صنعت نساجی در دوران قاجار

یکی از جالب‌ترین توصیفات از وضعیت صنعت نساجی ایرانی در عهد قاجار گزارشی از میرزا حسین خان، مأمور مالیاتی اصفهان است که به این شرح است: «سابق که پارچه‌های فرنگی شایع نبود؛ از اعلی و ادنی [بزرگ و کوچک از نظر شأن اجتماعی] حتی در ارکان دولت و بعضی از شاهزادگان عظام قدک‌پوش [قدک: پارچه کرباسی] بودند… چندین سال که پارچه‌های زرد و سرخ باطن فرنگستان رواج گرفته، هر دفعه اقمشه [پارچه‌ها، لباس‌ها] ایشان طرح تازه بوده و هرکدام به‌نظرها تازگی داشته مردم ایران جسم و جان خود را رها کردند و دنبال رنگ و بوی دیگران رفتند در واقع در این مرحله به ضررها رسیدند. پارچه‌بافان به‌خاطر تقلید از محصولات خارجی، کیفیت کالاهای خود را پایین آورده‌اند؛ روس‌ها نیز از خرید منسوجات ایرانی دست برداشته‌اند… بیشتر مشاغل ضررهای هنگفت دیده‌اند...

اقلاً عشر [یک‌دهم] اصناف این شهر نساج بودند که خمس [یک‌پنجم] آن باقی نیست. حدود یک‌بیستم از بیوه‌زنان اصفهان با درآمد حاصل از نخ‌ریسی برای نساجان، هزینه نگهداری کودکانشان را تأمین می‌کردند که اکنون این منبع معاش خود را از دست داده‌اند. همچنین اصناف بزرگی دیگر مانند صباغ [رنگرز]، نداف [پنبه‌زن] و... که بسته و پیوسته با این صنف بودند بیشتر اینان از میان رفتند. سایر اصناف خلایق را از این ورشکستگی‌ها ضررها رسید. مثلا کشاورزان نمی‌توانند پنبه خود را بفروشند.

[نساجی] صنعتی بسیار بزرگ است، سابق خیلی جمعیت و رواج داشت، الان نسبت به پیش تخفیف [کاهش] کلی کرده، زیرا قماش فرنگ، خیلی بازارشان را شکسته، نصف ایشان باقی نمانده‌اند».