ناکامی تلخ ایران/ قطر چگونه پیروز میدان شد؟!

در جدیدترین گزارش فدراسیون جهانی بورس (WFE), عرضه‌های اولیه (IPO) در سراسر جهان، بر اساس گزارش فوریه ۲۰۲۵، به کمترین میزان خود در طی پنج سال گذشته رسیده است. کاهش چشمگیری در مناطق آسیا-پاسیفیک و اروپا-خاورمیانه-آفریقا (EMENA) مشاهده شد، اما در قاره آمریکا افزایش داشت.

مناطق قاره آمریکا و آسیا-پاسیفیک بالاترین حجم معاملات و ارزش بازار را داشتند، در حالی که اروپا-خاورمیانه-آفریقا کاهشی را ثبت کرد. قاره آمریکا به بالاترین ارزش بازار خود در پنج سال گذشته رسید که بیشتر ناشی از افزایش سهام شرکت‌های فناوری بود.

بازار سرمایه ایران

بر اساس گزارش اخیر سازمان بورس و اوراق بهادار، ارزش کل چهار نهاد اصلی بازار سرمایه ایران شامل بورس تهران, فرابورس ایران, بورس کالا و بورس انرژی در پایان دی‌ماه ۱۴۰۳ به ۱۲۳۲۴۴۳۶۱ میلیارد ریال رسید.

این گزارش افزوده است که ارزش بازار بورس تهران و فرابورس ایران ۱۲۲۰۹۱۹۸۷ میلیارد ریال است که سهم عمده این دو بازار را از ارزش کل بازار سرمایه نشان می‌دهد. همچنین، بررسی روند ارزش بازار از سال ۱۳۹۶ تا دی ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از ارزش بازار سرمایه را سهام تشکیل داده است، در حالی که سهم بازار اوراق بدهی کمتر از ۱۰ درصد بوده است.

بر اساس همین گزارش، ارزش تجمیعی معاملات بورس‌ها شامل بورس تهران، فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی در دی‌ماه سال جاری به ۲۰۲۵۷۱۴۷۹ میلیارد ریال رسید.

اگر ارزش معاملات را با ماه مشابه سال قبل مقایسه کنیم، بورس تهران ۱۴۱/۶ درصد، فرابورس ایران ۱۳۹/۶ درصد، بورس کالا ۵۹/۱ درصد و بورس انرژی ۱۵۰/۹ درصد رشد کرده است. مجموع این چهار بورس ۱۳۳ درصد رشد نسبت به ماه مشابه سال گذشته داشته‌اند.

در ماه جاری، از مجموع ۲۹۶۳۵۶۳۵ میلیارد ریال ارزش معاملات اوراق بدهی در فرابورس ایران، ۲۸۹۶۸۴۷۲ میلیارد ریال مربوط به عملیات بازار باز بوده است.

این گزارش تلاش می‌کند وضعیت فعلی بازار سرمایه ایران را با مشابه‌های منطقه‌ای آن مقایسه کند. در حالی که گزارش سازمان بورس و اوراق بهادار بیان می‌کند که ارزش بازار سرمایه ایران در پایان دی‌ماه ۱۴۰۳ به ۱۲۳۲۴۴۳۶۱ میلیارد ریال رسید، بورس اوراق بهادار عربستان (تداول) ارزش بازار سهام منتشرشده در پایان سال ۲۰۲۴ را حدود ۱۰/۲ تریلیون ریال (۲/۷ تریلیون دلار) اعلام کرده که نسبت به سال قبل ۹/۴۱ درصد کاهش داشته است.

عربستان سعودی

بر اساس گزارش سایت ارقام, شاخص کل سهام تداول عربستان سعودی (TASI) به میزان ۶/۰ درصد یا ۷۰ واحد افزایش یافته و سال ۲۰۲۴ را با ۱۲۰۳۷ واحد به پایان رسانده است؛ در حالی که این رقم برای سال ۲۰۲۳ برابر با ۱۱۹۶۷ بود. شاخص تداول در سال ۲۰۰۵ به رقم ۱۶۷۱۳ واحد رسید.

عملکرد بازار سهام عربستان سعودی بر اساس شاخص اصلی بازار (TASI)، یکی از قوی‌ترین عملکردها در کل منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) بوده و در سال ۲۰۲۴ تا ۷/۵ درصد افزایش داشته است، که نمایشگر بهبود اقتصادی قوی و اجرای موفقیت‌آمیز طرح‌های متنوع‌سازی اقتصاد عربستان بر اساس چشم‌انداز ۲۰۳۰ است.

به رغم فشارهای اقتصاد کلان، بازار عربستان سعودی با پشتیبانی از اصلاحات کلیدی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جهانی و داخلی به رشد خود ادامه می‌دهد. تولید ناخالص داخلی عربستان در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ تا ۱/۴۰ درصد رشد داشته، که فراتر از انتظارات سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و گروه ۲۰ (G۲۰) بوده است؛ عربستان عضو گروه ۲۰ و علاقه‌مند به عضویت در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است.

کاهش بیکاری به پایین‌ترین سطح و نرخ تورم ثابت نشان از ثبات اقتصادی مداوم کشور دارد. بازار "تداول"، به عنوان یک مرکز حیاتی برای سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی، اصول اقتصادی قوی را تقویت کرده است.

بر اساس گزارش روندهای بازار سرمایه منطقه منا در ۲۰۲۵, روند عرضه اولیه عمومی (IPO) ادامه دارد. تحلیلگران بر آن باورند که افزایش عرضه‌های اولیه یکی از تحولات قابل‌توجه در بازار سهام عربستان است. در این راستا، ۱۲ عرضه اولیه عمومی برای سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده، شامل شرکت‌هایی در بخش‌های فناوری و صنعتی که همچنان محرک‌های اصلی رشد بازار هستند.

آخرین عرضه اولیه موفق در "تداول" متعلق به Retal Urban Development بود که شاهد افزایش ۳۰ درصدی قیمت سهام در اولین حضور خود بود، نشان‌دهنده تداوم اعتماد سرمایه‌گذاران در این بخش است.

علاوه بر این، رشد بازار تحت تأثیر فهرست‌های استراتژیک و بهره‌برداری سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی از فرصت‌های موجود بورس تقویت شده است.

تحلیلگران معتقدند بررسی بازار سهام عربستان نشان می‌دهد چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی در حال به ثمر نشستن است. جریان‌های سرمایه بزرگی به سمت فناوری و انرژی‌های تجدیدپذیر، پروژه‌های کلانی چون نئوم و زیرساخت‌های دیجیتال عازم شده، که بر رشد بازار سهام عربستان تاثیرگذارند. این بخش‌ها زیربنای رشد بلندمدت پایدار را پایه‌ریزی می‌کنند و تداول را به عنوان یکی از پویاترین و متنوع‌ترین بازارها در منطقه معرفی می‌کنند.

سرمایه‌گذاری خارجی نقش کلیدی در رشد بازار عربستان دارد. گزارش "روندهای بازار سرمایه منا در ۲۰۲۵" نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۳، دارایی‌های خارجی در بازار سهام عربستان سعودی از ۱۰۰ میلیارد دلار فراتر رفت و در ۲۰۲۴ همچنان صعودی بود.

افزایش سرمایه‌گذاری خارجی برخاسته از پایه‌های اقتصادی قوی، باز بودن بازار و توسعه استراتژیک بخش‌هایی مانند فناوری، انرژی و املاک است.

تلاش‌های عربستان برای جذب سرمایه بین‌المللی از طریق اصلاحات و سهولت کسب‌وکار در بورس خود را نشان داده و تداول را به عنوان بزرگترین بازار سهام جهان عرب با ارزش بازار بیش از ۲/۸ تریلیون دلار تقویت می‌کند.

بخش انرژی: آرامکوی عربستان همچنان بازیگر کلیدی در بخش انرژی است و از تحکیم قیمت نفت جهانی سود می‌برد. سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک آرامکو در زیرساخت‌های انرژی و نقش جهانی آن، موقعیت آن را به عنوان یک پیشرو کلیدی بازار سهام عربستان مستحکم می‌کند.

بخش فناوری: سرمایه‌گذاری فزاینده در فناوری، به‌ویژه از طریق پروژه‌هایی مانند نئوم، آینده کشور را تغییر داده است. سرمایه‌گذاری‌هایی که از نوآوری و زیرساخت‌های دیجیتال پشتیبانی می‌کند و عربستان سعودی را به مقصد جذابی برای سرمایه‌گذاران فناوری جهانی تبدیل می‌کند.

بخش انرژی‌های تجدیدپذیر: انرژی‌های تجدیدپذیر بخشی از تلاش چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای تنوع اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت است که سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را به خود جذب کرده و تأثیر مثبت بر عملکرد بازار دارد.

«تداول» با ارزش بازار بیش از ۲/۷ تریلیون دلار بزرگترین بازار سهام در جهان عرب است.

امارات متحده عربی

بر اساس گزارش MENA Financial Pulse, ارزش بازار سهام امارات متحده عربی به یک تریلیون دلار رسیده و از بازارهایی مانند میلان و مادرید پیشی گرفته است، و خود را به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای نوظهور پس از چین و هند معرفی کرده است.

بازار عرضه اولیه عمومی (IPO) در امارات به رشد خود ادامه می‌دهد، نشانه‌ای از اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار. در سه ماهه سوم ۲۰۲۴، عرضه‌های اولیه عمومی امارات ۱/۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کردند، که تقریباً ۷۰ درصد از کل سرمایه عرضه‌ اولیه شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل می‌دهد.

مثال‌هایی از عرضه اولیه‌های موفق شامل فروش اولیه طلابات، زیرمجموعه اماراتی Delivery Hero آلمان، در بازار مالی دبی (DFM) است. قیمت پیشنهادی نهایی ۱/۶۰ درهم به ازای هر سهم بود که ۷/۵ میلیارد درهم افزایش سرمایه به همراه داشت.

در پایان سال ۲۰۲۴، طلابات حدود ۴/۶۶ میلیارد سهم فروخت که ۲۰ درصد از کل سرمایه سهام آن بود. ارزش بازار طلابات به ۳۷/۳ میلیارد درهم (۱۰/۱ میلیارد دلار) در زمان عرضه به بورس رسیده بود. سهام طلابات در دقایق اول با ۷/۵ درصد افزایش و به ازای هر سهم ۱/۷۰ درهم معامله شد و ۲۲۸/۳۷ میلیون سهم جا به جا شد.

این گزارش به موفقیت عرضه اولیه عمومی طلابات تأکید می‌کند و نشان می‌دهد کسب و کارهای فناوری و دیجیتال در بازار امارات قدرت گرفته‌اند، و این اعتماد سرمایه‌گذاران به بخش‌های نوآورانه و در حال رشد نشان‌دهنده است.

نمونه‌های دیگر عرضه اولیه‌های قابل توجه شامل:

گروه لولو: ۶/۳۲ میلیارد درهم از عرضه اولیه عمومی موفق خود جمع‌آوری کرد.

آموزش الف: ۵۱۵ میلیون دلار در بورس اوراق بهادار ابوظبی (ADX) جمع‌آوری کرد.

انرژی NMDC: ۸۷۷ میلیون دلار از عرضه اولیه عمومی خود به دست آورد.

کترینگ ADNH: ۸۶۴ میلیون درهم جذب کرده و ۴۰ درصد از سهام خود را عرضه کرد.

انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ فهرست‌های بیشتری از Alpha Data و Etihad Airways اعلام شود و این روند ادامه یابد و ورود سرمایه‌گذاران را به بازار امارات افزایش دهد.

تحلیلگران معتقدند که جریان‌های خارجی سرمایه‌گذاری در سال جاری روانه این بازار خواهد شد و درآمدهای قوی پیش روی بورس ابوظبی‌ است.

مالکیت خارجی سهام فهرست‌شده اماراتی در سال جاری رشد ۲۰ درصدی داشته که به دلیل اصلاحاتی‌ است که برای تسهیل و جذب سرمایه‌گذاری انجام شده است.

درآمدهای قوی شرکت‌ها در بخش‌های بانکی، املاک و مستغلات و صنایع، توانسته عملکرد موفق بازار را تقویت کند. بخش فناوری، امیدواری‌های زیادی به خود جذب کرده و سرمایه‌گذاری‌های فناوری و نوآوری در خط مقدم موفقیت بازار امارات متحده عربی هستند. برای مثال، سرمایه‌گذاری ۱/۵ میلیارد دلاری مایکروسافت در G۴۲ ابوظبی به تقویت این روند کمک کرده است.

گروه راه‌حل‌های بلاک‌چین Phoenix، ۳۷۰ میلیون دلار جمع‌آوری کرده و در بورس اوراق بهادار ابوظبی (ADX) شروع به کار کرد.

شرکت Space۴۲، که مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوری فضایی است، اخیراً در بورس ابوظبی شروع به کار کرده که نمایه بخش فناوری را تقویت کرده است.

تقویت بخش املاک و مستغلات همچنان محرک اصلی است. این بخش با رهبری غول‌هایی چون عمار و آلدار در حال رشد بوده و تأثیر گردشگری پررونق و پروژه‌های زیرساختی نباید نادیده گرفته شود.

قطر

آمارها می‌گویند تولید ناخالص داخلی قطر در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۴ تا ۲ درصد رشد کرد. اما شاخص بورس قطر (QSE) در آخرین روزهای ۲۰۲۴ با ۶۶.۹۱ واحد یا ۰/۷ درصد کاهش به ۱۰۴۵۸.۷۴ واحد رسید و ارزش بازار آن با ۰/۵ درصد کاهش، از ۶۲۲.۵ به ۶۱۹.۱ میلیارد ریال قطر افت کرد. با این حال، پیش‌بینی می‌شود ارزش بازار قطر در ۲۰۲۵ به ۱۷۳.۶۷ میلیارد دلار برسد و رشد سالانه ۰/۷۱ درصدی (بر اساس CAGR) را تا ۲۰۲۶ تجربه کند.

در بازار سهام قطر، انتظار می‌رود معاملات تا ۲۰۲۶ به ۵/۱۵ میلیارد دلار برسد. بازار سهام قطر توجه سرمایه‌گذاران را به دلیل بهبود اقتصادی و طرح‌های متنوع‌سازی جلب کرده است.

سرمایه‌گذاران در قطر به سمت گزینه‌های سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر اجتماعی گرایش دارند، که نشان‌دهنده آگاهی رو به رشد از عوامل محیطی و اجتماعی است. این تغییر به خاطر جمعیت جوان قطر است که ارزش‌های اخلاقی را در کنار بازده مالی در نظر می‌گیرند. علاوه بر این، قطر با تنوع‌بخشی اقتصادی به بخش‌هایی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری، توجه‌ها را به خود جلب کرده و تغییر در استراتژی‌های سرمایه‌گذاری را ترغیب کرده است.

مراکش

شاخص بازار بورس مراکش MASI، رشد ۴/۵ درصدی در ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که توانسته است بر چالش‌های اقتصادی جهانی فائق آید. رشد بازار عمدتاً به عملکرد قوی بخش‌های ساخت‌وساز، بانکداری و مصرف‌کننده نسبت داده می‌شود که همچنان به جذب سرمایه‌گذاران کمک کرده و توسعه داده است.

با وجود فشارهای خارجی نظیر تورم جهانی و تنش‌های ژئوپلیتیکی، بنیادهای اقتصادی مراکش به لطف اصلاحات ساختاری و سرمایه‌گذاران استراتژیک قوی باقی مانده است.

مسئولان مراکش شاخص CSE مراکش را نشانه‌ای از ثبات در منطقه می‌دانند که سرمایه‌های محلی و بین‌المللی را جذب می‌کند.

اصلاحات اقتصادی گسترده‌ای توسط دولت مراکش جهت جذب سرمایه انجام شده است. این اصلاحات هدف بازکردن فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی را دارند و بر همین اساس، مراکش به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.

شرکت‌های بخش بانکی مانند Attijariwafa Bank و Bank of Africa درآمدهای بالایی ثبت کرده‌اند که باعث افزایش اعتماد به ثبات و انعطاف‌پذیری مراکش می‌شود. رونق ساخت‌وساز با اجرای پروژه‌های بزرگ، به ویژه پروژه‌های توسعه شهری و انرژی‌های تجدیدپذیر، رشد پایداری را تجربه کرده است و تقاضا برای سرمایه را افزایش داده است.

تأثیر جام جهانی ۲۰۳۰ می‌تواند مراکش را به‌عنوان میزبان مشترک به مرکز توجه جهانی بیاورد و تاثیر گسترده‌ای بر اقتصاد داشته باشد. این میزبانی توسعه زیرساخت‌های قابل توجهی را فراهم خواهد کرد و علاوه بر ایجاد منافع اقتصادی بلندمدت، سرمایه‌گذاری خارجی و فرصت‌های تجارت مراکش را جهانی می‌کند.

موقعیت استراتژیک مراکش به عنوان دروازه‌ای به اروپا، آفریقا و خاورمیانه، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی جذب کرده است. ارزش بازار سهام مراکش اکنون از ۶۵ میلیارد دلار فراتر رفته و این کشور سومین بازار بزرگ آفریقا محسوب می‌شود.

بازار سهام مراکش انعطاف‌پذیری و فرصت‌های زیادی دارد، و با تمرکز بر خصوصی‌سازی، پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه زیرساخت‌ها، به عنوان یک ستاره در حال ظهور در چشم‌انداز مالی آفریقا معرفی شده است.