ناسا رفیقی کوچک و دوست‌داشتنی را برای تلسکوپ جیمز وب می‌فرستد

سازمان فضایی ناسا به‌تازگی یک تاسواره به‌اندازهٔ یک توستر را برگزیده است تا به «دستیار» کوچک و دوست‌داشتنی تلسکوپ بسیار بزرگ‌تر جیمز وب (JWST) تبدیل شود.

ناسا این مأموریت فضایی ۸٫۵ میلیون دلاری، به‌نام «نظارت فعالیت ستاره‌های نزدیک با تصویربرداری و طیف‌سنجی فرابنفش» یا به‌اختصار مَنتیس (MANTIS)، را انتخاب کرده است که کار طراحی و ساخت آن را پژوهشگران دانشگاه کلرادو بولدر در آزمایشگاه فیزیک اتمسفری و فضایی (LASP) این دانشگاه برعهده دارند.

این فضاپیمای کوچک اما پرتوان قرار است در سال ۲۰۲۶ به فضا پرتاب شود. نام آن از میگوی منتیس می‌آید، سخت‌پوستی که به‌خاطر مشت‌های قوی و بینایی خارق‌العاده‌اش مشهور است. تلسکوپ فضایی منتیس، همانند همتای خود در اغماق اقیانوس‌ها، دیدی منحصر‌بهفرد دارد و رصدهایی را از آسمان شب در طیف کامل فرابنفش (UV) انجام خواهد داد؛ از جمله در فرابنفش شدید (EUV) که انرژی بیشتری دارد.

تاسواره با این رصدها ستاره‌هایی را با فاصلهٔ ده‌ها سال نوری از زمین مطالعه می‌کند و به این ترتیب مکملی برای رصدهای وب از سیارات فراخورشیدی خواهد بود.

تیم LASP به‌زودی کار خود را روی منتیس آغاز خواهد کرد. این فضاپیما پس از پیوستن به تلسکوپ فضایی جیمز وب حدود یک سال را به جمع‌آوری داده مشغول خواهد شد. انستیتوی ملی اخترشناسی ایتالیا و دانشگاه ایالتی پینسیلوانیا دیگر شرکای تکنیکی مأموریت هستند.

دیوید ویلسون (David Wilson)، سرپرست تیم علمی مأموریت در LASP، گفته است «برای بسیاری از ستارگان، این اولین باری خواهد بود که می‌بینیم در فرابنفش شدید چگونه دیده می‌شوند.»

و این یعنی می‌توانیم چشم‌اندازی وسوسه‌انگیز از دنیاهایی داشته باشیم که می‌توانند میزبان حیات باشند.

نشان مأموریت منتیس که در آن یک میگوی منتیس نیز دیده می‌شود.
Briana Indahl

سیاره‌ها اغلب در جریان بمباران شدن با تشعشعات ستارهٔ میزبان مقادیر بزرگی EUV آزاد می‌کنند، نشانه‌ای که می‌گوید شاید درحال از دست دادن اتمسفر خود هستند. اما مشخص شده است که اندازه‌گیری این طوفان‌های تشعشعی دشوار است، و این‌جاست که منتیس وارد می‌شود.

فضاپیمای منتیس از دید عالی خود برای کمک به تلسکوپ جیمز وب استفاده می‌کند. منتیس فیزیک پرتب‌وتاب ستاره‌ها را، ازجمله هنگام فوران‌های بزرگ انرژی به‌صورت شعله‌ها، رصد خواهد کرد. داده‌های منتیس درکنار رصدهای خود JWST به دانشمندان کمک خواهد کرد تا تکه‌های پازل منظومه‌های فراخورشیدی را کنار هم بچینند تا مشخص کنند سیارات آنها قابل‌سکونت هستند یا نه.

کوین فرنس (Kevin France)، استاد دانشگاه کلرادو بولدر و دانشمند تیم منتیس، در بیانیه‌ای اعلام کرده است که «ما منتیس را به‌عنوان نوعی دستیار فرابنفش پیشنهاد دادیم که JWST را دنبال می‌کند، همان نقاط آن را رصد می‌کند و اطلاعات زمینه‌ای مهمی را از محیط‌های ستاره‌ای که سیارات در آن به‌سر می‌برند محیا می‌سازد.»

برایانا ایندال (Briana Indahl)، محقق ارشد تیم در LASP، می‌گوید «ما می‌خواهیم بدانیم این جریان UV که از ستاره‌ها می‌آید چگونه اتمسفر سیارات و حتی سکونت‌پذیری آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»

ویلسون می‌گوید «وقتی این تشعشعات به بالای اتمسفر یک سیاره برخورد می‌کنند، اتمسفر باز می‌شود و بخشی از آن می‌تواند وارد فضا گردد. اگر شار EUV بالایی داشته باشید، اتمسفر سیاره شاید به‌سرعت زدوده شود.»

ایندال می‌گوید «هیچ فضاپیمایی از سال ۲۰۰۱ به‌جز خورشید ستارهٔ دیگری را در طیف EUV رصد نکرده است.»

آخرین فضاپیمایی که می‌توانست این نورها را رصد کند، فضاپیمای کاوشگر فرابنفش شدید ناسا بود که از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۱ فعالیت می‌کرد.

منتیس می‌خواهد آن مد را احیا کند. این فضاپیما از دو تلسکوپ بسیار پیشرفته در قاب کوچک خود بهره خواهد بود. اولی تشعشعات فرابنفش کم‌انرژی را رصد خواهد کرد. دومی از یک طراحی استفاده می‌کند که تا به حال برای جمع‌آوری نور فرابنفش شدید به فضا فرستاده نشده است.

ایندال می‌گوید «ما انواع متفاوت ستاره‌ها را رصد خواهیم کرد.» داده‌های منتیس ضیافتی برای پژوهشگرانی خواهد بود که روی سیاره‌هایی مانند زمین خودمان اما در دوردست‌ها مطالعه می‌کنند.