راهنمای رصد بارش شهابی اسدی که شاید امسال درخشان‌تر شود

به گزارش گروه دانش و فناوری اقتصاد ۱۰۰ و به نقل از دیجی کالامگ،امسال از نظر شرایط رصدی سال بدی برای نمایش شهاب‌های لئونید نخواهد بود، چون ماه در فاز هلال نزولی خود قرار دارد و آلودگی نوری شدیدی را برای ناظران آسمان شب که حوالی صورت فلکی «شیر» (Leo) یا «اسد» به دنبال شهاب‌ها هستند، ایجاد نخواهد کرد. علاوه بر این احتمال گذر مستقیم از منطقه‌ای متراکم از گرد و غبار هم وجود دارد که می‌تواند باعث درخشش بیشتر بارش امسال شود.

اما حتما در نظر داشته باشید که در این زمان از سال، تماشای شهاب‌ها می‌تواند نیاز به حضور طولانی‌مدت در سرما داشته باشد. ممکن است دمای هوا بسیار کمتر از چیزی باشد که پیش‌بینی‌های هواشناسی بیان می‌کنند و بنابراین باید با آمادگی کامل برای این رویداد آماده شوید.

شهاب‌سنگ‌های بارش اسدی ذرات و قطعاتی هستند که توسط دنباله‌دار «تمپل-تاتل» (Tempel-Tuttle) در فضا پراکنده شده‌اند. این دنباله‌دار هر ۳۳٫۲۵ سال در منظومه‌ی شمسی درونی دور می‌زند و با هر بازدید، دنباله‌ای از گرد و غبار را در مسیرش پخش می‌کند.

زمین هر سال در اواخر آبان (میانه‌ی نوامبر) از میان بخش‌های زیادی از این دنباله‌ی گرد و غبار می‌گذرد. گاهی حتی مستقیما از یک دنباله‌ی متراکم عبور می‌کند که می‌تواند باعث ایجاد طوفان شهاب‌سنگی شود و هزاران شهاب در ساعت را به نمایش بگذارد. این همان چیزی است که در سال‌های ۱۹۹۹، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ اتفاق افتاد و چون تمپل-تاتل در سال ۱۹۹۸ میلادی از نزدیکی خورشید گذشت، در سال‌های بلافاصله پس از آن، بهترین نمایش خود را اجرا کرد.

از آن زمان، تمپل-تاتل و دنباله‌های متراکم غباری آن، همگی بسیار فراتر از مدار زمین رفتند و به مناطق بیرونی منظومه‌ی شمسی بازگشتند. در سال ۲۰۱۴ این دنباله‌دار به انتهای مسیر بیضوی خود در نزدیکی مدار اورانوس رسید . بدین ترتیب بارش شهابی اسدی در سال‌های اخیر نسبتا کم‌فروغ بوده است.

حالا هرچند هنوز بسیار دور است، اما دوباره در مسیر بازگشت قرار دارد و به آرامی به بخش درونی منظومه‌ی شمسی نزدیک می‌شود. طبق برآوردها تمپل-تاتل دوباره در سال ۲۰۳۱ به خورشید نزدیک خواهد شد.

بنابراین امسال احتمال فعالیت غیرعادی بارش شهابی اسدی پایین خواهد بود اما تماشای درخشش شهاب‌ها در آسمان بدون نور مزاحم ماه، همچنان تماشایی است. پیش‌بینی می‌شود که اوج بارش امسال در ۱۷ و ۱۸ نوامبر (بامداد ۲۷ و ۲۸ آبان به وقت تهران) صورت بگیرد و در هر ساعت امکان رصد ۵ تا ۱۵ شهاب باشد.

با این حال، اگر تخمین دو دانشمند معتبر جوینده‌ی شهاب‌سنگ درست باشد، ممکن است امسال هم نمایشی تماشایی را شاهد باشیم. این دانشمندان مدل‌های مختلفی از جریان دنباله‌های تمپل-تاتل تولید کرده‌اند و همه‌ی آن‌ها نشان می‌دهند که مدار زمین امسال چند جریان آوار بر جای مانده از دنباله‌دار را قطع خواهد کرد.

«مارگارت کمپل-براون» (Margaret Campbell-Brown) و «پیتر براون» (Peter Brown) متخصصان شهاب‌سنگ، در نسخه‌ی ۲۰۲۲ «راهنمای رصدگران انجمن سلطنتی نجوم کانادا» نشان می‌دهند که اوج فعالیت امسال باید در ساعت ۱۹:۰۰ روز ۱۷ نوامبر منطقه‌ی زمانی شرقی (در ایران حدود ساعت ۰۲:۳۰ تا ۰۳:۳۰ بامداد جمعه ۲۷ آبان) روی دهد.

این لحظه‌ای است که زمین از نزدیک‌ترین فاصله تا مدار دنباله‌دار که مدت‌ها پیش از آن عبور کرده است، می‌گذرد و به احتمال زیاد با مقداری از بقایای آن مواجه خواهد شد. این زمان برای ناظران ساکن در اروپای مرکزی و غربی و آسیای غربی و خاورمیانه بسیار مطلوب است. اما در مقابل برای ناظران آمریکای شمالی، اوج بارش در زیر افق خواهد بود و آن‌ها برای دیدن دست کم بخشی از بارش باید تا پس از نیمه شب منتظر بمانند.

محاسبات مدل‌سازی شهاب‌شناس روس «میخائیل ماسلوف» (Mikhail Maslov) و همکار ژاپنی او «میکیا ساتو» (Mikiya Sato) هم ردی از گرد و غبار را نشان می‌دهد که از گذر سال ۱۷۳۳ تمپل-تاتل بر جای مانده است و می‌تواند چند ساعت پس از اوج بارش، منظره‌ای تماشایی را ایجاد کند. طبق برآورد ماسلوف اوج این گذر ۱۹ نوامبر در ساعت ۰۱:۰۰ بامداد منطقه‌ی زمانی شرقی (۰۹:۳۰ به وقت تهران) خواهد بود.

در این هنگام زمین از فاصله‌ی ۱۴۳ هزار کیلومتری جریان ۱۹۷۳ خواهد گذشت. ماسلوف شهاب‌های درخشان با نرخ ساعتی ۲۵۰ تا ۳۰۰ را پیش‌بینی می‌کند اما ساتو بسیار محافظه‌کارتر است و این نرخ را بیش از ۵۰ می‌داند.

با توجه به چنین زمانی، رصد گذر از بقایای ۱۹۷۳ برای مناطق دیگر دشوارتر است و برای نمونه شهاب‌های رسیده به زمین هنگام این گذر، در ایران دیده نخواهد شد با این وجود ساعات پیش از طلوع خورشید همچنان می‌تواند گزینه‌ای ایدئال برای رصد باشد.

در بارش شهابی اسدی ۱۴۰۱ همچنین می‌توان انتظار دیدن شهاب‌های «زمین-خراش» (Earth-grazer) را داشت. این شهاب‌ها در مسیری تقریبا افقی وارد اتمسفر فوقانی زمین و سپس از آن خارج می‌شوند. این نوع شهاب‌ها معمولا آهسته و درخشان هستند و رگه‌های بلندی در سراسر آسمان باقی می‌گذارند که ارزش انتظار و جست‌وجو را دارد.

در سال ۱۴۰۱ همچنین یک موج نهایی احتمالی بارش شهابی اسدی، ۲۱ نوامبر در ساعت ۱۲:۰۰ منطقه‌ی زمانی شرقی (۳۰ آبان ساعت ۲۰:۳۰ به وقت تهران) بر اثر بقایای دنباله‌دار ناشی از گذر سال ۱۸۰۰ میلادی روی خواهد داد که زمان‌بندی آن شرایط مطلوبی را برای هاوایی و آسیای شرقی نشان می‌دهد.