصلی شکن شدن طلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

وجود ناخالصی و مواد زائد در طلای ذوب شده

معمولا قبل از ذوب ناخالصی طلا را جدا می‌کنند، این ناخالصی‌ها می‌تواند؛ نگین، سنگ‌های اتمی، میناکاری‌های طلا، لاک‌هایی که روی طلا می‌‍زنند و یا هر چیز اضافه دیگری باشد. برای از بین بردن این ناخالصی‌ها، طلا را در تیزاب قرار می‌دهند و مواد زائدی که با چشم هم دیده نمی‌شود نیز از طلا جدا می‌شوند. اگر این مرحله به دقت انجام نشود این ناخالصی‌ها در فرآیند ذوب با طلا ترکیب شده و دلیل شکسته شدن طلا می‌شوند.

نرسیدن طلا به نقطه ذوب خود در حین فرآیند ذوب

می‌دانیم که طلا در دمای 1064 درجه‌ی سانتی گراد ذوب می‌شود که این کار معمولا با استفاده از مشعل هواگاز یا یک کوره‌ی کوچک گازی یا الکتریکی صورت می‌گیرد. اگر طلا را قبل از آنکه به نقطه‌ی ذوب خود برسد درون قالب بریزیم، طلا شکن می‌شود. چرا که به ناخالصی‌هایی که با طلا همراه است اجازه نداده‌‌ایم کاملا ذوب شود تا از طلا جدا شوند.

ناخالصی یا نخاله در طلا چیست؟

همانطور که می‌دانید طلای اصل بسیار نرم و منعطف است و برای اینکه بتوان از آن اکسسوری‌های طلایی درست کرد باید با فلزات دیگر ترکیب شود. برخی از فلزات درهنگام ترکیب با طلا به علت عدم همخوانی اتمی به طور کامل با آن ترکیب نشده و موجب شکستن طلا می‌شوند. از فلزاتی که چنین خاصیتی دارند می‌توان به، سرب، قلع، آلومینیوم و پلاتین  اشاره کرد، به کلیه موادی مانند این‌ها که باعث شکسته شدن طلا می‌شوند، در اصطلاح نخاله می‌گویند.

چگونه تشخیص دهیم طلا شکن است یا نه؟

تشخیص طلای شکسته از روی ظاهر کاری بسیار دشوار است، چون از روی ظاهر آن اصلا نمی‌توان طلای شکن را از مرغوب  تشخیص داد. مخصوصا اگر تازه کار و ناوارد باشید تشخیص آن برای شما امکان‌پذیر نخواهد بود، متاسفانه همین امر باعث می‌شود برخی از بازاریان سود جو از ناآگاهی و بی تجربه‌گی افراد سوء‌استفاده کرده و از این طریق طلای شکن را به جای طلای مرغوب به آن‌ها بفروشند. برای این که درگیر چنین کلاه‌برداری‌هایی نشوید بهتر است قبل از خرید طلای آب شده آن را مورد بررسی قراردهید. چند راه ساده اما کاربردی برای تشخیص طلای شکن از مرغوب وجود دارد که البته به جز یک مورد بقیه راه کارها علی رقم کاربردی بودن، نیاز به تجربه دارد، که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

آسان‌ترین و به نوعی ساده‌ترین آن، انداختن طلا از فاصله نیم متری بر روی زمین است، اگر افتادن طلا صدای زنگ‌دار بدهد و اصطلاحا صدای (جیرینگ) بدهد، این طلا‌ی آب شده مرغوب است.

 اما  برعکس حالت اول اگر صدای افتادن طلا بر روی زمین صدایی بم و بدون زنگ بدهد،  باید به شکن بودن آن شک کنید. طلا فروشان یک اصطلاح جالب دارند و می‌گویند وقتی طلای شکن را روی زمین می‌اندازیم احساس پرت کردن یک پرتغال گندیده را می‌دهد که صدای شبیه (پخ) تولید می‌کند.

 مطمئن‌ترین راه استفاده از دستگاه‌های پیشرفته است که از طریق فرستادن امواج در طلا، خالص بودن یا شکن بودن طلا را تشخیص می‌دهند. اما متاسفانه این دستگاه‌ها در همه طلافروشی‌ها در دسترس نیستند.

روش آخر آزمایش و سنجش عیار طلای آب شده می‌باشد. که در اصطلاح  به آن " ری‌گیری " می‌گویند. در ری‌گیری طی یک‌سری آزمایش، طلا را مورد عیارسنجی قرار می‌دهند و از این طریق مطمئن می‌شوند که طلا معتبر و بدون ناخالصی است . ولی از آنجایی که در همه صنف‌ها متاسفانه کلاه‌برداری انجام می‌شود، ممکن است برخی از ناآگاهی افراد بی‌تجربه سوء استفاده کنند و فقط قسمتی از طلای آب شده را بشکنند و به ری‌گیری ببرند، در این صورت فقط ری‌گیری همان قسمت انجام می‌شود و کاری به کل آن طلای آب شده ندارد و ممکن است فقط از طریق ری‌گیری آن قطعه کوچک، متوجه شکن شدن طلای آب شده نشود و ما بقی طلای آب شده طلای شکن یا اصطلاحا شکسته باشد. در این صورت بهترین راه قیچی زدن طلای آب شده است و تا بتوان به راحتی لایه‌های داخلی طلای آب شده را ری‌گیری کرد.

نکته مهم دیگری که باید بدانید این است که ، هر گاه طلای آب شده بر اثر پرت شدن صدای پخ یا به اصطلاح  طلا فروشان صدای ( لال) بدهد، نشانه‌ی شکن بودن طلا نیست. گاهی اوقات عواملی مثل ریختن طلا سرد در قالب (ریژه) باعث می‌شود طلا صدایی شبیه پخ دهد، در این صورت دیگر نیازی نیست برای اصلاح طلای آب شده شکن‌گیری صورت گیرد، همین که یک بار آن را ذوب کنند و دوباره در قالب بریزند، مشکل آن برطرف می‌شود. ( منظور از طلای سرد ، طلایی است که بلافاصله بعد از ذوب در قالب نریزید و چندین ثانیه بعد آن را در قالب بریزید، به عبارتی دیگر این طلا دیگر مذاب و روان نیست و مثل عسل کمی از روانی آن کاسته شده است. )

راه های گرفتن شکن طلا چیست؟

در بازار اصطلاحا به تبدیل طلای شکن به طلای خالص ( گرفتن شکن طلا ) می‌گویند. برای این کار ابتدا طلا را درون تیزآب قرار می‌دهند تا مجدد ناخالصی‌ها و مواد زائد از بین بروند و دوباره آن را در دمای 1064 درجه سانتی گراد ذوب می‌کنند و سپس در قالب‌های مخصوص می‌ریزند. پس از گرفتن شکن طلا، طلای بدست آمده دیگر حالت ترد و شکننده ندارد و از کیفیت بالایی برخوردار است. تفاوت طلای بدون اجرت با طلای شکن در این است که از طلای بدون اجرت می‌توان برای طلاسازی استفاده کرد اما طلای شکن غیرقابل استفاده است. ابعاد طلای آب شده از هیچ قانونی پیروی نمی‌کند و می‌تواند حتی وزن و شکل‌های متفاوتی داشته باشد ولی معمولا به شکل مفتول است. راه‌های دیگری هم  برای از بین بردن ناخالصی‌های درون طلا وجود دارد، در این نوع شکستن طلا، مقداری سیانور را در هنگام ذوب به طلا اضافه می‌کنند. لازم است بدانید که در هنگام استفاده از سیانور باید کاملا دقت کنید که با دست تماس پیدا نکند و حتما از ماسک استفاده کنید. زیرا سیانور خیلی ماده خطرناکی است. یکی اگر بخاطر داشته باشید از راه‌هایی که باعث شکن شدن طلا می‌شد این بود که، در هنگام ذوب کردن طلا وقتی هنوز به نقطه ذوب نرسیده است، آن را در(ریژه) می‌ریختند، این کار باعث می‌شود، طلا شکن شود. برای از بین بردن این حالت باید طلا را ذوب کرد و هنگامی که به نقطه ذوب رسید باید مقدار اسید بوریک به آن اضافه کنیم و به وسیله مفتولی از جنس آهن که قبلا نوک آن را کاملا سرخ کرده‌ایم مایع ذوب شده طلا را به هم بزنیم و سپس در (ریژه) بریزیم.