عیار طلا چیست؟ / طلای ۲۴ عیار بهتر است یا ۱۸ عیار؟

​ عیار طلا چیست؟

«عیار» به ‌درجه خلوص طلا در مصنوعات ساخته‌شده از طلا گفته می‌شود. عیار طلا را از واحد کامل ۲۴ حساب می‌کنند. برای مثال طلای ۲۴ عیار طلای خالص با حداقل ۹۹٬۹ درصد طلاست. یا مثلا طلای ۱۸ عیار از ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد فلز دیگر تشکیل شده‌است.

باید بدانید که عیار تعیین کننده مرغوب بودن یا نبودن طلا نیست؛ بلکه میزان وجود فلزات دیگری که در ساخت مصنوعات طلا استفاده می‌شود را تعیین می‌کند.

به طور کلی برای تعیین عیار از اعداد مختلفی همچون ۱۸K، ۱۴K یا ۱۰K  استفاده می‌شود. هریک از این اعداد بیانگر وجود درصد ‌مشخصی از طلا در یک شئ است. ‌حرف انگلیسی K در کنار این اعداد اولین حرف کلمه قیراط (karat) است. از قیراط برای نمایش درصد خلوص طلا استفاده می‌کنند. البته باید توجه داشته باشید که در زبان انگلیسی «عیار» را «قیراط» (carat یا Karat) می‌نامند و به همین خاطر با حرف اختصاری K مشخص می‌کنند. اما این قیراط با آن قیراطی که واحد اندازه‌گیری جرم سنگ‌های قیمتی و مروارید است، فرق دارد.

پس متوجه شدیم که «عیار»، واحد اندازه‌گیری خلوص آلیاژهای طلا و دیگر فلزات گران‌بهاست. احتمالا برایتان سوال پیش آمده که چرا طلا را با دیگر فلزها ترکیب می‌کنند؟ به این خاطر که طلای خالص ذاتا نرم است و هنگام استفاده در ساخت مصنوعات ممکن است تغییر شکل پیدا کند. ‌به همین خاطر برای اینکه سختی و استحکام کافی داشته باشد، معمولا آن را با فلزهای دیگر همچون مس، نقره، پلاتین و نیکل ترکیب می‌کنند.

فرق بین عیارهای طلا چیست و کدام یک از همه بهتر است؟

در بالا اشاره کردیم که هر چه میزان سایر فلزات در مصنوع طلا بیشتر باشد، عیار پایین‌تر است و برعکس؛ هر چه میزان طلا بیشتر و فلزات دیگر کمتر باشد، عیار مصنوع طلا بالاتر است و ارزش بیشتری دارد.

برای درک بهتر این مساله به موارد زیر توجه کنید:

طلای ۲۴ عیار (۲۴K): یک طلای خالص است و از ترکیب هیچ فلز دیگری در آن استفاده نشده است.

طلای ۱۸ عیار (۱۸K): از ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد فلزات دیگر (مس، نقره یا پلاتین) تشکیل شده است. یعنی خلوص طلای آن ۷۵ درصد است.

طلای ۱۴ عیار (۱۴K): از ۱۴ واحد طلا و ۱۰ واحد فلزات دیگر تشکیل شده است. یعنی خلوص طلای آن ۵۸٫۳ درصد است.

نکته اول: باید توجه داشته باشید که به این کدهایی که روی طلا زده می‌شود اصطلاحا «انگ» هم می‌گویند. که همان مفهوم عیار را دارد.

نکته دوم: فلزهای گرانبها مثل طلا را نقره گاهی با واحد ۱۰۰۰ عیار می‌شوند. مثلا عیار «۷۵۰» طلا معادل همان عیار ۱۸ است. یعنی ۷۵۰ واحد از هزار واحد مصنوع طلا از طلای خالص تشکیل شده و بقیه‌ی آن آلیاژی از دیگر فلزهاست.

طلای ۱۸ عیار (۱۸K)، از ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد فلزات دیگر (مس، نقره یا پلاتین) تشکیل شده است.

فرق طلای ۱۸ عیار با ۲۴ عیار چیست؟

طلای ۱۸ عیار بهترین حالت طلا از نظر مقاومت و خلوص است. در واقع، طلای ۱۸ به این معناست که ۱۸ واحد از ۲۴ واحد یک قطعه طلا از این فلز گرانبها ساخته شده و ۶ واحد دیگر آن از فلزات دیگر تشکیل شده است. طلای ۱۸ عیار ۷۵ درصد طلای خالص دارد.

طلای ۲۴ عیار، کاملا زرد و درخشان و خالص‌ترین نوع طلایی است که می‌توان در صنعت طلا و جواهر از آن استفاده کرد.

به این سوال که کدام عیار مصنوعات طلا بهتر از آن یکی است نمی‌توان پاسخ واحدی ارائه کرد. چون در کشور‌های مختلف جهان که عیار‌های مختلفی را به‌عنوان استاندارد پذیرفته‌اند. مثلا در ایران طلای ۱۸ عیار، در عربستان طلای ۲۱ عیار و در کشور‌های شبه‌قاره هند طلای ۲۴ عیار به‌عنوان استاندارد رسمیت دارد.

آیا چیزی به نام طلای خالص ۲۴ عیار هم  داریم؟

باید توجه داشته باشید که ما زیورآلات طلا با عیار ۲۴ نداریم. طلای ۲۴  عیار بیشتر در قالب شمش‌های طلا عرضه می‌شود. طلای ۲۴ عیار که تقریبا طلای خالص با درجه خلوص ۹۹.۹ درصد است، مشتریان ‌محدودی در کشورهای عربی، چین، هنگ‌کنگ و تایوان دارد.

معیار خلوص طلا در ایران و برخی دیگر از کشورهای جهان عدد ۱۰۰۰ است که همان معادل ۲۴  عیار می‌شود. با این تفاسیر، طلایی با عیار ۱۰۰۰ وجود ندارد و فقط شمش‌ها با عیار ۹۹۹٫۹ وجود دارند و معامله می‌شوند. همیشه حدود ۰٫۰۱ درصد ناخالصی احتمالی برای شمش طلا در نظر گرفته می‌شود.

در بالا توضیح دادیم که به‌دلیل نرمی و شکنندگی طلای ۲۴ عیار (خالص)، نمی‌توان از آن در ساخت مصنوعات و زیورآلات استفاده کرد. اگر هم کسی مدعی مصنوعات با طلای ۲۴ عیار شد حتما به ادعای او شک کنید. چون از طلای ۲۴ عیار عموما برای ساخت سکه و پلاک‌های سوئیسی استفاده می‌شود. اغلب طلافروشان به عنوان مواد اولیه کارشان، ‌پس از خرید شمش‌ها و مخلوط‌کردن فلز، عیار آن را تغییر می‌دهند و مصنوعات مختلف با آن می‌سازند.

طلای ۲۴  عیار بیشتر در قالب شمش‌های طلا عرضه می‌شود

طلای خالص را با چه عدد یا با چه کدی نمایش می‌دهند؟

در بسیاری از کشورها عدد ۲۴ به عنوان میزان طلای خالص به حساب می‌آید. یعنی طلای ۲۴ عیار از ۹۹/۹۹۹، ۹۹۵ یا ۹۹۰ بین ۹۹ تا ۹/۹۹ درصد طلای ناب دارد.

مصنوعات طلا در بازار طلای ایران، ۱۸ عیار هستند و فقط شمش‌های طلا هستند که ۲۴ عیارند که درصد خلوص آنها  ۹۹۹ در نظر گرفته می‌شود. روی شمش‌هایی که در بازار خرید و فروش می‌شود، عدد ۹۹۹ را در زمان قالب گیری انگ می‌زنند، که نشان دهنده‌ی درصد خلوص آن شمش است.

آیا عیار طلای ایران با دیگر کشورهای جهان فرق دارد؟

طلای ۱۸ عیار  پرکاربردترین نوع طلاست. در طلای ۱۸ معادل ۷۵ درصد طلای خالص (شمش طلا) وجود دارد و چون درجه ‌خلوص آن تقریبا بالاست، در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، بسیار محبوبیت دارد.

همین جا لازم است اشاره کنیم که در ایران طلای زیر ۷۵۰ غیرقانونی است و نباید در بازار خرید و فروش شود. یعنی ما در کشور طلای پایین‌تر از عیار ۱۸ نداریم. این در حالیست که در شهر یزد از طلای ۲۰ عیار و در استان‌های جنوبی کشور نیز از طلای ۲۱ و ۲۲ عیار استفاده می‌کنند.

بنابراین، عیار طلا‌های مرسوم در ایران ۱۸ ، ۲۱ و ۲۲  است. طلای ۱۸ عیار اغلب به صورت ۱۸K ،۱۸Kt 18ctیا ۱۸k مشخص می‌شود. البته بعضا با علامت‌های ۷۵۰ یا ۰٫۷۵ هم نمایش داده می‌شود. به این معنی که این قطعه حاوی ۷۵ درصد طلای خالص است. طلای ۱۸ عیار یک انتخاب خوب برای خرید طلا بشمار می‌رود. به این خاطر که مصنوعاتی که با عیار ۱۸ ساخته می‌شوند اغلب دوام و استحکام بسیار خوبی دارند. عموما حساسیت‌زا هم نیستند.

به طور کلی عیار طلا در هر کشوری  براساس موارد زیر تعیین می‌شود:

عرف و فرهنگ عمومی مردم یک کشور

محبوبیت استفاده از طلا در آن کشور

میزان ذخایر طلای آن کشور

‌به عنوان مثال، در ایران اکثر مردم طلای ۱۸ عیار را می‌پسندند، اما در کشورهای عربی، طلای ۲۱ و ۲۲ عیار از محبوبیت بیشتری برخوردار است. طلا با عیار ۲۲ است ۹۱.۶ درصد طلا ‌دارد و در کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، هند و بنگلادش، پاکستان و سریلانکا مشتری آن بسیار زیاد هستند.‌

این در حالی‌است‌که در انگلستان و روسیه اغلب از عیار ۹ استفاده می‌کنند که در آن ۳۷.۵ درصد طلا ‌وجود دارد. مردم آمریکا هم بیشتر از طلا با عیار ۱۰ استفاده می‌کنند که در آن ۴۱.۷ ‌درصد طلای خالص وجود دارد.

نحوه سنجش عیار طلا به چه صورت است؟

عیارسنجی طلا به روش‌های مختلف انجام می‌شود که شامل عیارسنجی با سنگ محک، استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر و روش کوپلاسیون است.

۱. عیارسنجی طلا با سنگ محک و تیزآب سلطانی

رایج‌ترین روش سنجش عیار طلا، روش سنتی است. به این صورت که طلا را روی سنگ کوارتز یا سنگ محک می‌کشند. سپس به اندازه یک قطره بسیار کوچک از تیزاب سلطانیِ عیار شده را روی آن می‌ریزند:

اگر فلز واکنش نشان نداد یعنی عیار آن با عیار تیزآب یکی است.

اگر کمرنگ شد، یعنی عیار فلز  پایین‌تر از عیار تیزآب است.

اگر خط طلا از روی سنگ محک به طور کلی از بین رفت یعنی آن فلز، طلا نیست یا عیار بسیار پایینی دارد.

احتمالا برایتان سوال پیش آمده که عیار تیزآب سلطانی چیست؟ تیزآب سلطانی همان اسید نیتریک خالص است که با اصطلاح عامیانه‌ی جوهر شوره هم از آن یاد می‌شود. با اضافه یا کم کردن جوهر نمک به آن می‌توان خاصیتش برای سنجش عیار طلا را تغییر داد. مثلا برای سنجش طلای ۱۸ عیار، ۵۰ سی‌سی جوهرنمک و ۳۰ سی‌سی تیزآب سلطانی را با هم ترکیب می‌کنند. به این فرایند اصطلاحا می‌گویند تیزآب عیارشده یا اسید عیارشده.

۲. عیارسنجی طلا با کلید شاخص (کلید شاهد)

کلید شاخص یا کلید شاهد، در واقع نمونه‌های از عیارهای مختلف طلا هستند که برای سنجش خلوص مصنوعات طلا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش به ترتیب زیر انجام می‌شود:

طلا را روی سنگ محک می‌کشند.

کلید شاخص را نیز روی سنگ محک می‌کشند. 

خطوط برجا مانده از طلا و کلید شاهد را با هم مقایسه می‌کنند و به این ترتیب عیار طلا مشخص می‌شود.

کلید شاهد (کلید شاخص)

نحوه سنجش «عیار طلا» با دستگاه اسپکتروفتومتر و کوپلاسیون کمی پیچیده‌تر است و فقط توسط متخصص‌ها انجام می‌شود. مثلا در روش تعیین با دستگاه اسپکتروفتومتر مقدار مشخصی از طلا را در تیزاب سلطانی حل می‌کنند. سپس با مقایسه‌ی استانداردهای مختلف و با کشیدن منحنی، عیار فلز موردنظر را معین می‌کنند.

چه فلزاتی را با طلا ترکیب می‌کنند؟

بارها در این مقاله توضیح دادیم که زیورآلات طلا و جواهرات از طلای خالص ساخته نمی‌شوند. چون طلا فلز نرمی است و باید با دیگر فلزها ترکیب شود. چه فلزاتی را با طلا ترکیب می‌کنند؟ فلزهای ارزشمندی همچون پلاتین، نقره، نیکل، مس، تیتانیوم، پالادیوم، کبالت و روی.

اما رایج‌ترین فلزی که در ساخت طلا استفاده می‌شود، مس است. دلیلش هم این است که مس ارزان است و به وفور هم در طبیعت یافت می‌شود. از مس علاوه‌بر استحکام‌بخشی به فلز طلا برای تغییر رنگ طلا هم استفاده می‌شود. هر چه میزان آلیاژ مس بیشتر باشد، رنگ طلا قرمزتر خواهد بود.

نیکل یک فلز سفید و ارزان‌قیمت است و از آن در ساخت طلای سفید استفاده می‌شود. اما ایراد اساسی این فلز، حساسیت‌زا بودن آن است. به همین خاطر برای سفید کردن برخی از طلاها از فلزات دیگری مثل پلاتین و تیتانیوم استفاده می‌کنند. البته ترکیب طلا و پلاتین خیلی عاقلانه نیست چون Platinum  قیمت بسیار بالایی دارد. به همین خاطر این آلیاژ چندان رایج نیست. اصولا و عموما از خود پلاتین برای ساخت مصنوعات طلا استفاده می‌شود و آن را با طلای زرد ترکیب نمی‌کنند.

فلز تیتانیوم رنگ سفید مایل به خاکستری دارد و ترکیب آن با طلا یکی از سخت‌ترین آلیاژها را می‌سازد. در عین حال که بسیار مستحکم است، وزن پایینی دارد. از این آلیاژ در صنعت دندان‌پزشکی و پزشکی بسیار استفاده می‌شود. جالب است بدانید که سختی فلز تیتانیوم آنقدر زیاد است که اگر انگشتری با این فلز ساخته شود به راحتی نمی‌توانند آن را سایز کنند.

در مورد فلز نقره هم باید بگوییم که هیچ‌وقت به تنهایی در ترکیب با طلا استفاده نمی‌شود چون خودش فلز نرمی است. مثلا برای ساخت یک طلای ۱۸ عیار با رنگ زرد روشن از ترکیب ۷۵ درصد طلای خالص بعلاوه‌ی ۱۲.۵ درصد نقره و ۱۲.۵ مس استفاده می‌شود.