پشت پرده توافق مرحله‌ای در مذاکرات ایران و امریکا / چه چیزی انتظار می‌رود؟

توافق موقت؛ راهی برای پیشبرد مذاکرات

سیدجلال دهقانی‌فیروزآبادی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل، در مصاحبه‌ای با روزنامه "دنیای اقتصاد"، تاکید کرد که با وجود خوش‌بینانه‌ترین سناریوها، دستیابی به یک توافق جامع در مدت دو ماه امکان‌پذیر نیست. وی اظهار داشت: «پیش‌بینی‌ها حاکی از شکل‌گیری یک توافق موقت است که بر اساس آن طرفین به تامین مقدمات برای رسیدن به یک توافق جامع‌تر اقدام خواهند کرد.»

این استاد روابط بین‌الملل درباره مشوق‌های اقتصادی احتمالی ایران و آمریکا و تاثیرات آن در مذاکرات نیز گفت: «با توجه به روحیه ترامپ و ویتکاف که از پیشینه تجاری برخوردارند، این رویکرد ممکن است به نتیجه بخشی مذاکرات کمک کند.»

تحلیل موضع‌گیری مثبت طرفین

پس از پایان دور اول مذاکرات در مسقط، موضع‌گیری مثبت ایران و آمریکا جلب توجه کرد. دو دیدگاه خوش‌بینانه و بدبینانه در این زمینه وجود دارد:

• دیدگاه خوش‌بینانه: مذاکرات نتایج مثبتی به دنبال داشته و طرفین به ادامه همکاری امیدوار هستند. ایران اعلام کرده که این مذاکرات محدود به موضوع هسته‌ای است و آمریکا هم تاکنون با این رویکرد همسو بوده است.
• دیدگاه بدبینانه: آمریکا قصد دارد با القای فضای مثبت، ایران را به ادامه گفت‌وگوها ترغیب کند و در مراحل بعدی مطالبات حداکثری از جمله مسائل موشکی و منطقه‌ای را مطرح کند.

چالش‌های احتمالی در مسیر مذاکرات

در صورتی که موضوع مذاکرات فراتر از مساله هسته‌ای به مسائل موشکی و منطقه‌ای توسعه یابد، احتمال توقف مذاکرات افزایش می‌یابد. ایران تاکید دارد که این موضوعات غیرقابل‌مذاکره هستند. حتی در خصوص موضوع هسته‌ای نیز اگر بحث برچیدن برنامه هسته‌ای ایران مطرح باشد، گفت‌وگوها با شکست روبرو خواهد شد.

سناریوی بدبینانه: توقف مذاکرات و پیامدهای آن

در صورت شکست مذاکرات، اهرم‌هایی همچون فعال‌سازی مکانیسم ماشه، فشارهای حداکثری اقتصادی و حتی تهدید نظامی از سوی آمریکا مطرح خواهند شد. اسرائیل نیز می‌تواند نقش مهمی در تشدید شرایط ایفا کند. اولویت آمریکا همچنان راه‌حل دیپلماتیک است، اما امکان استفاده از سایر گزینه‌ها در صورت شکست مذاکرات بعید نیست.

مطالبات ایران از مذاکرات

ایران از این گفت‌وگوها هدف لغو تحریم‌ها، دسترسی به منابع مالی مسدودشده، و حذف محدودیت‌های صادرات نفت را دنبال می‌کند. اگر آمریکا به حداقل این مطالبات پاسخ ندهد، احتمال توقف مذاکرات وجود دارد.

نقش سرمایه‌گذاری اقتصادی در توافقات

یکی از محورهای مورد بررسی، امکان سرمایه‌گذاری مستقیم آمریکا در ایران است. این ابتکار برای اولین بار توسط جمهوری اسلامی پذیرفته شده و می‌تواند گامی برای جذب حمایت بیشتر واشنگتن باشد. ترامپ قبلا اشاره کرده که خروج آمریکا از برجام به دلیل عدم وجود منافع اقتصادی برای این کشور بوده است.

محدودیت زمانی توافق و گام‌های پیش‌رو

بر اساس محدودیت زمانی اعلام شده، طرفین باید تا پایان خردادماه به یک توافق موقت دست یابند. اگر چنین توافقی صورت گیرد، احتمال موافقت ایران با محدودیت‌های موقت در برنامه غنی‌سازی و حضور بازرسان بین‌المللی وجود دارد. در مقابل، آمریکا باید گام‌هایی در جهت توقف تحریم‌ها، گشایش‌های اقتصادی و تسهیل فروش نفت ایران بردارد.

در نهایت، مذاکرات مسقط فرصتی حساس برای ایران و آمریکا برای کاهش تنش‌ها و رسیدن به یک توافق پایدار است.